Η ΠΡΩΣΥΝΑΤ δίνει στη δημοσιότητα επιστολή δυο Γενικών Διευθύνσεων της ΕΕ, η οποία έχει ημερομηνία 30/8/2016 και απευθύνεται στον μόνιμο αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναφέρεται σε θέματα εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα και, ιδιαίτερα, στις αιρεσιμότητες που πρέπει να τηρηθούν και στο είδος των έργων διαχείρισης τα οποία έχουν προτεραιότητα στη χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2014-2020.
Στον αναλυτικό σχολιασμό της επιστολής από την ΠΡΩΣΥΝΑΤ, επισημαίνεται ότι ανοίγει τεράστιο θέμα, τόσο για τις ακολουθούμενες πολιτικές στη διαχείριση των αποβλήτων, όσο και για τις χρηματοδοτικές προτεραιότητες που έχουν τεθεί στη σχετική πρόσκληση χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ. Με πιθανότερες συνέπειες, κατά την ΠΡΩΣΥΝΑΤ, τις εξής:
· Να τεθεί θέμα συμβατότητας των νέων ΠΕΣΔΑ με το εθνικό σχέδιο και την ευρωπαϊκή νομοθεσία (παρά τις θετικές γνωμοδοτήσεις που με ευκολία δίνουν το ΥΠΕΣ και το ΥΠΕΝ).
· Να τεθεί θέμα απόσυρσης και αναμόρφωσης των προτεραιοτήτων της πρόσκλησης του ΕΣΠΑ, με ότι αυτό συνεπάγεται στην έγκαιρη υλοποίηση υποδομών και δράσεων διαχείρισης αποβλήτων.
· Να τεθεί θέμα επιστροφής χρηματοδοτήσεων που διατέθηκαν σε έργα που θα θεωρηθούν ασύμβατα με τις πολιτικές της ΕΕ.
Η ανακοίνωση της ΠΡΩΣΥΝΑΤ κλείνει με την εκτίμηση ότι «πρόκειται για ζήτημα που δεν μπορεί να συζητιέται σε μυστικά διαβούλια. Και η ΕΕ πρέπει να μιλήσει καθαρά για την εγκυρότητα ή μη της πρόσκλησης του ΕΣΠΑ και η κυβέρνηση να εξηγήσει για ποιο λόγο συναινεί και υποτάσσεται στα οικονομικά και πολιτικο-αυτοδιοικητικά συμφέροντα, που εξυπηρετούνται από την ακύρωση του νέου εθνικού σχεδίου και, κυρίως, από τη λογική της δημόσιας, αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στην πρόληψη, στην προδιαλογή και στην ανάκτηση των υλικών».
Ακολουθεί το κείμενο της επιστολής και ο αναλυτικός σχολιασμός της ΠΡΩΣΥΝΑΤ.
Ο σχολιασμός της επιστολής από την ΠΡΩΣΥΝΑΤ
Το νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) ολοκληρώθηκε τον Ιούνη του 2015. Τέθηκε σε ισχύ στις 24/7/2015 και έφτασε να πάρει όλες τις τυπικές εγκρίσεις στις 15/12/2015. Θα περίμενε κανείς ότι οι διαδικασίες για την υλοποίησή του θα κινούνταν με ταχύτατους ρυθμούς και ότι μια σειρά από ουσιαστικές αλλαγές που περιλαμβάνει -το πώς υιοθετήθηκαν αυτές είναι μια άλλη ιστορία- θα άρχιζαν να γίνονται πράξη. Με το, επιπλέον, δεδομένο ότι πολλές περιοχές βρίσκονται -ή κινδυνεύουν να βρεθούν σύντομα- σε κατάστασης κρίσης και ότι έχει αρχίσει να τρέχει το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020. Διότι καλοί οι σχεδιασμοί, μόνο που χρειάζονται πόρους για να υλοποιηθούν και, δυστυχώς, έχουμε φτάσει στο σημείο το ΕΣΠΑ να είναι η μοναδική, σχεδόν, πηγή άντλησης πόρων.
