Αναδημοσιεύουμε κείμενο της Ενωτικής Αριστερής Πρωτοβουλίας Πολεοδόμων-Χωροτακτών (ΕΑΠ ΠοΧ)
Επιχειρώντας να αναγνώσουμε την κοινή συνισταμένη σε τρέχοντα παραδείγματα εκποίησης της δημόσιας γης στην Ελλάδα, υιοθετούμε το πρίσμα της υφαρπαγής της γης (land grabbing)1. Ως μια πάγια διαδικασία κεφαλαιακής συσσώρευσης, η υφαρπαγή της γης αναφέρεται στην εξουσία επί της γης και εκφράζεται, μεταξύ άλλων, μέσω ιδιωτικοποιήσεων, απαλλοτρίωσης πόρων, δέσμευσης γαιών για ιδιωτική εκμετάλλευση, με ελαχιστα έως μηδαμινά αντικίνητρα για την κοινωνία και θεσμική κατοχύρωση καταπατήσεων. Συναντάται σε όλες τις χωρικές κλίμακες (από το επίπεδο της κατοικίας – βλ. πλειστηριασμούς – μέχρι τεράστιες εκτάσεις αγροτικής γης και προστατευόμενων περιοχών) και επιφέρει πολλαπλασιαστικά προβλήματα στο κοινωνικό σύνολο και στη φύση. Στο πλαίσιο αυτό τοποθετούμε τα ακόλουθα παραδείγματα σε μια προσπάθεια να συμβάλουμε στον διάλογο που ανακύπτει από τις επιζήμιες θεσμικές επιλογές σε κρίσιμα ζητήματα χώρου.
Παρέχεται δωρεάν χρυσός: η φύση και η κοινωνία ως παράπλευρες απώλειες
Την κύρωση από την Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων της νέας αποικιοκρατικης επενδυτικής συμφωνίας ανακοίνωσε διθυραμβικά η “Ελληνικός Χρυσός – Eldorado Gold”, με την οποία υποτάσσεται το Δημόσιο στις επιταγές και ανάγκες της εν λόγω εταιρείας. Στα πλαίσια της νέας καταστατικής συμφωνίας, το κράτος βγαίνει σίγουρα ζημειωμένο, καθώς δεν παραιτείται μόνο από τις αποζημιώσεις αλλά και από τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα. Την ίδια στιγμή που η εταιρεία θα συνεχίσει για ακόμη 25 χρόνια την δραστηριότητά της στις Σκουριές, δεν θα ικανοποιεί την απαίτηση για παραγωγή τελικού προϊόντος μέσα στην Ελλάδα και ως εκ τούτου δεν θα αποδίδει τα αντίστοιχα τέλη. Έπειτα, οι ηθικές γραμμές στις οποίες θα κινείται είναι θολές, καθώς η Ελληνικός Χρυσός θα είναι ταυτόχρονα ελεγκτής και ελεγχόμενος των δραστηριοτήτων της. Η απόφαση για τη δραστηριοποίηση της στη μεταλλουργία θα κριθεί από Επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν και δικοί της εκπρόσωποι, ενώ ταυτόχρονα η αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα ελέγχεται από Ανεξάρτητο Ελεγκτή Περιβάλλοντος συμβαλλόμενο με την εταιρεία. Τα 12 βασικά σημεία που συνοψίζουν τη σύμβαση παρουσιάζονται εδώ: https://www.facebook.com/HalkidikiSOS/videos/203992088175332/.
Νέο επενδυτικό τοπίο: αν όχι στις περιοχές Natura, τότε πού;
Παρά τη διαμαρτυρία χιλιάδων πολιτών, δεκάδων περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά και κρατικών φορέων/οργάνων, ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τις δημόσιες συμβάσεις (Ν. 4782/2021), το οποίο περιλαμβάνει, εκτός της αναστολής κατεδαφίσεων σε αιγιαλούς, παραλίες, λίμνες και όχθες έως τις 31 Οκτωβρίου, διάταξη σχετικά με τις επενδύσεις στις περιοχές Natura 2000. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη διάταξη (άρθρο 218), προβλέπεται η αποσπασματική προστασία τμημάτων των περιοχών Natura 2000 για την εξυπηρέτηση επενδυτικών σχεδίων στις περιοχές αυτές, αγνοώντας οικολογικά κριτήρια. Μέσω αυτού του κατακερματισμού, σημαντικά στοιχεία της φύσης βρίσκονται σε κίνδυνο, υποβαθμίζεται ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός που απαιτείται για περιοχές που φιλοξενούν σημαντικά οικοσυστήματα και καταστρατηγείται το σχετικό θεσμικό πλαίσιο. Η εξέλιξη αυτή έρχεται να προστεθεί στην καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ για την ανεπαρκή προστασία της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, επιδιώκει να «προλάβει» τις ήδη εκπονούμενες ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, σχέδια διαχείρισης και προεδρικά διατάγματα για όλες τις περιοχές Natura 2000 της χώρας, ούτως ώστε, όταν αυτά ολοκληρωθούν, να βρεθούν προ τετελεσμένων.
