Δραχμές, χωροφύλακες και αιχμάλωτοι στο... δάσος

«Επιθεωρηταί Δασών» και χωροφύλακες, δραχμές και κοινοτικά συμβούλια, διατάξεις περί αιχμαλώτων αγωνιστών της μικρασιατικής εκστρατείας και πιστοποιητικών νομιμοφροσύνης από την αστυνομία, όλα αυτά συνυπάρχουν στη δασική μας νομοθεσία και... βρίσκονται σε ισχύ! Μελέτη για την κωδικοποίηση της δασικής νομοθεσίας αποκαλύπτει τη συνύπαρξη πλήθους αναχρονιστικών, ανενεργών ή αλληλεπικαλυπτόμενων διατάξεων, με αντισυνταγματικές ρυθμίσεις, με άπειρες «φωτογραφικές» τροποποιήσεις, με θεματικές ενότητες κατακερματισμένες σε πέντε ή έξι νόμους –έπειτα από διαδοχικές αναθεωρήσεις– και βέβαια, αρκετές ελλείψεις, ασάφειες και νομικά κενά.

Προ δεκαπενθημέρου, λοιπόν, το υπουργείο Περιβάλλοντος έδωσε σε δημόσια διαβούλευση (η οποία έληξε πριν από τέσσερις ημέρες) μελέτη που πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ για την κωδικοποίηση της δασικής νομοθεσίας. Η μελέτη (που πραγματοποιήθηκε από τις εταιρείες Nerco, Ομικρον και Ξυλοτεχνολογία) εξέτασε το σύνολο της δασικής νομοθεσίας, η οποία είναι η αρχαιότερη στη χώρα μας με προστατευτικό χαρακτήρα (η αφετηρία της εντοπίζεται στο 1833).

Οπως είναι επόμενο, μια νομοθεσία με ζωή σχεδόν δύο αιώνων έχει πολλάκις αναθεωρηθεί, διαδικασία που συνεχίζεται ακάθεκτη μέχρι και τις ημέρες μας (ο πιο πρόσφατος νόμος είναι ο 4389/16, που δημοσιεύτηκε στις 27 Μαΐου). Επίσης δεν πρόκειται για μια αμιγώς περιβαλλοντική νομοθεσία, καθώς συνδέεται με τους βασικότερους κλάδους του δικαίου, όπως το αστικό, ποινικό, φορολογικό, διοικητικό και συνταγματικό δίκαιο, το δίκαιο της χωροταξίας και της πολεοδομίας. «Το μωσαϊκό αυτό, από πλευράς χρόνου και αντικειμένου, κατέστη υπερμέγεθες, σύνθετο, δυσανάγνωστο και περίπλοκο. Από νομικής δε σκοπιάς, παρουσίασε έντονα προβλήματα εφαρμογής, αλλά και ερμηνευτικά ζητήματα που απασχολούν μεγάλη μερίδα του νομικού κόσμου αλλά και των πολιτών λόγω αρνητικών, όπως είναι φυσικό, συνεπειών. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία κλίματος ανασφάλειας δικαίου και συναλλαγών. Πολλές μάλιστα φορές δημιουργείται αίσθημα άνισης μεταχείρισης λόγω των αλλεπάλληλων τροποποιήσεων, της έλλειψης ή και κατάχρησης μεταβατικών διατάξεων», αναφέρεται χαρακτηριστικά στη μελέτη.

