Στον αέρα τινάζει η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) το θεσμικό πλαίσιο για τους ιδιώτες επιβλέποντες των δημοσίων έργων εκφράζοντας σειρά επιφυλάξεων για την γνήσια προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος. Την ίδια ώρα, η ΕΑΑΔΗΣΥ μιλά ξεκάθαρα για τον «κίνδυνο σύγκρουσης συμφερόντων» στα δημόσια έργα μετά την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τους Ιδιώτες Φορείς Επίβλεψης (ΙΦΕ), για τους οποίους με την τελευταία ρύθμιση ελαστικοποιείται το πλαίσιο λειτουργίας τους.
Ατελείς διορθωτικές παρεμβάσεις
Κι ενώ η ηγεσία του υπουργείου Υποδομών τρέχει να κάνει διορθωτικές παρεμβάσεις, η ΕΑΑΔΗΣΥ επισημαίνει ότι η προτεινόμενη υπουργική απόφαση είναι ατελής. Και αυτό γιατί προσώρας δεν προσδιορίζονται επ’ ακριβώς οι απαιτούμενοι περιορισμοί, προκειμένου ο ΙΦΕ να μην είναι επηρεαζόμενος από τον ανάδοχο του έργου και άρα να μην υπάρχει ο κίνδυνος ταύτισης μαζί του εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος.
Η τριγωνική σχέση
Με την επισήμανση ότι πρόκειται για μια «τριγωνική» σχέση μεταξύ της Αναθέτουσας Αρχής, που είναι ο Δημόσιος φορέας και ταυτόχρονα ο εργοδότης του ΙΦΕ, του ιδίου του ΙΦΕ και του αναδόχου του έργου, η ΕΑΑΔΗΣΥ υπογραμμίζει ότι ο ΙΦΕ οφείλει «εξυπηρετώντας άμεσο σκοπό δημοσίου συμφέροντος», να «ενεργεί κυρίως ως θεματοφύλακας των συμφερόντων του εργοδότη του», δηλαδή του Δημοσίου.
Όμως πόσο εύκολο είναι αυτό, τη στιγμή που ο ΙΦΕ είναι ιδιώτης, όπως ιδιώτης είναι και ο ανάδοχος του έργου; Η σχέση μεταξύ του αναδόχου – εργολάβος και του ΙΦΕ είναι πιο περίπλοκη, γιατί όπως επισημαίνει η ΕΑΑΔΗΣΥ, ο εργολάβος «αφ’ ενός υποκαθιστά τον εργοδότη, δηλαδή το Δημόσιο, στην επιλογή του ιδιώτη – επιβλέποντος και, αφετέρου, τον εκπροσωπεί: (α) στη σύναψη του συμφωνητικού που συνάπτεται για λογαριασμό του εργοδότη, καθώς και (β) στην καταβολή της οφειλόμενης αμοιβής, η οποία βαρύνει τον προϋπολογισμό της μελέτης».
Το μητρώο
Η μόνη λύση φαίνεται να είναι η εγγραφή του ΙΦΕ στο Μητρώο Επιχειρήσεων Συμβούλων Διοίκησης – Διαχείρισης Έργων, που όμως η ΕΑΑΔΗΣΥ επισημαίνει ότι «εν όψει και των δυσχερειών που αναπόφευκτα θα δημιουργηθούν κατά την εφαρμογή της Υπουργικής Απόφασης λόγω και της μη πλήρους λειτουργίας του Μητρώου Επιχειρήσεων Συμβούλων Διοίκησης – Διαχείρισης Έργων, πρέπει να διασφαλισθεί ότι η αναθέτουσα αρχή ασκεί τη διακριτική της ευχέρεια χωρίς να υπερβαίνει τα άκρα όρια αυτής, τα οποία καθορίζονται από τις αρχές της ίσης μεταχείρισης, της αναλογικότητας και της υπό ευρεία έννοια χρηστής διοίκησης».
Με αυτόν τον τρόπο ρυθμίζεται η σχέση του ΙΦΕ με την αναθέτουσα αρχή, δηλαδή το Δημόσιο, προκειμένου να είναι διασφαλισμένη η προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος έναντι του ιδιωτικού που επιδιώκει ο ανάδοχος του έργου!
Χωρίς πειστικές απαντήσεις
Να σημειωθεί ότι οι επιφυλάξεις για την σχέση του ΙΦΕ με τον ανάδοχο είχαν διατυπωθεί στην Βουλή κατά την ψήφιση της σχετικής διάταξης, καθώς τότε ο υπουργός Ανάπτυξης, Άδωνις Γεωργιάδης δεν είχε απαντήσει πειστικά στις επικρίσεις της αντιπολίτευσης περί γκρίζων ζωνών στην σχέση ελεγκτή, που είναι ο ΙΦΕ για λογαριασμό του Δημοσίου και του ελεγχόμενου που είναι ο ανάδοχος του δημόσιου έργου! Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΑΑΔΗΣΥ επισημαίνει ότι η εγγραφή στο σχετικό Μητρώο ότι «αποτελεί την μόνη απαιτούμενη πιστοποίηση του ΙΦΕ». Όμως, ούτε αυτή η προϋπόθεση είναι αρκετή για να διασφαλίσει το δημόσιο συμφέρον!