Δυτική Μακεδονία – απολιγνιτοποίηση – ΔΕΗ: η γη ως μια ανοιχτή πληγή
Ενώ θα περίμενε κανείς ότι μετά από την βαριά και μακροχρόνια εκμετάλλευση των γαιών της περιοχής, η ΔΕΗ θα έπρεπε να αποκαταστήσει τα εδάφη που έθρεψαν το ενεργειακό σύστημα της χώρας για σχεδόν 70 χρόνια, αυτό που πραγματώνεται σήμερα είναι το άκρως αντίθετο. Μέχρι σήμερα υφίσταται η συμβατική υποχρέωση αποκατάστασης των εδαφών από τη ΔΕΗ, καθώς η εγκατάλειψη ορυχείου δύναται να οδηγήσει σε κατολισθήσεις, υποχωρήσεις εδαφών και αυταναφλέξεις των κοιτασμάτων (όπως συμβαίνει ήδη για παράδειγμα στο ορυχείο του Αμυνταίου που έχει κλείσει). Στα νέα εδαφικά σχέδια, που εισάγονται στο πλαίσιο της διαδικασίας απολιγνιτοποίησης, η ΔΕΗ καλείται να επιστρέψει το 70% των γαιών δίχως να απαιτείται η αποκατάστασή τους και διατηρεί το 30% αυτών (επιλέγοντας φυσικά να κρατήσει τα ‘φιλέτα’). Με λίγα λόγια, η ζημιά επιστρέφει στην τοπική κοινωνία. Ταυτόχρονα, οι χάρτες της ΡΑΕ έχουν γεμίσει με αιτήσεις για Φ/Β πάρκα σε όλη την έκταση που μέχρι σήμερα σχετίζεται με την εξόρυξη. Λόγω των παγιωμένων υποδομών που σχετίζονται με την παραγωγή και διανομή ενέργειας, η περιοχή φαίνεται πως θα παραμείνει η μπρίζα της χώρας, θέτοντας τα εδάφη της προς αξιοποίηση από το ‘πράσινο’ κεφάλαιο.
Τα παραπάνω είναι κάποιες από τις αμέτρητες περιπτώσεις της σκληρής πραγματικότητας που επιβάλλει η ευημερία του κεφαλαίου μέσω της κρατικής πολιτικής. Παράλληλα, με την υιοθέτηση του βιοπολιτικού παραδείγματος για την θεμελίωση αποτελεσματικότερων εξουσιαστικών δομών, με αφορμή την πανδημία και εν όψει μίας βαθύτερης κοινωνικοοικονομικής κρίσης, το κράτος φαίνεται πως λειτουργεί ως δεκανίκι του επενδυτικού κεφαλαίου παίζοντας ζάρια με τη ζωή ολόκληρων κοινωνιών. Το ζήτημα του χρόνου μπαίνει στο προσκήνιο, καθώς πλέον το βασικό επιχείρημα είναι ότι αν δεν γίνουν άμεσα αλλαγές (αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο ‘χρονοβόρες’ διαδικασίες με τις κοινωνίες) θα χαθούν είτε ευρωπαϊκά κονδύλια, είτε επενδύσεις. Συνεπώς, με αυτό το αφήγημα καλύπτεται η βίαιη υφαρπαγή γης και το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αντισταθούμε σε αυτές τις πρακτικές κυριαρχίας του κεφαλαίου στις ζωές μας.
1 βλ. Χατζημιχάλης, Κ. (2017). Κρίση χρέους και υφαρπαγή γης.Αθήνα: ΚΨΜ.
Πηγή: https://www.arages.gr/%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%cf%83%ce%b9%ce%b5%cf%8d%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82/%cf%83%cf%84%ce%bf-%ce%af%ce%b4%ce%b9%ce%bf-%ce%ad%cf%81%ce%b3%ce%bf-%ce%b8%ce%b5%ce%b1%cf%84%ce%ad%cf%82-%cf%85%cf%86%ce%b1%cf%81%cf%80%ce%ac%ce%b6%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%b7-%ce%b4/?fbclid=IwAR0KW9h1FV0A-k5fkwk1llL70KtOkDz7MZdLN0NThEw5eR5Jm3-LMVK5Kx8