Bάση για drones στην Κρήτη ζητούν οι ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ έχουν ζητήσει από την Αθήνα τη στάθμευση στόλου Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών () στην Κρήτη, σύμφωνα με το Βήμα της Κυριακής.

Η κίνηση αυτή εκτιμάται πως εντάσσεται στο πλαίσιο της στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ισλαμικής τρομοκρατίας και των κινδύνων που έρχονται στην επιφάνεια από την αστάθεια στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Πηγές, που επικαλείται οι εφημερίδα, αναφέρουν ότι το θέμα έχει προκαλέσει πυκνή αλληλογραφία μεταξύ του υπουργείου Εξωτερικών, του υπουργείου Άμυνας και του Μεγάρου Μαξίμου.

Αρχικά το αμερικανικό αίτημα αφορούσε στην εγκατάσταση των drones στην αεροπορική βάση της Καλαμάτας, ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν κατέστη εφικτό.

Το ενδιαφέρον τελικά στράφηκε στην Κρήτη και στην αξιοποίηση της αεροπορικής βάσης στο Καστέλλι, όπου εδρεύει η 133η Σμηναρχία Μάχης.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ζητήσει από την Αθήνα τη στάθμευση στόλου Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (UAVs - πιο γνωστά διεθνώς ως drones) σε ελληνικό έδαφος και συγκεκριμένα στην Κρήτη. Σύμφωνα με τις αποκλειστικές πληροφορίες του «Βήματος», η Ουάσιγκτον εμφανίζεται να ασκεί έντονες πιέσεις προς την ελληνική κυβέρνηση να αποφασίσει αν δέχεται ή όχι το αίτημα για στάθμευση των UAVs αρχικά για μια περίοδο έξι ως 12 μηνών. Είναι ενδεικτικό ότι ήθελαν να κλείσει η συμφωνία ως τις αρχές Ιουνίου, αλλά αυτό δεν κατέστη εφικτό. Η κίνηση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της αμερικανικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ισλαμικής τρομοκρατίας και των ασύμμετρων απειλών που αναφύονται από τη γενικευμένη αστάθεια στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Ωστόσο το θέμα δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμο για την Αθήνα από πολιτικής άποψης. Οι ενδείξεις μάλιστα συνηγορούν στο ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει την έγκριση της Βουλής (κύρωση της συμφωνίας διά νόμου) ώστε να δεχθεί τη στάθμευση ξένων στρατιωτικών δυνάμεων. Οι διαπραγματεύσεις είναι αρκετά προχωρημένες επί ενός σχεδίου διμερούς συμφωνίας που έχουν συντάξει οι Αμερικανοί και έχουν επιδώσει στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΓΕΕΘΑ και του ΓΕΑ ήδη από τον περασμένο Ιανουάριο.

Πηγές που είναι σε θέση να γνωρίζουν τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις που εκτυλίσσονται τους τελευταίους μήνες προσθέτουν ότι το θέμα έχει προκαλέσει πυκνή αλληλογραφία μεταξύ του υπουργείου Εξωτερικών, του υπουργείου Εθνικής Αμυνας αλλά και του Μεγάρου Μαξίμου, αποτελώντας σύνθετη εξίσωση με πολλαπλές πολιτικές και νομικές παραμέτρους. Θα πρέπει δε να θεωρείται δεδομένο ότι οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν από τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά και τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ευάγγελο Βενιζέλο. Το ζήτημα αυτό απασχόλησε μάλιστα εκτενώς τη σύσκεψη που είχαν οι δύο άνδρες με τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Δημήτρη Αβραμόπουλο πριν από μερικές ημέρες στο Μέγαρο Μαξίμου.

Τα θετικά και τα αρνητικά

Σε αυτό το πλαίσιο αναζητούνται λύσεις που θα επιτρέψουν στην κυβέρνηση να διέλθει των νομικών και πολιτικών σκοπέλων. Από τη μία πλευρά, το αμερικανικό αίτημα συνιστά αναγνώριση του γεωστρατηγικού ρόλου της χώρας μας σε μια περίοδο που η γειτονιά της βρίσκεται σε αναβρασμό λόγω του «τζιχαντικού εξτρεμισμού». Την ίδια στιγμή όμως συνιστά δύσκολη πολιτική απόφαση.

