ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΜΑΚ
01 Δεκεμβρίου 2021
Ενεργειακή κρίση: ανάπτυξη για τις αγορές, κρίση για την κοινωνία!
Η ραγδαία αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, των καυσίμων, αλλά και των άλλων προϊόντων που επηρεάζονται από το ενεργειακό κόστος, που ήλθε ως εφιάλτης να προσθέσει το βάρος της σε μια ήδη πολύ επιβαρυμένη κοινωνία, δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία. Η ενεργειακή κρίση ήταν αναμενόμενη από τη στιγμή που η ευθύνη του ενεργειακού σχεδιασμού μεταφέρθηκε από τον δημόσιο τομέα στον ιδιωτικό, με την πολιτική της Ε.Ε. για παραγωγή και προμήθεια της ενέργειας από μια πλήρως απελευθερωμένη αγορά που λειτουργεί με χρηματιστηριακούς όρους. Κι αυτό γιατί κατά κανόνα, οι ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων αγαθών συνεπάγονται αυξήσεις για τους τελικούς καταναλωτές, αλλά υπόκεινται και σε περιοδικές κρίσεις ως τομείς μιας οικονομίας που ανέκαθεν και, με ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία χρόνια, παράγει κέρδη για όλο και λιγότερους και φτώχεια για όλο και περισσότερους.
Η απανθρακοποίηση ως αναδιάρθρωση στον τομέα της ενέργειας είναι μια ιδιαίτερα ακριβή υπόθεση, όχι μόνο εξ αιτίας του ειδικού βάρους που έχει στη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας και του ιστορικού των συγκρούσεων – ακόμα και πολεμικών - που φέρει, αλλά και επειδή εξελίσσεται υλοποιώντας έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, χωρίς να εξασφαλίζει την απόσυρση έργων που καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα. Αυτό συμβαίνει για τους εξής λόγους:
· η επί δύο δεκαετίες συστηματική εγκατάσταση μονάδων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έχει πολύ μικρή συμβολή στο ενεργειακό μίγμα, ενώ ήταν εξ αρχής γνωστό ότι ο δρόμος για την αποθήκευση ενέργειας ήταν και είναι ακόμα πολύ μακρύς,
· το φυσικό αέριο επελέγη ως «μεταβατικό καύσιμο», ενώ και η πυρηνική ενέργεια επανέρχεται σήμερα δυναμικά με όπλο της το επιχείρημα ότι δεν παράγει αέριους ρύπους,
· η ενεργειακή αποδοτικότητα και η εξοικονόμηση ενέργειας παραμένουν ευχολόγιο, αφού είναι ενταγμένες σε ένα καταναλωτικό πρότυπο, όπου η συνολική κατανάλωση ενέργειας συνεχίζει να αυξάνεται.
Στη χώρα μας η απανθρακοποίηση εκφράζεται ως εσπευσμένη απολιγνιτοποίηση. Οι μονάδες λιγνίτη που αποσύρονται αντικαθίστανται με μονάδες φυσικού αερίου που έχουν ήδη κατασκευαστεί και άλλες που προγραμματίζονται, έχοντας αυξήσει την εξάρτηση της χώρας από μια πηγή ενέργειας που γίνεται όλο και πιο ακριβή. Η συνολική τους ισχύς υπερβαίνει την ισχύ που απαιτείται για την απόκριση στη ζήτηση. Σήμερα είναι εγκατεστημένες στη χώρα μας μονάδες φυσικού αερίου ισχύος περίπου 5.000 MW, που το 2020 κάλυψαν το 36% της ζήτησης και βρίσκονται υπό αδειοδότηση νέες μονάδες ισχύος περίπου 4.000 MW.