Το νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) ολοκληρώθηκε τον Ιούνη του 2015. Τέθηκε σε ισχύ στις 24/7/2015 και έφτασε να πάρει όλες τις τυπικές εγκρίσεις στις 15/12/2015. Θα περίμενε κανείς ότι οι διαδικασίες για την υλοποίησή του θα κινούνταν με ταχύτατους ρυθμούς και ότι μια σειρά από ουσιαστικές αλλαγές που περιλαμβάνει -το πώς υιοθετήθηκαν αυτές είναι μια άλλη ιστορία- θα άρχιζαν να γίνονται πράξη. Με το, επιπλέον, δεδομένο ότι πολλές περιοχές βρίσκονται -ή κινδυνεύουν να βρεθούν σύντομα- σε κατάστασης κρίσης και ότι έχει αρχίσει να τρέχει το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020. Διότι καλοί οι σχεδιασμοί, μόνο που χρειάζονται πόρους για να υλοποιηθούν και, δυστυχώς, έχουμε φτάσει στο σημείο το ΕΣΠΑ να είναι η μοναδική, σχεδόν, πηγή άντλησης πόρων.
Στραβά αρμενίζουνε …
Χρειάστηκε μόνο ένας χρόνος για να συνειδητοποιήσουμε ότι το νέο ΕΣΔΑ βρίσκεται στον «αέρα». Όχι μόνο επειδή μαίνονται οι προσπάθειες υπονόμευσης και ακύρωσής του από τους, εξ αρχής, πολέμιούς του (δηλαδή, τους εργολάβους και τους υποστηρικτές τους στο πολιτικό προσωπικό). Αλλά και επειδή το «αποκήρυξαν», στην πράξη, αυτοί που το υιοθέτησαν, δηλαδή η κυβέρνηση και τα αρμόδια υπουργεία. Να πούμε για την πρόβλεψη για επιτελικό δημόσιο φορέα, που καταχωνιάστηκε σε κάποιο συρτάρι; Να πούμε για τη δημόσια διαχείριση, που εξελίχθηκε σε αναβίωση των ΣΔΙΤ; Να πούμε για τη ριζική αναθεώρηση του συστήματος ανακύκλωσης, που μεταφράστηκε σε συντήρηση και αναπαλαίωση του σημερινού καθεστώτος των ιδιωτικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ); Να πούμε για τη μυστικότητα με την οποία συζητείται το νέο νομοσχέδιο για την ανακύκλωση, με προνομιακούς συνομιλητές τα ΣΕΔ και την ΚΕΔΕ του κ. Πατούλη; Ή να πούμε για τις εξαγγελεθείσες αλλαγές στους φορείς διαχείρισης, που ήρθαν με ένα προβληματικό νομοσχέδιο το οποίο κατέληξε να γίνει «κλωτσοσκούφι» ανάμεσα στα αρμόδια υπουργεία, την ΚΕΔΕ και τους υφιστάμενους αρτηριοσκληρωτικούς φορείς διαχείρισης, ιδιαίτερα αυτούς που είχαν τη μορφή ΑΕ ή ήθελαν να μετατραπούν σε ΑΕ.
Εκεί, όμως, που έχει δεχτεί το μεγαλύτερο πλήγμα ο νέος εθνικός σχεδιασμός (ΕΣΔΑ) είναι στην κατεύθυνση της διαχείρισης των αποβλήτων. Το νέο ΕΣΔΑ έχει στον πυρήνα του την οικονομικότητα του συστήματος διαχείρισης, την αποκέντρωση, τη μικρή κλίμακα και την ήπια διαχείριση, με έμφαση στην πρόληψη, στην προδιαλογή και στην ανάκτηση των υλικών. Με απλά λόγια, προβλέπει το κύριο βάρος της διαχείρισης να μεταφερθεί σε τοπικό - δημοτικό - διαδημοτικό επίπεδο, με δημοτικές ή διαδημοτικές υποδομές ανακύκλωσης, κομποστοποίησης των οργανικών και ήπιας διαχείρισης των υπολειμματικών σύμμεικτων. Με βασικό εργαλείο τα τοπικά σχέδια διαχείρισης των δήμων, των οποίων το περιεχόμενο περιγράφεται λεπτομερώς στο ΕΣΔΑ.