Στα χέρια του κ. Βενιζέλου έφθασε πρόσφατα άκρως απόρρητο έγγραφο υψηλόβαθμου παράγοντα του υπουργείου Εξωτερικών στο οποίο καταγράφονται μια σειρά προβληματισμοί, μεταξύ των οποίων:

Πρώτον, ότι μια θετική απόφαση εκ μέρους της Αθήνας που θα αφορά τη συνυπογραφή ενός διμερούς συμβατικού κειμένου θα χρειαστεί να περάσει από τη Βουλή.

Δεύτερον, ότι δεν πρέπει να παραβλεφθεί ο κίνδυνος στοχοποίησης της χώρας μας από εξτρεμιστικές οργανώσεις, καθώς και ο αντίκτυπος μιας τέτοιας συμφωνίας στις σχέσεις της Ελλάδας με τον αραβικό κόσμο (σ.σ.: αν και εκφράζονται από αρκετές πλευρές σοβαρές ενστάσεις σε αυτό).

Τρίτον, ότι πρέπει να επιδιωχθούν σαφή ανταλλάγματα.

Από την Καλαμάτα στο Καστέλι

Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι το αμερικανικό αίτημα αφορούσε αρχικά την εγκατάσταση των UAVs στην αεροπορική βάση της Καλαμάτας. Οι Αμερικανοί είχαν εκτιμήσει ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη βάση, που χρησιμοποίησαν εκτενώς κατά τις αεροπορικές επιχειρήσεις εναντίον της Λιβύης το 2011. Εκαναν δε ρητή αναφορά στη χρησιμότητά της στον «οδικό χάρτη» αμυντικής και στρατιωτικής συνεργασίας που συμφωνήθηκε κατά την περυσινή επίσκεψη του κ. Αβραμόπουλου στο Πεντάγωνο.

Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν κατέστη εφικτό, καθώς θα έδινε παράλληλα την εντύπωση ότι επεκτείνεται η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην ελληνική επικράτεια. Το ενδιαφέρον εστράφη λοιπόν στην Κρήτη. Οι συζητήσεις εστιάζουν πλέον στην αξιοποίηση της αεροπορικής βάσης στο Καστέλι, όπου εδρεύει η 133η Σμηναρχία Μάχης. Η ιδέα για στάθμευση των αεροσκαφών αυτών στην αεροναυτική βάση της Σούδας θα μπορούσε να αποτελέσει μία ενδιάμεση λύση. Θα πρέπει όμως να λυθούν χωροταξικά προβλήματα, οπότε μάλλον έχει εγκαταλειφθεί.

Στο τραπέζι, κυρίως εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών, έχουν πέσει ορισμένες σκέψεις να αναζητηθεί «νατοϊκός μανδύας» για μια πιθανή ελληνοαμερικανική συμφωνία, ίσως με στόχο να αποφευχθεί η βάσανος της κοινοβουλευτικής έγκρισής της. Κάτι τέτοιο όμως δεν μοιάζει προς το παρόν εφικτό. Διπλωματικές πηγές έχουν εκφράσει πάντως την άποψη ότι έχει σημασία να διαφυλαχθεί ο διμερής χαρακτήρας των διαβουλεύσεων με τις ΗΠΑ.

Τι ακριβώς ζητούν οι Αμερικανοί

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Βήματος», το αμερικανικό αίτημα χρονολογείται από το 2013. Διατυπώθηκε δε με σαφήνεια στο πλαίσιο της τελευταίας συνόδου της ελληνοαμερικανικής Συμβουλευτικής Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου (High Level Consultative Committee - HLCC) που έλαβε χώρα στην Αθήνα το περασμένο φθινόπωρο. Παρών από την αμερικανική πλευρά ήταν ο υφυπουργός Αμυνας για θέματα διεθνούς ασφαλείας Ντέρεκ Σολέ.   