Η ΕΑΑΔΗΣΥ κάνει ένα βήμα παραπέρα υπογραμμίζοντας ότι απαιτείται «ολοκληρωμένη αντιμετώπιση ενδεχόμενης κατάστασης σύγκρουσης συμφερόντων του ΙΦΕ με τον ανάδοχο», και γι’ αυτό κρίνει «σκόπιμο να περιλαμβάνεται η πρόληψη, η ανίχνευση, η διαχείριση και η επιβολή κυρώσεων σε περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων».
(α) την δήλωση του ΙΦΕ ότι κατά το χρόνο υποβολής της προσφοράς και κατά το χρόνο υπογραφής της σύμβασης, δεν τελεί σε κατάσταση σύγκρουσης καθηκόντων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο παρόν άρθρο, με τον υποψήφιο ή τους προτεινόμενους υπεργολάβους της σύμβασης εκπόνησης της μελέτης και
(β) την πρόβλεψη ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης ο ΙΦΕ θα πρέπει να μην τελεί σε κατάσταση σύγκρουσης καθηκόντων, με τον εργολάβο ή τους υπεργολάβους της σύμβασης εκπόνησης της μελέτης. Σε περίπτωση που ο ΙΦΕ σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο θεωρεί ότι τελεί σε κατάσταση σύγκρουσης καθηκόντων, οφείλει να ενημερώνει αμελλητί τον ανάδοχο και τον εργοδότη.
Πλέγμα μέτρων για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων
Με σκοπό την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων η ΕΑΑΔΗΣΥ προτείνει:
* Να προβλέπεται η υποχρέωση κατάθεσης, ήδη με την υποβολή προσφοράς, δήλωσης απουσίας σύγκρουσης συμφερόντων από όλα τα εμπλεκόμενα πρόσωπα,
* Να ρυθμιστεί από ποιον, με ποιον τρόπο ελέγχεται και παρακολουθείται η δήλωση απουσίας σύγκρουσης συμφερόντων.
* Η ΥΑ πρέπει να παραπέμπει στις κυρώσεις που προβλέπονται στις σχετικές διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας, δηλαδή σε διοικητικές ή/και ποινικές κυρώσεις σε περίπτωση παράλειψης γνωστοποίησης κατάστασης σύγκρουσης συμφερόντων, γνωστής στα εμπλεκόμενα μέρη ή ψευδούς δήλωσης. Είναι σκόπιμο επίσης να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ των υποθέσεων που αφορούν το προσωπικό και εκείνων που αφορούν εξωτερικούς εμπειρογνώμονες ή εταίρους.
Η σχέση του ΙΦΕ με το Δημόσιο
Παράλληλα, η ΕΑΑΔΗΣΥ επισημαίνει ότι «η εξουσιοδοτική διάταξη δεν περιλαμβάνει και τη δυνατότητα ρύθμισης τυχόν κατάστασης σύγκρουσης συμφερόντων ΙΦΕ με την αναθέτουσα αρχή, καθότι μπορεί να διακυβευτεί η ανεξαρτησία του ΙΦΕ έναντι του ελεγχόμενου εργολάβου, πράγμα που «οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αυτός επιλέγεται ελεύθερα από τον ανάδοχο, και όχι σε τυχόν προηγούμενη σχέση του με την αναθέτουσα αρχή, στο πλαίσιο της εκτέλεσης άλλης σύμβασης».
Γι’ αυτό, η ΕΑΑΔΗΣΥ υπογραμμίζει ότι πρέπει να ελεγχθεί υπό το πρίσμα της αναλογικότητας και της εφαρμοσιμότητας του μέτρου η αναφορά ότι «ο ΙΦΕ και τα μέλη του, φυσικά νομικά πρόσωπα, δεν πρέπει να έχουν αναλάβει ή καθ’ οιονδήποτε τρόπο να έχουν εμπλακεί σε άλλες διαδικασίες ελέγχου ή υποστήριξης της μελέτης ή της αναθέτουσας αρχής ή του αναδόχου». Σύμφωνα με την ΕΑΑΔΗΣΥ πρέπει να προσδιοριστεί ποια είναι τα μέλη του ΙΦΕ.
Τέλος, στο σκέλος της αντικατάστασης του ΙΦΕ, η ΕΑΑΔΗΣΥ επισημαίνει ότι αυτό μπορεί να γίνει «μετά από καταγγελία ή από λύση για οποιαδήποτε αιτία της σχετικής σύμβασης, ιδίως εάν ο ΙΦΕ πάψει να πληροί τα προσόντα της διακήρυξης, εάν προκύψει μη επανορθώσιμη κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων ή εάν παραβεί τα οριζόμενα καθήκοντά του».
(Δημοσιεύεται εμπλουτισμένο σε σχέση με την αρχική του εκδοχή, που εκδόθηκε στην έντυπη εφημερίδα «Η ΑΥΓΗ»)
Πηγή: https://syspeirosiaristeronmihanikon.blogspot.com/2021/09/blog-post_18.html?m=1&fbclid=IwAR1S_9kWAPl-EwukuBgKRmGDANYVsgbn-0bq9z4OKtY_uz4L8yVgBPe1iaY