Στην καθαρεύουσα

Μέσα λοιπόν στη δασική νομοθεσία συνυπάρχουν πολλά, συχνά ετερόκλητα στοιχεία: από τη μορφή της γλώσσας (καθαρεύουσα, δημοτική) και την κακή χρήση της (πολύπλοκες ή ασαφείς διατυπώσεις), μέχρι τις απαρχαιωμένες ή «σιωπηρώς καταργηθείσες» διατάξεις και τις μεταβατικές διατάξεις χωρίς αντικείμενο. Σε όλα αυτά προστίθεται η παράλληλη ισχύς διατάξεων για το ίδιο αντικείμενο, αλλά από διαφορετικές χρονικές στιγμές, με επαναλήψεις ή αντιφατικές μεταξύ τους ρυθμίσεις, η πληθώρα φωτογραφικών (περιπτωσιολογικών) διατάξεων που έχουν ως αποτέλεσμα την έλλειψη συνοχής και συνεκτικότητας στη νομοθεσία και, βέβαια, η έλλειψη προσαρμογής στις νέες συνθήκες (από την κλιματική αλλαγή έως... την αλλαγή του νομίσματος από δραχμές σε ευρώ!).

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της οργάνωσης των δασικών υπηρεσιών. Οι περίπου 90 διατάξεις που την καθορίζουν, βρίσκονται διάσπαρτες σε νόμους από το 1929 έως το 2014, με συχνά ανύπαρκτη συσχέτιση. «Συγκεκριμένα παρατηρείται ότι παράλληλα και ταυτόχρονα προς τις νεότερες διατάξεις (...) εξακολουθούν να ισχύουν, συχνά αυτούσιες, όπως αρχικά ψηφίστηκαν, διατάξεις του παλαιού Δασικού Κώδικα (ν. 4173/1929), αλλά και του μεταγενέστερου Δασικού Κώδικα του 1969 (νδ 69/1969)», αναφέρει η μελέτη. «Οι διατάξεις αυτές, ιδίως του Δασικού Κώδικα του 1929, απηχούν τη νομοθετική πραγματικότητα των αρχών του προηγουμένου αιώνα, οπόταν οι δασικές υπηρεσίες της χώρας είχαν διαρθρωθεί ως σώμα με μια σχεδόν στρατιωτική οργάνωση, με αποτέλεσμα πολλές ρυθμίσεις να παρίστανται πλέον παρωχημένες. Επιπλέον παρατηρείται ότι σημαντικός αριθμός άρθρων των πιο πάνω νομοθετημάτων αναφέρεται σε όργανα που είτε έχουν καταργηθεί είτε έχουν αλλάξει ονομασία ή και διοικητική υπαγωγή». Με άλλα λόγια, στην ίδια νομοθεσία εμφανίζονται δήμοι και κοινότητες, νομάρχες και περιφερειάρχες, αστυνομία και χωροφυλακή, οι παλιές δασικές σχολές και τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ.

Το αλαλούμ με τον δασικό φόρο

Η νομοθεσία  (όχι μόνο η δασική) συχνά επιβαρύνεται και διογκώνεται... λόγω μιας παράβλεψης, ενός λάθους, ή μιας διάταξης που μετά την ψήφισή της έτυχε σημαντικών αντιδράσεων και εξαιτίας αυτών καταργήθηκε ή αντικαταστάθηκε. Χαρακτηριστικό είναι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, το παράδειγμα της φορολόγησης των δασικών προϊόντων (λ.χ. ξυλεία).

Οπως επισημαίνει η μελέτη κωδικοποίησης της δασικής νομοθεσίας, σύμφωνα με τον Δασικό Κώδικα (1969), στα δασικά προϊόντα επιβαλλόταν ένας «δασικός φόρος». Ο φόρος αυτός καταργήθηκε με ρύθμιση στον ν. 3208/2003. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ν. 3208/2003, ο φόρος αποφασίστηκε να καταργηθεί καθώς εν τω μεταξύ είχε επιβληθεί ΦΠΑ στα δασικά προϊόντα και έτσι έπρεπε να αποφευχθεί η διπλή φορολόγησή τους (και δασικός φόρος και ΦΠΑ).