Οι συνομιλίες ξεκίνησαν ουσιαστικά τον Ιανουάριο. Σε αυτές συμμετέχουν έλληνες στρατιωτικοί επιτελείς από το ΓΕΕΘΑ και το ΓΕΑ, η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, καθώς και αμερικανοί αξιωματικοί που ανήκουν στις αεροπορικές διευθύνσεις με αρμοδιότητα την Ευρώπη και την Αφρική. Στο τραπέζι βρίσκεται λεπτομερές κείμενο που αρχικώς είχε τη μορφή «Μνημονίου Κατανόησης» και έπειτα από αλλαγές έχει μετονομαστεί σε «Τεχνική Συμφωνία».

Η αμερικανική τεχνολογία στα drones είναι ιδιαίτερα προηγμένη. Σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές που είναι σε γνώση των διαπραγματεύσεων αλλά μίλησαν ανωνύμως λόγω της ευαισθησίας του θέματος, οι Αμερικανοί εξετάζουν να φέρουν στην Κρήτη περισσότερα του ενός μοντέλα. Ενα από τα βασικά ζητήματα στο τραπέζι είναι αν αυτά τα UAVs, που θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά σε στρατιωτικές επιχειρήσεις (π.χ., μέσω συλλογής πληροφοριών, παρακολούθησης και αναγνώρισης), θα φέρουν οπλισμό. Φαίνεται να προκρίνεται η άποψη να αναφέρεται ρητώς στην «Τεχνική Συμφωνία» να μην είναι οπλισμένα, εκτός αν υπάρχει προηγούμενη ειδική συνεννόηση των δύο πλευρών. Το ερώτημα βέβαια που ανακύπτει είναι με ποια διαδικασία θα γίνεται αυτή η συνεννόηση.   

Επιπλέον η ελληνική πλευρά ενδιαφέρεται για την κατάθεση σχεδίων πτήσεως όταν τα drones θα κινούνται εντός του FIR Αθηνών, καθώς και για τη χρήση της ελληνικής νομοθεσίας σε περίπτωση έρευνας και διάσωσης. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι υπάρχει κατανόηση από αμερικανικής πλευράς για αυτά τα δύο αιτήματα. Αναζητείται επίσης λύση στον τρόπο χειρισμού μιας εμπλοκής που μπορεί να προκύψει μεταξύ Ουάσιγκτον και τρίτου κράτους λόγω της δράσης ενός drone που επιχειρεί από την Κρήτη.

Υπάρχει, τέλος, το θέμα των ανταλλαγμάτων. Πρόκειται για ένα ζήτημα που απασχολεί σφόδρα το υπουργείο Εξωτερικών και απαιτεί επεξεργασία. Μοιάζει λογικό η ελληνική πλευρά να επιθυμεί, π.χ., την παροχή απευθείας εικόνας ώστε να αντιμετωπίσει ευκολότερα την παράνομη μετανάστευση, αλλά δεν πρόκειται για εύκολη λύση. Στρατιωτικοί κύκλοι έλεγαν προς «Το Βήμα» ότι μπορεί να αποκτηθεί τεχνογνωσία στα drones ή ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να πάρει UAVs από το πλεονάζον αμερικανικό στρατιωτικό υλικό ή ακόμη και να κρατήσει κάποια από αυτά που θα έλθουν όταν λήξει η διάρκεια μιας εξάμηνης ή 12μηνης συμφωνίας. Εκφράζονται πάντως σοβαρότατες επιφυλάξεις για το αν οι Αμερικανοί θα σταθμεύσουν drones στην Ελλάδα για τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ή αν θα επιδιώξουν μονιμότερη παρουσία - κάτι που μοιάζει σχεδόν βέβαιο.

Τα σχέδια της Ουάσιγκτον για τη Μεσόγειο

Το αίτημα της Ουάσιγκτον για στάθμευση UAVs σε ελληνικό έδαφος δεν συνιστά αποσπασματική κίνηση. Εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική που προσπαθεί να διαμορφώσει η υπερδύναμη στη Μεσόγειο. Οι κινήσεις που γίνονται «κουμπώνουν» με το δόγμα που παρουσίασε πρόσφατα ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα στη στρατιωτική σχολή West Point για τον μελλοντικό τρόπο προβολής της αμερικανικής ισχύος. Η έμφαση δίνεται πλέον στην αποφυγή χερσαίων εμπλοκών και στη χρήση drones και ειδικών δυνάμεων του Πενταγώνου και της CIA. Ο όρος που χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ για να περιγραφεί η νέα γεωστρατηγική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί είναι «New Normal» (στα ελληνικά, «Νέα Κανονικότητα»).

Η νέα αμερικανική στρατηγική συνδέεται με τις κατακλυσμιαίες εξελίξεις στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή - λόγω της νέας «αποκεντρωμένης μορφής» της ισλαμικής τρομοκρατίας στη «μετά Αλ Κάιντα» εποχή -, καθώς και με την αντιπαράθεση με τη Ρωσία με αφορμή την Ουκρανία. Σε σχέση με το τελευταίο σημείο οι ΗΠΑ θα ήθελαν να περιορίσουν τη ρωσική πρόσβαση στη Μεσόγειο.

Πέραν της στάθμευσης UAVs, οι Αμερικανοί έχουν ζητήσει από την Ελλάδα αλλά και τις υπόλοιπες χώρες της «νότιας άκρης της Ευρώπης», δηλαδή την Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Τουρκία (υπήρξε έντονη πίεση της Ρώμης για τη συμμετοχή της), να καταθέσουν τις απόψεις τους για την αντιμετώπιση των νέων απειλών που κυριαρχούν στην περιοχή - σε μια απόπειρα δημιουργίας ενός τόξου σταθερότητας.

Οι αμερικανικές σκέψεις για μια συνεννόηση των χωρών της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ πρωτοδιατυπώθηκαν σε non paper του Πενταγώνου που μοιράστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο (βρίσκεται στη διάθεση του «Βήματος»). Για τον σκοπό αυτόν και έπειτα από μια αρχική αναβολή λόγω των εξελίξεων στην Ουκρανία πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουλίου στη Στουτγάρδη άτυπη συνάντηση εκπροσώπων των υπουργείων Αμυνας των χωρών που προαναφέρθηκαν. Εγινε ανταλλαγή απόψεων για σειρά θεμάτων όπως η τρομοκρατία, οι μεταναστευτικές ροές, οι ξένοι μουσουλμάνοι μαχητές κ.τ.λ.

Τα αποτελέσματα της συνάντησης αναμένεται να τεθούν υπόψη της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουαλία τον Σεπτέμβριο. Οι ΗΠΑ θέλουν, όπως διαφαίνεται, υποστήριξη της εμπλοκής τους στη Μέση Ανατολή εν όψει των νέων απειλών για λόγους επιμερισμού κόστους ή ακόμη και προστασίας των διπλωματικών αποστολών τους. Σύμφωνα μάλιστα με όσα πρόσφατα είπε ο βοηθός υφυπουργός Αμυνας για θέματα Ευρώπης Τζέιμς Τάουνσεντ στον έλληνα πρέσβη στην Ουάσιγκτον Χρήστο Παναγόπουλο, οι Αμερικανοί εξετάζουν ως ιδέα ακόμη και τη σύσταση Μόνιμης Ναυτικής Δύναμης στη Μεσόγειο. Παράλληλα αποδίδουν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στον στρατηγικό και σταθεροποιητικό ρόλο της Κύπρου στους σχεδιασμούς τους, με την οποία θέλουν να ενισχύσουν την αμυντική συνεργασία.  

Η ατζέντα
Η σημασία της επίσκεψης Αβραμόπουλου
Στις 21 Αυγούστου ο Δημήτρης Αβραμόπουλος θα επισκεφθεί το αμερικανικό Πεντάγωνο. Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας θα έχει συνάντηση με τον αμερικανό ομόλογό του Τσακ Χέιγκελ. Οι δύο άνδρες έχουν άλλωστε αναπτύξει στενή προσωπική σχέση.

Το θέμα της στάθμευσης των UAVs θα βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα των συνομιλιών, χωρίς να είναι το μόνο. Αλλωστε ο υπουργός Εθνικής Αμυνας έχει διαμορφωμένη άποψη για το πώς πρέπει να κινηθεί η Ελλάδα στο νέο περιβάλλον ώστε να αναδείξει τη σημασία της ως νησίδας σταθερότητας με πράξεις και να μη χάσει τις ευκαιρίες που της παρουσιάζονται (π.χ., στάθμευση UAVs). Τις απόψεις αυτές παρουσίασε πρόσφατα σε ομιλία του στο συνέδριο του «Economist» στην Αθήνα.