Αυτό που γίνεται στην πράξη δεν έχει προηγούμενο. Το πνεύμα του νέου ΕΣΔΑ δε φαίνεται να άγγιξε, ούτε τους δήμους, ούτε τις περιφέρειες και τους αντίστοιχους φορείς διαχείρισης:
· Τα τοπικά σχέδια διαχείρισης των δήμων, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι αποστεωμένα από κάθε ουσιαστικό περιεχόμενο, που θα απέτρεπε τη συνέχιση της «εξαγωγής» των αποβλήτων τους σε άλλες περιοχές. Λίγη περισσότερη προδιαλογή υλικών, μπλε κάδοι και τα γνωστά ιδιωτικά ΣΕΔ, κάποια «πράσινα σημεία» και αυτό είναι όλο. Κατά τα άλλα, ο γνωστός ρόλος: συλλογή και μεταφορά σκουπιδιών σε κεντρικές εγκαταστάσεις.
· Τα περιφερειακά σχέδια (ΠΕΣΔΑ), που εκπονούνται και εγκρίνονται αυτήν την περίοδο, αποδέχονται την παραπάνω λογική των τοπικών σχεδίων και προσανατολίζονται σε συγκεντρωτικές εγκαταστάσεις διαχείρισης σύμμεικτων και προδιαλεγμένων οργανικών. Σε πολλές περιπτώσεις στις ίδιες μονάδες. Για τα ανακυκλώσιμα, που είναι η άλλη μεγάλη κατηγορία των αστικών αποβλήτων, τα είπαμε: όλα στα ιδιωτικά ΚΔΑΥ της ΕΕΑΑ (μπλε κάδος) και στις κεντρικές εγκαταστάσεις των άλλων συστημάτων (ΣΕΔ). Θα έπρεπε να ήταν κανείς στην πρόσφατη συνεδρίαση του περιφερειακού συμβουλίου της Δυτικής Ελλάδας, για τον αντίστοιχο ΠΕΣΔΑ, για να δει το μεγάλο έρωτα για τις ΣΔΙΤ. Αλλά και εκεί που δεν προτάσσεται η διαδικασία των ΣΔΙΤ, είναι ηλίου φαεινότερο ότι μόνο η τυπική διαχείριση θα είναι στους φορείς διαχείρισης. Η πραγματική διαχείριση των συγκεντρωτικών μονάδων που σχεδιάζονται θα ανατεθεί σε εργολάβους, όπως ακριβώς γίνεται και σήμερα.
