Στα χέρια του υπουργείου Πολιτισμού περνά ένα σπουδαίο μνημείο του Ηρακλείου, το οποίο χρόνια τώρα μαραζώνει στο σκοτάδι της εγκατάλειψης και της φθοράς του χρόνου.
Πρόκειται για τον ιστορικό ναό της Αγίας Αναστασίας στην Αγία Τριάδα, έναν από τους τέσσερις ενετικούς ναούς που βρίσκονται στον αστικό ιστό του Ηρακλείου, οι οποίοι είχαν παραχωρηθεί ως ανταλλάξιμα σε ιδιώτες, και διέπονται από ένα αυστηρό καθεστώς σε ό,τι αφορά στην αξιοποίησή τους. Ήδη το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έδωσε το «πράσινο φως» για την απαλλοτρίωση του ναού και αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη ο ορισμός τιμής μονάδος για να ολοκληρωθεί η αγορά του.
Όπως είναι γνωστό, η Αγία Αναστασία που βρίσκεται μεταξύ της λεωφόρου Καλοκαιρινού και της οδού Ντεντιδάκηδων στην ιστορική συνοικία της Αγίας Τριάδας και ο Περιβαλλοντικός Σύλλογος της περιοχής διαχρονικά ασκούσε έντονες πιέσεις προκειμένου το μνημείο να σωθεί, να αναδειχτεί και να ενταχθεί λειτουργικά στην καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας. Μάλιστα στην κατεύ-
θυνση αυτή είχαν γίνει διαχρονικά αντίστοιχες κινήσεις και από την πλευρά του Δήμου Ηρακλείου μετά από σχετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, που ομόφωνα είχε αποφασίσει την εξαγορά των ναών.
Παρά το γεγονός ότι η Λότζια επανερχόταν ανά τακτά διαστήματα, βλέποντας και την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι ναοί που χρίζουν άμεσης στατικής ενίσχυσης και αποκατάστασης, οι προσπάθειές της δεν κατάφεραν να οδηγήσουν σε κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα. Τα πράγματα πήραν διαφορετική τροπή, μετά την παρέμβαση της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, που έπειτα από προχωρημένες συζητήσεις που έγιναν με την πλευρά της ιδιοκτησίας του ναού, επήλθε συμφωνία και κατέθεσε σχετική πρόταση για την απαλλοτρίωση του σπουδαίου αυτού μνημείου στο Υπουργείο Πολιτισμού.
Η Εφορία συνέταξε και προώθησε ένα πλήρη φάκελο με την πρότασή της, την οποία τεκμηρίωσε και άσκησε ισχυρότατες πιέσεις προκειμένου να σωθεί το μνημείο που βρίσκεται στην ιστορική συνοικία της Αγίας Τριάδας.
Το αίτημα εξετάστηκε από το Υπουργείο και τελικά πήρε την έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Έτσι τώρα ξεκινά η διαδικασία της απαλλοτρίωσης του μνημείου το οποίο τοπογραφήθηκε με ευθύνη του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων και με τη συνδρομή της Εφορίας Αρχαιοτήτων που παρακολουθεί στενά την όλη διαδικασία με σκοπό να επιταχυνθεί. Διαδικαστικά ακολουθεί ο καθορισμός τιμής μονάδας για να προσδιοριστεί το ύψος της αποζημίωσης του ιδιώτη και στη συνέχεια η καταβολή των χρημάτων.
Ο ναός θα αποδοθεί λειτουργικά στην τοπική κοινωνία
Με δηλώσεις της στην «Π» η προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων κ. Βάσω Συθιακάκη, τονίζει ότι ο στόχος είναι προοπτικά ο χώρος αυτός να είναι επισκέψιμος ή να φιλοξενεί μια περιοδική έκθεση και σε κάθε περίπτωση να αξιοποιηθεί λειτουργικά στον τομέα του πολιτισμού. Η ίδια εξηγεί ότι στις περιπτώσεις των συγκεκριμένων μνημείων θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα κτίσματα αυτά τίθενται εκτός συναλλαγής, καθώς θεωρούνται ότι ανήκουν στο ελληνικό δημόσιο.