Παράλληλα χτίζεται ένα σύνολο από έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας που στο τέλος του 2020 ανερχόταν σε ισχύ 7341 MW - τα 3810 MW αφορούν Α/Π και τα 3082 MW Φ/Β- αλλά παρήγαγε μόνο το 18 % της ενέργειας που καταναλώνεται. Η υπόλοιπη ζήτηση καλύφθηκε από μονάδες λιγνιτικές (11%) και υδροηλεκτρικές (6%), αλλά και από εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από τις χώρες της Βαλκανικής, την Τουρκία και την Ιταλία σε ποσοστό 18%. (Πηγή: ΑΔΜΗΕ, Δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς 2022-2031).
Στα ερωτήματα που διατυπώνονται, οι απαντήσεις είναι αόριστες και σχετίζονται με μια προοπτική εξαγωγής ενέργειας. Για τα ζητήματα αυτά η κοινωνία ουδέποτε ερωτήθηκε αν αυτό είναι το όραμά της για το μέλλον.
Η «πράσινη συμφωνία» απολαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό των τρεχουσών χρηματοδοτήσεων (ΕΣΠΑ, Ελλάδα 2.0, Ταμείο Ανάκαμψης κ.α.) με τα ενεργειακά έργα να πρωταγωνιστούν. Για τα έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των νέων δρόμων και δικτύων απαιτείται πρόσβαση σε πολύ μεγάλες εκτάσεις γης, σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και των δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο που χρειάζονται καλλιεργήσιμη γη και βοσκοτόπια, προκαλώντας μετακίνηση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα και αύξηση του αριθμού των πολιτών που θα καταλήξουν να ζουν με επιδόματα από μηχανισμούς για τη φτώχεια -ενεργειακή και μη- που υπάρχουν ή δημιουργούνται τώρα. Η απειλή για επικείμενη επισιτιστική κρίση αποκρύπτεται, και οι αιτίες της ανεργίας συσκοτίζονται.
Η καταστροφή αυτή συντελείται με ένα Χωροταξικό Πλαίσιο που ακόμα και από την κυβέρνηση θεωρείται παρωχημένο, αλλά που όμως έχει αναχθεί σε υπερ-νόμο απόλυτης προτεραιότητας και που έχει καταστήσει ανενεργό στην πράξη ένα μεγάλο μέρος της υφιστάμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Σήμερα έχουν χαθεί ακόμα και τα προσχήματα στον τομέα του χωροταξικού σχεδιασμού, αφού όλα τα έργα υλοποιούνται με αυτό το –κατά τ’ άλλα παρωχημένο- Χωροταξικό Πλαίσιο, αλλά και με απουσία Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό που παραμένει εδώ και καιρό στα αζήτητα ακόμα και από τους εμπλεκόμενους με το τουρισμό φορείς και τα ΜΜΕ. Τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια είναι «Χωροταξικά σε αναμονή», αφού πολλές από τις κατευθύνσεις τους αναμένουν την επικύρωσή τους από τα τομεακά Ειδικά Πλαίσια.
Τι θα χωροθετήσει το αναθεωρημένο χωροταξικό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας;
Το επενδυτικό ενδιαφέρον για έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ξεπερνάει σήμερα την ισχύ των 100 GW! Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι όλα αυτά τα έργα δεν θα γίνουν και ότι επιδιώκει την αποσυμφόρηση του τοπίου, έτσι ώστε να μειωθούν και οι πολύ μεγάλες αντιδράσεις που είναι σε εξέλιξη σε όλη τη χώρα. Όμως τα μέτρα που έχει πάρει μέχρι τώρα είναι ή στην κατεύθυνση ενθάρρυνσης των επενδύσεων, ή μέτρα οικονομικού χαρακτήρα που ευνοούν κατά κανόνα τις πολύ μεγάλες επενδύσεις. Κανένα μέτρο δεν έχει ληφθεί για την προστασία του περιβάλλοντος και των δραστηριοτήτων του πρωτογενή τομέα και του τουρισμού. Οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες και η αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ θα έρθουν κατόπιν εορτής, όταν η μη αναστρέψιμη καταστροφή θα έχει συντελεστεί.
