ΣΧΕΔΙΟ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΗΣ ΑΜΑΚ
Προς την Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ/ΤΑΚ στις 21 Απριλίου 2016 με θέμα «Περιφερειακός Σχεδιασμός Απορριμμάτων».
Το ζήτημα της διαχείρισης των στερεών απορριμμάτων στην Κρήτη βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης στο ΤΕΕ / ΤΑΚ για πάρα πολλά χρόνια. Στην πιο πρόσφατη απόφασή της, στις 28 Ιούνη του 2011, η Αντιπροσωπεία του Τμήματος τόνισε ότι το μοντέλο διαχείρισης των στερεών απορριμμάτων στην Κρήτη, αλλά και συνολικότερα στην Ελλάδα, πρέπει:
· Να τοποθετεί τον πολίτη στο κέντρο των δράσεων για μια ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών απορριμμάτων.
· Να δίνει έμφαση στη μείωση των σκουπιδιών, τη διαλογή στην πηγή, την επανάχρηση και την ανακύκλωση.
· Να θεσπίζει μέτρα για τη διαλογή του οργανικού υλικού στην πηγή για την εκτροπή μεγάλων ποσοτήτων απορριμμάτων από την ταφή.
· Να θεσμοθετεί κίνητρα για την ενίσχυση της οικιακής κομποστοποίησης.
· Να αναβαθμίζει και να ενισχύει τα προγράμματα ανακύκλωσης και να δημιουργεί δίκτυα Πράσινων Σημείων (Κέντρων Ανακύκλωσης).
· Να αντιμετωπίζει το ζήτημα της διαχείρισης του σημαντικού όγκου των απορριμμάτων και των υπολειμμάτων των οικοδομικών υλικών στον τομέα των κατασκευών, που εδώ και πολλά χρόνια τυγχάνει εξαιρετικής αντιμετώπισης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, επιτρέποντας τη χρήση τους σε νέες κατασκευές και περιορίζοντας σημαντικά το περιβαλλοντικό κόστος.
· Να προωθεί αποτελεσματικές, σύγχρονες μεθόδους επεξεργασίας των στερεών απορριμμάτων με επιστημονικά, τεχνικοοικονομικά, περιβαλλοντικά αλλά και κοινωνικά κριτήρια.
· Να μην προκρίνει πανάκριβες τεχνολογίες καύσης, με τον πολίτη απλό καταναλωτή-παρατηρητή, να τροφοδοτεί συνεχώς τους αποτεφρωτήρες με σκουπίδια.
Η Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ-ΤΑΚ κατέληξε τότε στην απόφαση να προτείνει, μετά από εκτενή μελέτη και συζήτηση του προβλήματος στη μόνιμη επιτροπή περιβάλλοντος, τη Διοικούσα Επιτροπή και την Αντιπροσωπεία του Τμήματος, ως κύριο άξονα της επεξεργασίας των στερεών απορριμμάτων στην Κρήτη τη διαλογή στην πηγή, μηχανική διαλογή, ανακύκλωση, κομποστοποίηση και υγειονομική ταφή των υπολειμμάτων.
Σήμερα, έχουμε ένα νέο, αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), το οποίο θέτει τους ακόλουθους άξονες προτεραιότητας [ΠΥΣ 49/15.12.2015 (ΦΕΚ 174Α)]:
Ø την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων σε επίπεδο δήμων
Ø την ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση της ανακύκλωσης με έμφαση στη διαλογή στην πηγή
Ø τη διακριτή διαλογή και επεξεργασία του οργανικού κλάσματος
Ø τη μικρή κλίμακα των μονάδων επεξεργασίας και ανάκτησης
Ø την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής
Ø την κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης αποβλήτων
Το νέο ΕΣΔΑ υιοθετεί την ελληνική (ν. 4042/2012) και κοινοτική (2008/98/ΕΚ) νομοθεσία σε σχέση με την ιεράρχηση στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, άλλου είδους ανάκτηση, διάθεση) και προκρίνει τη μείωση της παραγωγής αποβλήτων και τη διαλογή στην πηγή ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων έναντι των συγκεντρωτικών μονάδων διαχείρισης σύμμεικτων αστικών απορριμμάτων.