Ομως, με μια ρύθμιση στον ν. 4280/2014 καταργήθηκε, μεταξύ άλλων, και η προαναφερθείσα διάταξη του ν. 3208/ 2003. Κι αυτό, χωρίς από την αιτιολογική έκθεση του νόμου να προκύπτει σαφώς η πρόθεση του νομοθέτη να καταργήσει... την καταργητική διάταξη (και να επαναφέρει έτσι σε ισχύ τις αρχικές διατάξεις του Δασικού Κώδικα, διπλοφορολογώντας τα δασικά προϊόντα). Το λάθος έγινε αντιληπτό και έτσι με ρύθμιση στον ν. 4296/2014, καταργήθηκε... η κατάργηση της κατάργησης, με αποτέλεσμα να επανέλθει σε ισχύ ευεργετική για τα δασικά προϊόντα ρύθμιση του 2003.

Προβλήματα και με τους νέους νόμους

Μπορεί να βρίσκονται σε ισχύ διατάξεις που αναφέρονται... στη Μικρασιατική Καταστροφή; Κι όμως. Η μελέτη για την κωδικοποίηση της δασικής νομοθεσίας αποκαλύπτει πολλά ευτράπελα από το παρελθόν, αλλά και τη νομοθετική ένδεια των τελευταίων ετών.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

• Διάταξη του ν. 4173/1929 (Δασικός Κώδικας) ορίζει ότι: «Δασικός υπάλληλος επανελθών εκ της αιχμαλωσίας προβιβάζεται αναδρομικώς». Οπως επισημαίνουν οι μελετητές, η διάταξη αυτή αναφέρεται στον, τιμής ένεκεν, προβιβασμό δασικών υπαλλήλων, οι οποίοι επέστρεφαν στην υπηρεσία τους ύστερα από καθεστώς αιχμαλωσίας που ακολούθησε την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πλην όμως... ουδέποτε καταργήθηκε ρητά. «Η διάταξη απηχεί μία περίοδο της ελληνικής ιστορίας, της οποίας οι ιδιαίτερες συνθήκες και ανάγκες δεν υφίστανται προ πολλού πλέον. Επομένως προτείνεται η απάλειψη της διάταξης ως ανεπίκαιρης και ανενεργού», εκτιμούν οι μελετητές.

• Θα μπορούσαν άραγε οι φοιτητές των τμημάτων δασολογίας ή δασοπονίας των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας να διεκδικήσουν από τις σχολές τους... δωρεάν στολή, αρβύλες και χλαίνη; Ενδεχομένως, μιας και εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ διάταξη νόμου του 1953, σύμφωνα με την οποία προβλέπονταν για τους σπουδαστές των δασικών σχολών «δαπάνη διά στολήν δασοκόμων κατά τον χρόνον της εν Σχολή φοιτήσεώς των, ως επίσης ενός ζεύγους αρβυλιών δι’ έκαστον σχολικόν έτος και μιας χλαίνης δι’ ολόκληρον την σχολικήν περίοδον».

• Διάταξη του νομοθετικού διατάγματος 86/1969 ορίζει ότι δεν επιτρέπεται να είναι μέλη διοικητικών συμβουλίων κυνηγετικών οργανώσεων οι μη κρινόμενοι ως... νομιμόφρονες υπό της οικείας αστυνομικής αρχής. Οι δηλώσεις νομιμοφροσύνης, που προβλέφθηκαν με τον ν. 516/1948 καταργήθηκαν βέβαια από το νομοθετικό διάταγμα 64/1974, ωστόσο η εν λόγω ρύθμιση «ξεχάστηκε».

