Περιβαλλοντικά «εγκλήματα» και έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού από το ΥΠΕΚΑ, με αφορμή καταγγελίες για τα αιολικά πάρκα σε Εύβοια και Κρήτη, διαπιστώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που απέστειλε επιστολή-προειδοποίηση στο υπουργείο Εξωτερικών.
Tου Τάσου Σαραντή
Σοβαρές παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καθώς και αυθαιρεσίες και παραλείψεις από το ΥΠΕΚΑ στην έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή αιολικών πάρκων καταλογίζει στην Ελληνική Δημόσια Διοίκηση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε μια προειδοποιητική επιστολή 39 σελίδων που απέστειλε πρόσφατα στο υπουργείο Εξωτερικών.
Η σωρεία των παραβάσεων αφορά αιολικά πάρκα που αδειοδοτήθηκαν και λειτουργούν ή επρόκειτο να εγκριθεί η λειτουργία τους μέχρι το 2013 στην Εύβοια και την Κρήτη και, έπειτα από καταγγελίες που δέχτηκε, εξέτασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Επιτροπή θεωρεί ότι οι περιπτώσεις της Εύβοιας και της Κρήτης, με την ανάπτυξη πλειάδας ανεξάρτητων έργων, των οποίων οι σωρευτικές επιπτώσεις στις περιοχές Natura 2000 δεν λαμβάνονται υπόψη, αναδεικνύουν το σημαντικό πρόβλημα απουσίας στρατηγικού σχεδιασμού για τα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα.
Ανατροπή
Στην πράξη αμφισβητούνται η αδειοδότηση και η λειτουργία των συγκεκριμένων αιολικών πάρκων, καθώς θα πρέπει να κατατεθούν νέες ολοκληρωμένες μελέτες περιβαλλοντικών όρων, ενώ με την επιστολή δρομολογούνται νέα δεδομένα στην έγκριση αυτών των όρων για τα αναρίθμητα αιολικά πάρκα που επιζητούν αδειοδότηση σχεδόν σε κάθε βουνοκορφή της χώρας, καθότι η ελληνική κυβέρνηση και το ΥΠΕΚΑ υποχρεούνται να συμμορφωθούν με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ταυτόχρονα, καθίσταται έωλο το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο που διέπει την εγκατάσταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δηλαδή το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ) για τις ΑΠΕ.
Ανάμεσα στις καταγγελίες που εξέτασε η Επιτροπή, η μία αφορούσε την υπάρχουσα και σχεδιαζόμενη εγκατάσταση 42 αιολικών πάρκων από διάφορες εταιρείες στην Εύβοια, με τις ελληνικές αρχές να παραβιάζουν άρθρο της ευρωπαϊκής οδηγίας για τους οικότοπους και την άγρια πανίδα και χλωρίδα (92/43/ΕΟΚ), καθώς δεν έλαβαν υπόψη σε κανένα στάδιο της διαδικασίας τις σωρευτικές επιπτώσεις των διαφόρων έργων.
Εντός Natura 2000
Οπως προέκυψε από την έρευνα της Επιτροπής, από το σύνολο των 427 ανεμογεννητριών που προβλέπεται να εγκατασταθούν σε αυτά τα αδειοδοτημένα αιολικά πάρκα, οι 398 βρίσκονται εντός προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 και μαζί με αυτές, τα συνοδευτικά έργα (δρόμοι, καλώδια, θάλαμοι ελέγχου κ.λπ.). Μάλιστα, οι ελληνικές αρχές παραδέχονται πως σε ό,τι αφορά το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ, λόγω του εθνικού του χαρακτήρα, δεν λαμβάνει υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε τοπικό επίπεδο (π.χ. περιοχές Natura 2000 και τους στόχους διατήρησής τους) επί του οποίου μεριμνά το άρθρο της προαναφερόμενης οδηγίας.
Και για 12 αιολικά πάρκα στην Κρήτη η Επιτροπή διαπίστωσε παραβίαση της ίδιας ευρωπαϊκής οδηγίας, καθώς στα 51 ήδη υπάρχοντα και προβλεπόμενα αιολικά πάρκα στην Κρήτη υπάρχουν και αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία 579 ανεμογεννήτριες συνολικά, εκ των οποίων οι 505 εντός περιοχών Natura 2000. Επιπλέον, σε σχετική επιστολή του Τμήματος Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Κρήτης αναφέρεται ότι «οι διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης ακολουθούνται μεμονωμένα για κάθε αιολικό σταθμό, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ο αριθμός και η θέση των ήδη λειτουργούντων και χωρίς να εκτιμάται η συσσωρευτική δράση τους στο περιβάλλον». Μάλιστα, το Τμήμα Περιβάλλοντος θεωρεί ότι η υλοποίηση όλων αυτών των σχεδιαζόμενων αιολικών σταθμών «είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει μια μη αναστρέψιμη κατάσταση υποβάθμισης, δεδομένου ότι παράλληλα απαιτείται μια σειρά συνοδών έργων».
