Αφοπλιστική κριτική ασκούν το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος και η Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων μέσω της διαδικασίας της διαβούλευσης επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων (ΠΟΥΑΥΠ), βάσει του οποίου περίπου 1.150 ανεμογεννήτριες, ύψους 280 μέτρων, σχεδιάζεται να τοποθετηθούν στις ελληνικές θάλασσες μέχρι το 2050.
Την ίδια στιγμή ακόμη δύο ηχηρά «όχι» στην εγκατάσταση υπεράκτιων αιολικών έρχονται από την Ικαρία και τη Σητεία. Είχε προηγηθεί ομόφωνο ψήφισμα του Δημοτικού Συμβούλιου Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων που εξέφρασε την κάθετη αντίθεσή του στα σχέδια δημιουργίας Περιοχής Ανάπτυξης Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων (ΠΟΑΥΑΠ) στα Διαπόντια.
Το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος επισημαίνει καταρχήν ότι η προτεινόμενη ΣΜΠΕ εμφανίζει σοβαρές νομικές και ουσιαστικές πλημμέλειες και ελλείψεις και ότι διατέθηκε ελάχιστος χρόνος για τη διαβούλευση (ένας μήνας), ο κλειστός χαρακτήρας της οποίας δεν επέτρεψε την αλληλεπίδραση μεταξύ των μετεχόντων σε αυτήν κατά παράβαση της Σύμβασης του Ααρχους.
Η προτεινόμενη ΣΜΠΕ έχει εκπονηθεί χωρίς να έχει προηγηθεί ο απαιτούμενος κατά τη σχετική ενωσιακή Οδηγία Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ). Ο ΘΧΣ αποτελεί αναγκαίο προαπαιτούμενο για την κατανομή των διαφόρων χρήσεων στο θαλάσσιο χώρο, την πρόληψη και επίλυση των μεταξύ τους συγκρούσεων και, ιδίως, την ελαχιστοποίηση των αναπόφευκτων αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον.
Οι δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις των χρήσεων αυτών (υδατοκαλλιέργειες, εξορύξεις, ΥΑΠ, θαλάσσιες συγκοινωνίες, θαλάσσιος τουρισμός, αλιεία κ.λπ.), είναι σωρευτικές και απαιτούν συνολική, ολοκληρωμένη και όχι αποσπασματική εκτίμηση.
Η προτεινόμενη ΣΜΠΕ όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει τα ανωτέρω προβλήματα σε σχέση με τον ελληνικό θαλάσσιο χώρο, αλλά προσφεύγει και πάλι, όπως ακριβώς συνέβη και με το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο των χερσαίων ΑΠΕ, στην απολύτως αντιεπιστημονική μέθοδο της κατάταξης όλων των θαλασσίων περιοχών της χώρας σε δύο μεγάλες γενικές κατηγορίες: τις κατάλληλες για χωροθέτηση υπεράκτιων αιολικών και τις εξαιρέσεις.
Σύμφωνα με έγκυρες επιστημονικές μελέτες, οι κίνδυνοι για το θαλάσσιο περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα είναι προς το παρόν σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι. Κατά συνέπεια η αρχή της Προφύλαξης επιβάλλει την αξιολόγηση των σωρευτικών επιπτώσεων τόσο από την ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών αυτή καθαυτή όσο και από την αλληλεπίδρασή τους με όλες τις άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες στον ίδιο χώρο.
Οπως αναφέρει και η Ειδική Εκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, «Ενέργεια από υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές στην Ε.Ε.» (2023), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει εκτιμήσει τις ενδεχόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις της επέκτασης των υπεράκτιων αιολικών που πρότεινε στη στρατηγική της, αναφέρει το Επιμελητήριο.
Εξάλλου επισημαίνει ότι η απόσταση του ενός ναυτικού μιλίου από την ακτή, η οποία προβλέπεται για την εγκατάσταση υπεράκτιων αιολικών στις θεωρούμενες ως κατάλληλες περιοχές, θα προκαλέσει προφανώς την πλήρη αλλοίωση του μοναδικού θαλάσσιου τοπίου του Αιγαίου και Ιονίου πελάγους το οποίο βρίσκεται σε άμεση αλληλεξάρτηση με το παράκτιο οικιστικό και πολιτιστικό περιβάλλον της νησιωτικής και ηπειρωτικής χώρας.
Και η αλληλεπίδραση τους με τις λοιπές επιχειρηματικές θαλάσσιες δραστηριότητες (υδατοκαλλιέργειες, εξορύξεις, τουρισμός) δεν εξετάζεται επιστημονικά με την παράθεση συγκεκριμένων στοιχείων, μετρήσεων και εκτιμήσεων. Το ίδιο συμβαίνει και σε σχέση με τις επιπτώσεις των υπεράκτιων αιολικών στη βιοποικιλότητα.