• Εχει σχέση το Περιφερειακό Σύστημα Υγείας και Πρόνοιας (ΠΕΣΥΠ) με τη διάνοιξη δασικών οδών; Μη βιαστείτε να απαντήσετε. Η διάνοιξη και κατασκευή δασικών οδών προς αξιοποίηση δασικών περιοχών ήταν μια από τις αρμοδιότητες της «Βασιλικής Πρόνοιας», σύμφωνα με το νομοθετικό διάταγμα 86/1969. Τη Βασιλική Πρόνοια διαδέχθηκε ο Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας (1970), που αργότερα εντάχθηκε στον Εθνικό Οργανισμό Κοινωνικής Φροντίδας (1998), που καταργήθηκε το 2003, με τις αρμοδιότητές του να περιέρχονται στο ΠΕΣΥΠ (μάλιστα τα ΠΕΣΥΠ έχουν πλέον αντικατασταθεί από τις Υγειονομικές Περιφέρειες, κάτι που προφανώς έγινε μετά τη σύνταξη της μελέτης που παρουσιάζει σήμερα η «Κ»). Η διάνοιξη δασικών οδών δεν αναφέρεται μεν στα καθήκοντα του ΠΕΣΥΠ, τυπικά όμως... δεν έχει καταργηθεί.

Τα προβλήματα της δασικής νομοθεσίας δεν σχετίζονται μόνο με το παρελθόν, αλλά δυστυχώς και με πρόσφατες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις. Η μελέτη αναφέρει αρκετά παραδείγματα.

Με τον αποκαλούμενο «αντιδασικό» (λόγω του πλήθους των «φωτογραφικών» του διατάξεων) ν. 4280/14, η δυνατότητα παρεμβάσεων σε περιοχές που έχουν κηρυχθεί αναδασωτέες επεκτείνεται. Οπως αναφέρει η μελέτη για την κωδικοποίηση της νομοθεσίας, ο νέος νόμος καθιερώνει κατ’ αρχήν γενική απαγόρευση επεμβάσεων στις αναδασωτέες εκτάσεις και στη συνέχεια... εισάγει νέες εξαιρέσεις για μια σειρά από έργα και δραστηριότητες.

Οι εξαιρέσεις αυτές έγιναν 9 –από 3 κατά το προηγούμενο καθεστώς– και κατόπιν 11 με νεότερο νόμο (με δύο άρθρα του ν. 4315/2014). Η διεύρυνση των εξαιρέσεων δικαιολογείται με την ερμηνεία μιας απόφασης του ΣτΕ: «Ζήτημα ανακύπτει ωστόσο με το αν το σκεπτικό της εν λόγω απόφασης του ΣτΕ μεταφέρεται πλήρως στη νέα διάταξη, τόσο σε ό,τι αφορά την επιτακτική δημόσια ανάγκη που εξυπηρετείται, όσο και τον προσωρινό χαρακτήρα των επεμβάσεων που δεν αναιρεί τον προστατευτικό χαρακτήρα της αναδάσωσης», παρατηρούν οι μελετητές, υποδεικνύοντας εμμέσως πλην σαφώς ότι ο συγγραφέας του ν. 4280 έκανε μια... κατά το δοκούν ερμηνεία μιας απόφασης του ΣτΕ για να προσθέσει κι άλλες εξαιρέσεις στη νομοθεσία.

• Ακόμα χειρότερη είναι η περίπτωση άλλου άρθρου από τον ίδιο νόμο (4280/14) όπου προβλέπει πως δάση και δασικές εκτάσεις που περιλαμβάνονται σε περιοχές οργανωμένων υποδοχέων τουριστικών δραστηριοτήτων προσμετρούνται στην επιφάνεια του γηπέδου (δηλαδή αυξάνουν τον συντελεστή δόμησης), αλλά παραμένουν εκτός σχεδίου. «Η διάταξη αυτή χαρακτηρίζεται από ασάφεια και εσωτερική αντίφαση, δεδομένου ότι δεν μπορεί να προσμετρούνται στην επιφάνεια της υπό πολεοδόμηση έκτασης και κατ’ ακολουθίαν να προσαυξάνουν τη συνολική κάλυψη ή τη μέγιστη επιτρεπόμενη δόμηση αυτής, τυχόν υπάρχοντα δάση και δασικές εκτάσεις τα οποία, κατά το Σύνταγμα και τον νόμο, παραμένουν εκτός σχεδίου και δεν μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο πολεοδόμησης», παρατηρούν οι μελετητές.