Αυτό το οποίο τελεί υπό διαπραγμάτευση για απαλλοτρίωση είναι το ακίνητο στο οποίο βρίσκεται ο ναός που προσδιορίζεται με βάση τις αντικειμενικές αξίες ακινήτων. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση της «Π» για το τι θα συμβεί εάν ένα μνημείο καταρρεύσει, ξεκαθαρίζει ότι ο ιδιοκτήτης του ακινήτου δεσμεύεται από το νόμο να το αποκαταστήσει στην αρχική του μορφή, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχει άλλη χρήση.
Μάλιστα όπως τονίζει η Εφορία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου έχει ζητήσει από το Υπουργείο Πολιτισμού τη συγκρότηση και ενεργοποίηση της Επιτροπής του αρ. 41 για τα ετοιμόρροπα μνημεία η οποία δια νόμου έχει την ευθύνη της αναλυτικής καταγραφής, του προσδιορισμού της παθολογίας και της αποτύπωσης του κάθε κτίσματος ώστε να υπάρχει ένας οδικός χάρτης για την αποκατάστασή του, ειδικά αν υπάρξει και ζήτημα μερικής ή ολικής αποδόμησης.
Επόμενος στόχος, να αποκτήσει το υπουργείο Πολιτισμού το ναό του Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στους στόχους της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου είναι με τον ίδιο τρόπο να κινηθεί η αντίστοιχη διαδικασία και για το σπουδαίο ιστορικό Ναό τού Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, που βρίσκεται στην οδό Καρτερού που είναι εξαιρετικά επιβαρυμένος και η ανάγκη για τη διάσωσή του είναι επιτακτική.
Όπως είναι γνωστό, οι τέσσερις ναοί που είναι ενταγμένοι στον ιστορικό ιστό του Ηρακλείου, βρίσκονται αντιμέτωποι με όλες τις παρενέργειες που σηματοδοτεί η θέση τους, και κάποιοι από αυτούς είναι εξαιρετικά επιβαρυμένοι καθώς εμφανίζουν βαθιές ρηγματώσεις, που εύκολα μπορεί να οδηγήσουν σε αποκολλήσεις τμημάτων των κτισμάτων. Οι ναοί που χρονολογούνται από την περίοδο της Ενετοκρατίας, έγιναν τεμένη κατά την Τουρκοκρατία, και πουλήθηκαν σε ιδιώτες ως ανταλλάξιμα κτήματα, μετά την αποχώρηση των Τούρκων το 1922.
Οι ναοί είναι κηρυγμένοι ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Πρόκειται για τον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή, που βρίσκεται στην οδό Καρτερού και είναι μια λατινική μονή του 13ου αιώνα, που αργότερα κατά την Τουρκοκρατία μετατρέπεται σε τζαμί του Μαχμούτ Αγά ή Σειτάν Ογλού. Ο δεύτερος ναός είναι αυτός του Αγίου Ονούφριου, που είναι ορθόδοξος και κατασκευάστηκε τον 16ο αιώνα. Βρίσκεται στην οδό Τσικριτζή, με πρόσοψη στην 1866.
Η Αγία Αναστασία είναι ένας ορθόδοξος ναός που κατασκευάστηκε επί ενετοκρατίας, και τέλος ο Άγιος Βενέτικος, ορθόδοξος ναός της Ενετοκρατίας, που λειτούργησε μετέπειτα ως τουρκικό τέμενος του Καπετάν Ιμπραχήμ πασά στη συνοικία Βαρελιτζίδικα στην πλατεία του Αγίου Δημητρίου.
Πηγή: https://www.patris.gr/2022/12/02/xechasmenoi-enetikoi-naoi-ginontai-spitia-politismoy/