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
«Πολύ γενικό» (και αόριστο) το… χωροταξικό
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει στις ελληνικές αρχές ότι η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), στην οποία υποβλήθηκε το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ, «δεν αναφέρει τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των περιοχών Natura 2000, για τα οποία οι επιπτώσεις ενδέχεται να είναι σημαντικές», ούτε καταγράφει τα υφιστάμενα περιβαλλοντικά προβλήματα, παραβιάζοντας έτσι άρθρο της ευρωπαϊκής οδηγίας 2001/42/ΕΚ, ενώ δεν αναλύονται οι πιθανές σωρευτικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Κατά την άποψη της Επιτροπής, η μελέτη θα έπρεπε να έχει περισσότερες πληροφορίες.
«Το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ διαμορφώνει μόνο ένα πολύ γενικό στρατηγικό πλαίσιο για την ανάπτυξη ΑΠΕ, χωρίς ωστόσο να περιέχει επιχειρησιακές και ειδικές στρατηγικές κατευθύνσεις που να λαμβάνουν υπόψη τις οικολογικές απαιτήσεις του δικτύου Natura 2000 σε εθνικό επίπεδο», επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και δηλώνει ότι οι γενικές κατευθύνσεις και πληροφορίες της ΣΜΠΕ θα πρέπει να συμπληρωθούν σε περιφερειακό επίπεδο με την υποβολή των διαφόρων περιφερειακών πλαισίων χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης στη διαδικασία της μελέτης.
«Οι ελληνικές αρχές [...], έχοντας συμφωνήσει ως προς το σχέδιο χωρίς να έχουν βεβαιωθεί ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα των εν λόγω περιοχών παραβίασαν το άρθρο 6 και το άρθρο 7 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ», επισημαίνεται στην επιστολή. Στο άρθρο 6 αναφέρεται ότι «κάθε σχέδιο, μη άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου, το οποίο όμως είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, καθεαυτό ή από κοινού με άλλα σχέδια, εκτιμάται δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στον τόπο». Για τη συμμόρφωση με αυτό το άρθρο, η Επιτροπή καλεί τις ελληνικές αρχές να προβληματιστούν σχετικά με δύο επιστημονικές δημοσιεύσεις:
Η πρώτη είναι της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας του Ιανουαρίου 2010 για τον προσδιορισμό και τη χαρτογράφηση των περιοχών της Ελλάδας που είναι οι πιο ευαίσθητες στην εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών πάρκων από ορνιθολογική σκοπιά και από σκοπιά βιοποικιλότητας και η οποία καθορίζει ζώνες αποκλεισμού αιολικών.
Η δεύτερη είναι μελέτη (Σεπτέμβριος 2013) που διεξήγαγε το WWF στην περιοχή της Θράκης, για να αξιολογήσει τις επιπτώσεις των αιολικών πάρκων στα αρπακτικά και βάσει αυτής εκπονήθηκαν κατευθυντήριες γραμμές ορθού χωροταξικού σχεδιασμού στη Θράκη, δηλαδή προτείνονταν ζώνες αποκλεισμού. Σχολιάζοντας την επιστολή, ο Δημήτρης Ψαρράς, εκπρόσωπος της Οργάνωσης Εφαρμογών Βιώσιμης Ανάπτυξης «Φοίνιξ», που εδρεύει στην Κρήτη, μια από τις πρώτες που έκαναν καταγγελία στον επίτροπο Περιβάλλοντος για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από αιολικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα από το 2009, αναφέρει: «Ουσιαστικά, με αυτή την επιστολή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει προς τις αρχές ότι είναι λάθος και ότι αν συνεχίσουν έτσι, θα δικαιώσει αυτούς που κάνουν τις καταγγελίες.
»Πιστεύω ότι θα έρθουν αλλαγές στην ελληνική νομοθεσία, γιατί έχει φοβερά κενά, με μεγαλύτερο από αυτά το ότι ο πλούτος της βιοποικιλότητας που έχουμε, ειδικά στην Κρήτη, δεν μπορεί να μελετηθεί και έτσι να έχουμε μια σωστή περιβαλλοντική μελέτη απλά από ιδιωτικά μελετητικά γραφεία. Απαιτείται η συνεργασία επιστημονικών φορέων με τους ιδιώτες. Εχουν βρεθεί ακόμη και μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίες ήταν copy-paste. Είχαν μείνει μέσα λέξεις από άλλες περιοχές…»!
Ολόκληρη η προειδοποιητική επιστολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τις ελληνικές αρχές