Μπορεί να χρηματοδοτηθεί αυτός ο τύπος διαχείρισης των αποβλήτων;
Για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα αυτού του τύπου διαχείρισης των αποβλήτων δε χρειάζεται να σπαταλήσουμε άλλο χώρο και χρόνο. Ούτε για την κραυγαλέα αντίφασή του με το νέο ΕΣΔΑ, με την οδηγία 2008/98 ΕΕ και τις διεθνείς πρακτικές. Δεν μπορούμε, ωστόσο, να προσπεράσουμε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: μπορούν να χρηματοδοτηθούν με δημόσιο χρήμα και με χρήματα του ΕΣΠΑ έργα που κινούνται στην κατεύθυνση που φαίνεται να υιοθετούν οι νέοι, αναθεωρημένοι ΠΕΣΔΑ;
Στο ερώτημα αυτό βαρύνοντα ρόλο έχει η θέση της ΕΕ, αφού από το ΕΣΠΑ θα προέλθουν τα μεγαλύτερα κονδύλια. Ανοίγουμε εδώ μια παρένθεση. Δεν είναι λίγες οι φορές που η ΕΕ έχει εμφανιστεί διπλοπρόσωπη στο συγκεκριμένο θέμα. Δηλαδή, οι τομείς του περιβάλλοντος να εμφανίζουν φιλοπεριβαλλοντικό πρόσωπο -ή προσωπείο, αν προτιμάτε- και τα οικονομικά επιτελεία να υπερθεματίζουν σε αντιπεριβαλλοντικές πολιτικές, προκειμένου να εξυπηρετήσουν ιδιωτικοποιήσεις, εργολαβικές απαιτήσεις κλπ.. Αυτή είναι μια αντίφαση που θα πρέπει να εξηγήσει η ίδια η ΕΕ και τα όργανά της. Για την ώρα, δεν θα πάψουμε να τους θεωρούμε υπόλογους, όσο εξακολουθούν να μας επιδεικνύουν (και) φιλοπεριβαλλοντικό πρόσωπο. Κλείνει η παρένθεση.
Αυτή η διπροσωπία εκφράστηκε και πρόσφατα και σχετίζεται άμεσα με το ερώτημα που, μόλις, θέσαμε.
Η πρόσκληση για χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ
Στις 10/5/2016 δημοσιοποιήθηκε, από το υπουργείο οικονομίας, πρόσκληση υποβολής προτάσεων χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ 2014-2020, στο αντικείμενο «Δράσεις για την ολοκληρωμένη διαχείριση αστικών αποβλήτων». Το διατιθέμενο ποσό ανέρχεται σε 273 εκ. ευρώ (από τα 757 εκ. που θα διαθέσει συνολικά το επιχειρησιακό πρόγραμμα για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων). Αναμφίβολα σημαντικό ποσό και καθοριστικό για την κατεύθυνση που θα ενισχύσει. Ποια είναι αυτή η κατεύθυνση, άραγε; Τι είδους δράσεων και υποδομών χρηματοδοτεί; Ας δούμε τους αμείλικτους αριθμούς:
· Τα 23 εκ. ευρώ (8,4%) αφορούν δράσεις προδιαλογής υλικών στους δήμους.
· Τα 40 εκ. ευρώ (14,6%) αφορούν δράσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης σε νησιά και μικρούς, απομονωμένους οικισμούς.
· Τα 210 εκ. ευρώ (77%) αφορούν την ολοκλήρωση και συμπλήρωση υποδομών ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων. Δηλαδή: Μονάδες ανάκτησης υπολειπόμενων συμμείκτων και ΧΥΤΥ - Κεντρικές Μονάδες Κομποστοποίησης Βιοαποβλήτων - Δίκτυα Σταθμών Μεταφόρτωσης Αποβλήτων ή/και Σταθμοί Μεταφόρτωσης για τα ανακυκλώσιμα απόβλητα (ΣΜΑΥ) - Αναβαθμίσεις υφιστάμενων μονάδων και ΧΥΤ στο πλαίσιο ΟΕΔΑ.
Με άλλα λόγια, οι «προβληματικοί» ΠΕΣΔΑ έρχονται να «κουμπώσουν» με τις χρηματοδοτικές προτεραιότητες του υπουργείου οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό του πνεύματος που διαπερνά την πρόσκληση του ΕΣΠΑ το εξής στοιχείο: επειδή στον τομέα της ανακύκλωσης υλικών δραστηριοποιούνται ιδιωτικές επιχειρήσεις, όπως αυτή του μπλε κάδου (ΕΕΑΑ), η πρόσκληση δε χρηματοδοτεί καμία δημοτική δράση σε αυτόν τον τομέα, με το επιχείρημα ότι μπορεί να προκύψει θέμα κρατικής ενίσχυσης και αθέμιτου ανταγωνισμού. Η ΠΡΩΣΥΝΑΤ με παρεμβάσεις προσπάθησε να ευαισθητοποιήσει και να προκαλέσει την αντίδραση των δήμων, που δεν έχουν καμία ελπίδα να προσδοκούν σε χρηματοδότηση σοβαρών δημοτικών δράσεων. Δυστυχώς, δεν «ίδρωσε το αυτί» κανενός. Όπως φαίνεται, ούτε του υπουργείου περιβάλλοντος. Το οποίο φέρεται να εκφράζει, υπογείως, τη δυσαρέσκειά του για τις προτεραιότητες του υπουργείου οικονομίας. Όσο, όμως, δεν παρεμβαίνει -και δημόσια- έχουμε κάθε λόγο να αμφισβητούμε την ειλικρίνεια τέτοιων ισχυρισμών.
Η «βόμβα» της επιστολής της ΕΕ
Και εκεί που φαίνονταν ότι η εκτροπή από το πνεύμα και τις προβλέψεις του νέου εθνικού σχεδίου (ΕΣΔΑ) έχει μπει για τα καλά στις ράγες, σκάει σαν βόμβα επιστολή των Γενικών Διευθύνσεων Περιβάλλοντος και Περιφερειακής πολιτικής και ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έχει ημερομηνία 30/8/2016, απευθύνεται στον μόνιμο αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (δηλαδή, στην ελληνική κυβέρνηση), κυκλοφορεί σε διάφορα γραφεία και παραμένει, ως τώρα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Γιατί άραγε τόση μυστικοπάθεια; Ας δούμε τα βασικά σημεία της επιστολής:
· Τίθεται, εξ αρχής, θέμα ορθής εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα, η οποία επηρεάζει τις αναγκαίες επενδύσεις στη χώρα μας.
· Επισημαίνεται ότι δεν είχε εκπληρωθεί η εκ των προτέρων αιρεσιμότητα, σχετικά με τα απόβλητα, κατά την έγκριση του συμφώνου εταιρικής σχέσης. Οι αιρεσιμότητες αυτές πρέπει να πληρωθούν το αργότερο έως 31/12/2016.
· Τα παραπάνω θεωρούνται «ζήτημα προτεραιότητας, σύμφωνα με τις σχετικές νομικές διατάξεις που αποτυπώνουν, μεταξύ άλλων, την εφαρμογή της ιεράρχησης των αποβλήτων και τη θέσπιση των μέτρων για την επίτευξη των στόχων του 2020 σχετικά με την προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση και ειδικότερα την υποχρέωση διασφάλισης της χωριστής συλλογής».
Η επιστολή, επιπλέον, εφιστά την προσοχή της ελληνικής πλευράς στα εξής:
1. Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία, «χρηματοδότηση για την κατασκευή νέων χώρων υγειονομικής ταφής θα χορηγείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ. κυρίως για μη ανακτήσιμα επικίνδυνα απόβλητα) και χρηματοδότηση νέων εγκαταστάσεων επεξεργασίας υπολειμματικών αποβλήτων, όπως η αποτέφρωση ή η μηχανική βιολογική επεξεργασία, θα χορηγείται μόνο σε περιορισμένες και καλώς αιτιολογημένες περιπτώσεις, όταν δεν υπάρχει κίνδυνος πλεονάζουσας δυναμικότητας και τηρούνται πλήρως οι στόχοι της ιεράρχησης των αποβλήτων.»
Ως εκ τούτου, όταν οι πόροι της ΕΕ στηρίζουν έργα διαχείρισης αποβλήτων, θα πρέπει να δίδεται προτεραιότητα σε έργα στην κορυφή της ιεράρχησης των αποβλήτων και όχι σε μη βέλτιστες επιλογές διαχείρισης αποβλήτων [εργοστάσια μηχανικής-βιολογικής επεξεργασίας (ΜΒΕ) και μονάδες αποτέφρωσης] που αναμένεται να λειτουργούν για τα επόμενα 20-30 χρόνια. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι προτού εξεταστεί η δημιουργία νέων εγκαταστάσεων, θα πρέπει να συνεκτιμώνται οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις, και ότι οι νέες δεν θα πρέπει να παρεμποδίζουν τη χωριστή συλλογή.
2. Πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλα εργαλεία που να επιτρέπουν τον σωστό συνδυασμό οικονομικών μέσων και μέτρων πολιτικής, έτσι ώστε να δοθούν κίνητρα τόσο στις αρμόδιες αρχές όσο και στους φορείς διαχείρισης αποβλήτων να ανέβουν σε υψηλότερες βαθμίδες της ιεράρχησης αποβλήτων και να απομακρυνθούν από την τρέχουσα εξάρτηση από την υγειονομική ταφή και τις λύσεις στο τελικό στάδιο επεξεργασίας αποβλήτων (μονάδες ΜΒΕ και αποτεφρωτήρες).
Με δεδομένες τις αντιφάσεις στις ακολουθούμενες πολιτικές της ΕΕ, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η συγκεκριμένη επιστολή αποτελεί κόλαφο για την ελληνική κυβέρνηση, τόσο για τις ακολουθούμενες πολιτικές στη διαχείριση των αποβλήτων, όσο και για τις χρηματοδοτικές προτεραιότητες που έχουν τεθεί. Και γι αυτό, ίσως, η επιστολή έχει περιβληθεί με πέπλο μυστικότητας. Δεν μας παραξενεύει, κατά συνέπεια, ούτε η αιδήμων σιγή του λαλίστατου, κατά τα άλλα, κ. Πατούλη, που φέρεται να είναι σε γνώση του η επιστολή.
Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν η επιστολή είναι «αυτεπάγγελτη» ή αν προηγήθηκε κάποιο ερώτημα ή παρέμβαση. Το ζήτημα είναι τι μπορεί να σημαίνει, πρακτικά, αυτή η επιστολή. Κατά τη γνώμη μας, τρεις είναι οι πιθανότερες συνέπειες:
· Να τεθεί θέμα συμβατότητας των νέων ΠΕΣΔΑ με το εθνικό σχέδιο και την ευρωπαϊκή νομοθεσία (παρά τις θετικές γνωμοδοτήσεις που με ευκολία δίνουν το ΥΠΕΣ και το ΥΠΕΝ).
· Να τεθεί θέμα απόσυρσης και αναμόρφωσης των προτεραιοτήτων της πρόσκλησης του ΕΣΠΑ, με ότι αυτό συνεπάγεται στην έγκαιρη υλοποίηση υποδομών και δράσεων διαχείρισης αποβλήτων.
· Να τεθεί θέμα επιστροφής χρηματοδοτήσεων που διατέθηκαν σε έργα που θα θεωρηθούν ασύμβατα με τις πολιτικές της ΕΕ.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, πρόκειται για ζήτημα που δεν μπορεί να συζητιέται σε μυστικά διαβούλια. Και η ΕΕ πρέπει να μιλήσει καθαρά για την εγκυρότητα ή μη της πρόσκλησης του ΕΣΠΑ και η κυβέρνηση να εξηγήσει για ποιο λόγο συναινεί και υποτάσσεται στα οικονομικά και πολιτικο-αυτοδιοικητικά συμφέροντα, που εξυπηρετούνται από την ακύρωση του νέου εθνικού σχεδίου και, κυρίως, από τη λογική της δημόσιας, αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στην πρόληψη, στην προδιαλογή και στην ανάκτηση των υλικών.
26.9.2016
πηγή : ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
http://prosynat.blogspot.gr/2016/09/blog-post_26.html