Οι γενικές και αόριστες αναφορές στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα θαλάσσια είδη και η ορνιθοπανίδα εκτιμώνται με βάση στοιχεία που αφορούν αντίστοιχα είδη τα οποία ενδημούν στη Βόρεια και Βαλτική Θάλασσα(!), όπου οι συνθήκες είναι προδήλως διαφορετικές, σημειώνει το Επιμελητήριο.
Και δεδομένου ότι η ΣΜΠΕ δεν καταγράφει τους τύπους και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των υπεράκτιων Α/Γ που διατίθενται σήμερα στην αγορά, ανακύπτουν εύλογα ερωτήματα για το πώς εκτιμήθηκαν και αξιολογήθηκαν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προγράμματος.
Επιπλέον, σύμφωνα με το Επιμελητήριο, η ΣΜΠΕ εκτιμά αορίστως ότι ενδέχεται να προκύψουν σημαντικές επιπτώσεις σε 89 προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000. Αλλά, αντί να εκτιμήσει η ίδια τις επιπτώσεις αυτές όπως οφείλει, μετάθεσε την εκτίμηση και αξιολόγησή τους στο κατώτερο επίπεδο της εκπόνησης Μελετών Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΜΕΟΑ).
«Να απορριφθεί»
Εσφαλμένη στον πυρήνα της, που δεν επιδέχεται βελτίωση και πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της θεωρεί τη ΣΜΠΕ του ΠΟΥΑΥΠ η Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων. Οπως επισημαίνει, ορίζονται υπερβολικά μικρές αποστάσεις των προτεινόμενων ΠΟΑΥΑΠ από τις ακτές, ειδικά σε σύγκριση με τους κανονισμούς και τις καλές πρακτικές που ισχύουν σε επίπεδο Ε.Ε.
Η ανάπτυξή τους σε τόσο μικρές αποστάσεις από τις ακτές θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στον παράκτιο τουρισμό, ενώ βρίσκονται σε ζώνες υψηλής θαλάσσιας κυκλοφορίας και μεγάλης σημασίας για τον θαλάσσιο τουρισμό. Στον τομέα της επιβατικής ναυσιπλοΐας θα προκύψουν σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικά εμπόδια σε δρομολόγια απαραίτητα για τις νησιωτικές κοινωνίες.
Η ΣΜΠΕ προχωρά σε Στρατηγικό Ελεγχο Δέουσας Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Δίκτυο Natura 2000 χωρίς να υπάρχουν ακόμη στην Ελλάδα οι απαραίτητοι θεσμοθετημένοι Στόχοι Διατήρησης βάσει των προβλεπόμενων επιστημονικών κριτηρίων. Συνεπώς η διαδικασία αυτή δεν συνάδει με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Και όπως αναφέρει η Κίνηση, αντί η μελέτη να χρησιμοποιήσει δεδομένα και να ακολουθήσει τις προβλέψεις των προεδρικών διαταγμάτων που πρόκειται να εκδοθούν για τις περιοχές Natura 2000, έχει χρησιμοποιήσει δεδομένα από τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες που προηγούνται των προεδρικών διαταγμάτων και δεν έχουν λάβει την οριστική τους μορφή. Από την άλλη, δεν έχει γίνει καμία μελέτη των επιπτώσεων στο τοπίο.
Εξάλλου, λόγω των σοβαρών επιπτώσεων της υλοποίησης του ΕΠΑΥΑΠ στο Δίκτυο Natura 2000 και τα προστατευόμενα είδη τις οποίες προβλέπει η ίδια η ΣΜΠΕ, υπάρχει ευθεία σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα με Ορίζοντα το 2030. Δεν έχουν εξεταστεί επίσης οι σωρευτικές επιπτώσεις που ενδέχεται να προκύψουν από τη συνδυαστική όχληση των υπεράκτιων αιολικών με υφιστάμενους ή προς υλοποίηση χερσαίους αιολικούς σταθμούς, σχολιάζει η Κίνηση.
Δύο ακόμα «όχι»
Εν τω μεταξύ το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ικαρίας με ομόφωνη απόφαση σε έκτακτη συνεδρίασή του εξέφρασε την αντίθεσή του στην επιχειρούμενη εγκατάσταση αιολικών με την χωροθέτηση ΠΟΑΥΑΠ σε δύο περιοχές στο Ικάριο πέλαγος, η πρώτη έκτασης 181 τετραγωνικών χιλιόμετρων, ισχύος 905 MW, και η δεύτερη έκτασης 171 τ. χλμ, ισχύος 855 MW. Και απαιτεί την εξαίρεση της θαλάσσιας περιοχής της Ικαρίας από κάθε μελλοντική εγκατάσταση υπεράκτιων αιολικών σταθμών.