Η ολοκλήρωση της αναθεώρησης του Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ τοποθετείται στο τέλος του 2022. Στελέχη των ενεργειακών εταιρειών έχουν δηλώσει κατηγορηματικά ότι δεν επιθυμούν οριζόντιες ρυθμίσεις για αποκλεισμό περιοχών από τη δυνατότητά τους να υλοποιήσουν έργα ΑΠΕ. Κυβερνητικά στελέχη δηλώνουν θετικά σε οριζόντιες ρυθμίσεις για αποκλεισμό εγκατάστασης αιολικών σταθμών σε «ψηλά βουνά και μικρά νησιά» χωρίς ωστόσο να συγκεκριμενοποιούν ούτε τι νοείται ως «ψηλό βουνό» ούτε τι νοείται ως «μικρό νησί», έτσι ώστε να δώσουν ένα μήνυμα για τις προθέσεις τους.
Γιατί αλήθεια αφού η κυβέρνηση αναγνωρίζει το πρόβλημα και αφού, τόσο οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, όσο και η αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ καθυστερούν, δεν προβαίνει σε νομοθετικές παρεμβάσεις σαν αυτές που κάνει για τα ενεργειακά σε κάθε νομοσχέδιο που εισάγεται στη Βουλή, είτε στο σώμα των νομοσχεδίων, είτε με τροπολογίες που όμως είναι πάντα στην κατεύθυνση διευκόλυνσης των επενδυτών;
Δύο τέτοιου είδους νομοθετικές παρεμβάσεις, αφορούν στην Κρήτη και είναι πολύ κρίσιμες:
· Με την πρώτη ρύθμιση, ενώ πάγωσαν τα έργα αποθήκευσης ενέργειας σε ολόκληρη τη χώρα μέχρις ότου ολοκληρωθεί το θεσμικό πλαίσιο για την αποθήκευση ενέργειας, για την Κρήτη και τα άλλα νησιά προβλέπεται η συνέχιση αδειοδότησης «υβριδικών έργων», παρά το γεγονός ότι αυτά αποτελούν υποκατηγορία των έργων αποθήκευσης ενέργειας. (Ν. 4819/20021, άρθρ. 130)
· Με τη δεύτερη ρύθμιση δόθηκε η δυνατότητα να «επικαιροποιηθούν» άδειες παραγωγής για αιολικούς σταθμούς που είχαν λάβει άδειες παραγωγής προ δεκαετίας, με την προϋπόθεση οι εταιρείες να κατασκευάσουν ηλεκτρικές διασυνδέσεις με το ηπειρωτικό Σύστημα Μεταφοράς Ενέργειας. Σήμερα που στην Κρήτη τα έργα των διασυνδέσεων εκτελούνται από τον Διαχειριστή του Δικτύου Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ), οι εταιρείες απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή, διατηρώντας όμως τη δυνατότητα να δεσμεύουν τις ίδιες δεκάδες θέσεις στα βουνά που είχαν δεσμεύσει για έργα με διαφορετικά χαρακτηριστικά. (Ν. 4821/2021, άρθρ. 100)
Μόνο αυτές οι δύο ρυθμίσεις συνεπάγονται για την Κρήτη «επικαιροποίηση» αδειών έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ισχύος άνω των 2.500 MW, χωρίς να συνυπολογιστούν τα έργα ισχύος 2.750 MWπου η ΔΕΗ προγραμματίζει στην Κρήτη και βρίσκονται επί μία δεκαετία σε φάση αξιολόγησης (!), ούτε και τα πολυάριθμα φωτοβολταϊκά που απεικονίζονται στον χάρτη της ΡΑΕ.
Γιατί αλήθεια η κυβέρνηση έχει επιλέξει το δρόμο της «αυξημένης φιλοδοξίας» και αυξημένης βιασύνης στην υλοποίηση της «πράσινης συμφωνίας» με χαρακτηριστικά πρωταθλητισμού, αγνοώντας τα χαρακτηριστικά της χώρας μας, όταν οι επιλογές της συνεπάγονται τόσο μεγάλο οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος;