Όταν ένας υπουργός που λέγεται υπουργός του Πολιτισμού καλείται να συνοψίσει τους στόχους της πολιτείας επί αυτού του ευαίσθητου και κομβικού τομέα κοινωνικής έκφρασης περιμένει κανείς να ακούσει για την φροντίδα του κράτους επί των στοιχείων του πολιτισμού, για τη διασφάλιση της δημιουργίας και της μνήμης, για την εξασφάλισης των ίσων όρων πρόσβασης των ανθρώπων σε ό,τι συνιστά ανθρώπινη δημιουργία.
Λάθος!
Οι στόχοι άλλαξαν και ορίζονται πλέον από χορηγούς και κάθε λογής ιδιώτες, οι οποίοι στα λογιστικά τους γραφεία λογαριάζουν ως εξαιρετικό φιλέτο την καλλιτεχνική δημιουργία, τα μνημεία και τη μνήμη. Αυτή την τελευταία, τη μνήμη δηλαδή, πρέπει και να την ελέγξουν. Οι πολιτικοί τους υπάλληλοι οφείλουν να μπουν στο πετσί του νέου, αλλά στην πραγματικότητα πολύ παλιού τους ρόλου. Εκείνον του υπηρέτη.
Ετσι, λοιπόν, ο υπουργός Πολιτισμού, Κ. Τασούλας, απευθυνόμενος στο Ιδρυμα Λασκαρίδη, έναν από τους χορηγούς της πρόσφατης ανασκαφής στο Ναυάγιο των Αντικυθήρων, σε εκδήλωση που έγινε στους χώρους του χορηγού για τα αποτελέσματα της έρευνας, εξήρε το Ιδρυμα για τη φιλοπατρία και τη φιλογένειά του και κατέληξε ότι η φιλοπατρία και η φιλογένεια του Ιδρύματος αποτελούν «πολιτειακό στόχο»! Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει, ότι η συνταγματική υποχρέωση του κράτους να προστατεύει, να φροντίζει, να διαχειρίζεται την πολιτιστική του κληρονομιά θα έπεται μιας άλλης υποχρέωσης: να φροντίζει και να προστατεύει τους ιδιώτες οι οποίοι με τη σειρά τους θα «φροντίζουν» και θα «προστατεύουν» τα μνημεία.
Με το αζημίωτο; Εάν η διαφήμιση του κάθε ιδιώτη συνιστά επικοινωνιακό όφελος για τον ίδιο, τότε δεν είναι με το αζημίωτο. Και φυσικά απαλλαγή της χορηγίας από τη φορολογία συνιστά άμεσο οικονομικό όφελος. Βέβαια, ως προς το συγκεκριμένο Ιδρυμα η πολιτική ηγεσία υπήρξε ιδιαίτερα γαλαντόμα. Σύννομη, όμως, ήταν;
Για τις ανάγκες της εκδήλωσης στο κτήριο του Ιδρύματος, ευρήματα της ανασκαφής μεταφέρθηκαν στους χώρους τους ιδιώτη και εκτέθηκαν για κάποιες ώρες εκεί. Παρενθετικά, σημειώνουμε πώς να για μεταφερθεί ένα αντικείμενο από ένα μουσείο σε ένα άλλο μουσείο απαιτείται μία συγκεκριμένη υπηρεσιακή διαδικασία και στις περισσότερες περιπτώσεις έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Στη προκειμένη περίπτωση, για να μεταφερθούν σε μία ιδιωτική εκδήλωση – γεγονός πρωτοφανές! – χρειάστηκε μόνο η φιλοπατρία του χορηγού και η αγάπη του υπουργού για τον χορηγό. Όλα τα υπόλοιπα είναι τυπικές γραφειοκρατικές λεπτομέρειες για αναχρονιστές αρχαιολόγους και οπισθοδρομικούς κρατιστές. Αλλά, ας πούμε εδώ σε όσους κορδώνονται για τη αυξημένη επισκεψιμότητα σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, θαρρείς και είναι δικό τους κατόρθωμα, ότι είναι εξαιτίας αυτών των «οπισθοδρομικών» που τα μουσεία έχουν επισκέπτες, που οργανώνονται εξαιρετικές εκθέσεις, τα παιδιά παρακολουθούν άρτια εκπαιδευτικά προγράμματα, που αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες προσεγγίστηκαν και ήρθαν σε επαφή με την ιστορία και τη μνήμη.
Ο κ. Τασούλας στη συνέχεια έγινε ακόμα πιο συγκεκριμένος. Είπε δηλαδή ότι «αυτή η σύμπραξη δημόσιου – ιδιωτικού αποτελεί υπόδειγμα για μελλοντικές συμπράξεις». Το έδαφος έχει στρωθεί…
Ο ετήσιος προϋπολογισμός για τον Πολιτισμό τείνει προς το μηδέν. Οι δομές του Υπουργείου Πολιτισμού συρρικνώθηκαν κατά 40%. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει κατακερματιστεί, οι υπάλληλοι έχουν απαξιωθεί και συκοφαντηθεί. Και μπορεί η κυβέρνηση να περιφέρεται εθνικά υπερήφανη, να κορδώνεται για εθνικά ένδοξους τάφους και να κάνει «νταηλίκια» προς δημόσια κατανάλωση για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, αλλά η αλήθεια είναι ότι οι φύλακες της Ακρόπολης δεν φτάνουν και για να τους αυγατίσουν εφαρμόζουν την κινητικότητα. Στέλνουν από διπλανούς αρχαιολογικούς χώρους αποδυναμώνοντας τους τελευταίους. Αλλά, φευ, μπορεί αυτά τα κινηματογραφικά εφέ να μπερδεύουν την όραση, όμως οι φύλακες δεν αυγατίζουν. Αλλού, όπως, στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, για το οποίο χύθηκε πολύ μελάνι και πολύ χρήμα μέχρι να ολοκληρωθεί, κλείνουν αίθουσες λόγω έλλειψης προσωπικού. Για τους ίδιους λόγους είναι κλειστό το Βυζαντινό Μουσείο της Ζακύνθου, ο αρχαιολογικός χώρος της Κασσιώπης στην Πρέβεζα και το Μουσείο της Νικόπολης τα Σαββατοκύριακα. Για να λειτουργήσουν κανονικά τα παραπάνω, σύμφωνα με τους νέους «πολιτειακούς στόχους» θα αναμένουμε να αναπτυχθεί ένα νέο ειδύλλιο με κάποιον ευπατρίδη ιδιώτη.