Στην απόφασή του το Δημοτικό Συμβούλιο Ικαρίας καταγγέλλει τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς που, υλοποιώντας όσα ορίζει η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», το μόνο που εξασφαλίζουν είναι η κερδοφορία των ποικιλώνυμων επιχειρηματικών ομίλων, δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει την εγκυρότητα του υπό διαβούλευση σχεδίου για τα υπεράκτια αιολικά και της συνακόλουθης ΣΜΠΕ και ότι θα στηρίξει κάθε κινητοποίηση και κάθε νομική ενέργεια που διεκδικούν την ακύρωση αυτών των σχεδιασμών.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η Ικαρία έχει απορρίψει το σχέδιο για τη γιγαντιαία εγκατάσταση 110 ανεμογεννητριών 330 MW σχεδόν σε όλη την οροσειρά της από εταιρεία συμφερόντων του ομίλου Μυτιληναίου. Οπως εκτιμάται, η καταστροφή που θα επέλθει στις προστατευόμενες περιοχές της Ικαρίας από αυτή την επένδυση θα είναι ολοκληρωτική, αφού η απώλεια των οικοτόπων εκτιμάται ότι θα είναι πάνω από 30 έως 40% από την επικάλυψή τους από τους αιολικούς σταθμούς και τα χιλιόμετρα δρόμων που θα απαιτηθούν για την εγκατάστασή τους.
Ετσι με την πρόταση για δύο τεράστιους ΠΟΑΥΑΠ στον θαλάσσιο χώρο της αναθερμαίνεται το σχέδιο υλοποίησης των χερσαίων αιολικών, κυρίως εξαιτίας της ευκολότερης διασύνδεσής τους με το δίκτυο. Κι ακόμη ότι η Ικαρία έχει εργαστεί ώστε να αποκτήσει ένα Σχέδιο Καθαρής Ενεργειακής Μετάβασης που έχει ολοκληρωθεί και βρίσκεται στο τελικό στάδιο της διαβούλευσης.
Το νησί κινείται προς την ενεργειακή αυτονομία έχοντας ήδη 5 ανεμογεννήτριες, 2 φωτοβολταϊκούς σταθμούς και ένα υβριδικό έργο που όταν ολοκληρωθεί η απόδοσή του θα παρέχει το 30% της ετήσιας ενεργειακής ζήτησης της Ικαρίας. Επιπρόσθετα η Ικαρία προσβλέπει στην παραγωγή ηλεκτρισμού από γεωθερμία, καθώς σε έρευνα πεδίου στο νησί η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών εντόπισε τουλάχιστον δύο θέσεις που είναι κατάλληλες για παραγωγή ηλεκτρισμού από γεωθερμία.
Αρνητική ήταν και η γνωμοδότηση του Δημοτικού Συμβουλίου Σητείας επί της ΣΜΠΕ. Σε ό,τι αφορά την περιοχή της Σητείας, χωροθετούνται τρεις περιοχές με την ονομασία «Κρήτη 1», 1.590 MW (ανατολικά του Αθερινόλακου), «Κρήτη 3», 250 MW (δυτικά των Δυονησάδων) και «Κρήτη 4» (τμήμα και πάλι στην περιοχή του Αθερινόλακου).
«Σε δεύτερο βαθμό θα έχουμε και τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όταν θα έχουμε τις χωροθετήσεις και τις εγκαταστάσεις των συγκεκριμένων έργων.
Τότε λοιπόν, όταν θα έχουμε τη ΜΠΕ, η οποία προϋποθέτει για την τεκμηρίωση οικολογική έρευνα για την παραγωγή επαρκών δεδομένων βάσης και την κατάσταση των θαλάσσιων θηλαστικών σε ό,τι έχει να κάνει με τις περιοχές Natura, την παραγωγή ισχυρών δεδομένων βάσης μέσα από το πρόγραμμα παρακολούθησης των μεταναστατευτικών πουλιών και των υδρόβιων πουλιών, θα γίνει και η ουσιαστική διαβούλευση για τη χωροθέτηση κάθε περιοχής.
Αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι είναι εντελώς ασαφής η ακριβής χωροθέτηση των συγκεκριμένων ανεμογεννητριών, είναι ασαφής ο αριθμός τους, είναι ασαφή τα ανταποδοτικά, αν υπάρχουν» ανέφερε ο δήμαρχος Σητείας, Γιώργος Ζερβάκης.