Οπως το ειδύλλιο με το Ιδρυμα Νιάρχου, το οποίο, σύμφωνα με έγγραφο που αποκάλυψε ο Ημεροδρόμος (http://www.imerodromos.gr/vravrona-kerameikos/), συνεργάζεται με το Υπουργείο Πολιτισμού για την αναβάθμιση και διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων του Κεραμεικού και της Βραυρώνας.
Και είναι βέβαιο πως αν δεν ανακοπεί αυτή η πορεία προς τη σταδιακή, αλλά ολοκληρωτική εμπλοκή των ιδιωτών στην πολιτιστική κληρονομιά έρχονται κι άλλοι… εραστές.
Εχει ήδη χυθεί πολύ μελάνι και πολλά λόγια έχουν ειπωθεί για να λειανθεί το έδαφος ώστε το δημόσιο αγαθό της Πολιτιστικής Κληρονομιάς να αποτελέσει πεδίο συνδιαχείρισης με την ιδιωτική πρωτοβουλία. Μέσα ενημέρωσης που ομνύουν στη ζωογόνα δύναμη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας αναλύουν τους τρόπους που η συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς θα σώσει τους απαξιωμένους αρχαιολογικούς χώρους και θα φέρει την ανάπτυξη. Φορείς που συνδέονται με τις τουριστικές επιχειρήσεις και στελέχη εταιρειών συνδέουν την πολιτιστική κληρονομιά με επενδύσεις και business plan και προετοιμάζουν εαυτούς για το νέο επιχειρηματικό πεδίο στο οποίο θα διαθέσουν τα κεφάλαιά τους. Καθηγητές αρχαιολογίας, όπως ο Στέφαν Μίλλερ της Νεμέας, πρoτείνουν να δοθεί η διαχείριση αρχαιολογικών χώρων σε ιδιώτες. Ξενοδοχεία και τουριστικά γραφεία καλούν σε ανασκαφές. Το Υπουργείο Πολιτισμού οργανώνει συνέδρια στα οποία η κεντρική ιδέα που διατυπώνεται, με την ισχύ αξιώματος, είναι η φράση «ο πολιτισμός είναι οικονομία» και κλίνεται σε όλες τις πτώσεις η λέξη «επιχειρηματικότητα».
Στον όρμο του Ναυαρίνου στη Μεσσηνία σχεδιάζεται ενάλιο αρχαιολογικό πάρκο, στο οποίο προβλέπεται συνδιαχείριση με τον ιδιωτικό τομέα. Σε μεγάλες γεωγραφικές ενότητες της χώρας σχεδιάζονται διαχειριστικές ΑΕ οι οποίες θα αναλαμβάνουν από την προβολή των μνημείων μέχρι την εξασφάλιση φυλακτικού προσωπικού.
Η κυβέρνηση δεν διστάζει σε σχέδιο νόμου που έχει τεθεί σε διαβούλευση – πρόκειται για το σ/ν «Αρχείο Διαφύλαξης Κινηματογραφικής Κληρονομιάς, ρύθμιση θεμάτων Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού και άλλες διατάξεις» – να μεταλλάσσει, κατά παράβαση του Συντάγματος και του Αρχαιολογικού Νόμου ένα Μουσείο Δημοσίου Δικαίου σε Ιδιωτικού Δικαίου. Αναφερόμαστε στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, αποτέλεσμα δωρεάς της συλλογής των Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, η οποία έγινε αποδεκτή το 1972 από το ελληνικό δημόσιο με τον όρο ότι το δημόσιο θα φροντίσει και για το οίκημα που θα στεγάσει τη συλλογή και για το προσωπικό που θα εργάζεται για τη συλλογή και το Μουσείο. Αργότερα, το 1999, ιδρύθηκε το «Ίδρυμα Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου» ως κοινωφελές ίδρυμα που σκοπό είχε να συμβάλλει στον εμπλουτισμό των εκθεμάτων του μουσείου και τη συντήρηση ή επέκταση των εγκαταστάσεών του. Αντίστοιχα και ο ιδρυτικός νόμος Ν. 3600/2007 (ΦΕΚ 177/Α/1-8-2007) προέβλεπε ότι οι συλλογές και τα κτίρια του Μουσείου ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο.
Φτάνουν μάλιστα να προβλέπουν ότι τα έσοδα από το Μουσείο θα πηγαίνουν στο ΝΠΙΔ, αλλά τις λειτουργικές ανάγκες του Μουσείου θα τις χρηματοδοτεί το Υπουργείο Πολιτισμού!
Μα την αλήθεια… αυτή η κυβέρνηση ξέρει να διαπραγματεύεται… Κι αν δεν φύγει, να πάει αλλού, θα κάνει κι άλλες τέτοιες διαπραγματεύσεις, για μουσεία και για ανθρώπους!