Οι στόχοι που τίθενται σε εθνικό επίπεδο για το 2020 είναι:
Ø τα κατά κεφαλή παραγόμενα απόβλητα να έχουν μειωθεί δραστικά,
Ø η προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση με χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων - βιοαποβλήτων να εφαρμόζεται στο 50% του συνόλου των αστικών στερεών αποβλήτων,
Ø η ανάκτηση ενέργειας να αποτελεί συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια κάθε άλλου είδους ανάκτησης*, και
Ø η υγειονομική ταφή να αποτελεί την τελευταία επιλογή και να έχει περιοριστεί σε λιγότερο από το 30% του συνόλου των Αστικών Στερεών Αποβλήτων.
*Πρέπει εδώ να τονιστεί ξεκάθαρα ότι οι έννοιες ανάκτηση ενέργειας και ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων στο ΕΣΔΑ ορίζονται ως οι πρακτικές ήπιας περιβαλλοντικής όχλησης, οι οποίες βάσει βιολογικών ή / και χημικών διεργασιών παράγουν δευτερογενή αέρια ή υγρά καύσιμα για την παραγωγή ενέργειας. Τέτοιες πρακτικές ενδεικτικά είναι:η ανάκτηση βιοαερίου από ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ, η παραγωγή βιοαερίου μέσω αναερόβιας αποδόμησης, η παραγωγή βιοντίζελ από απόβλητα έλαια κ.α. Μέθοδοι θερμικής ανάκτησης ενέργειας δευτερογενών στερεών καυσίμων όπως η καύση, η αεριοποίηση, η πυρόλυση, η αεριοποίηση plasma κ.α. θεωρούνται διεργασίες υψηλής περιβαλλοντικής όχλησης και βάσει της αρχής της προφύλαξης δεν ενδείκνυνται από τον παρόντα σχεδιασμό. Ως εκ τούτου τεχνικές που παράγουν RDF/SRF δεν ενδείκνυνται για την επεξεργασία των απορριμμάτων καθότι απομακρύνουν υλικά που πρέπει να οδεύουν προς ανακύκλωση. Τα δευτερογενή καύσιμα ορίζονται ως καύσιμα που προκύπτουν έπειτα από επεξεργασία αποβλήτων. [σελ. 9166, ΠΥΣ 49/15.12.2015 (ΦΕΚ 174Α)]
Για την εφαρμογή των κατευθύνσεων του ΕΣΔΑ, καταρτίζονται και εγκρίνονται τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), τα οποία εξειδικεύουν την ολοκληρωμένη διαχείριση του συνόλου των στερεών αποβλήτων που παράγονται στη γεωγραφική τους ενότητα σύμφωνα με τους στόχους και τις προβλέψεις του ΕΣΔΑ (βλ. ΠΥΣ 49/15.12.2015 (ΦΕΚ 174Α), σελ. 9160). Επίσης, οι Δήμοι υποχρεώνονται να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν Τοπικά Σχέδια Αποκεντρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΣΔΑ), τα οποία ενσωματώνονται στον αντίστοιχο ΠΕΣΔΑ.
Η αποκέντρωση της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων μας βρίσκει σύμφωνους. Σημαντικότατη προϋπόθεση όμως για την επιτυχία του όποιου εγχειρήματος είναι η ενεργή συμμετοχή των πολιτών και ιδιαίτερα της νεολαίας. Αυτό προϋποθέτει δράσεις ενημέρωσης και κίνητρα για τους πολίτες. Πρέπει όμως παράλληλα να προχωρήσει και η εφαρμογή των μέτρων. Να τοποθετηθούν επιτέλους οι 4 κάδοι. Η εφαρμογή των μέτρων θα συντελέσει στη μείωση των στερεών αποβλήτων, τη διαλογή στην πηγή, την εκτροπή του βιοαποικοδομήσιμου κλάσματος των απορριμμάτων και την ανακύκλωση. Αν δεν γίνουν όλες οι απαραίτητες εκείνες δράσεις ώστε να περιοριστούν σημαντικά τα στερεά (σύμμεικτα) απορρίμματα που οδηγούνται προς επεξεργασία και εντέλει προς υγειονομική ταφή, τότε δεν θα καταφέρουμε να προσεγγίσουμε τους υψηλούς στόχους του νέου ΕΣΔΑ για το 2020.
Δυστυχώς, τα βήματα που έχουν γίνει από την τελευταία απόφαση της Αντιπροσωπείας του Τμήματός μας προς αυτή την κατεύθυνση είναι ανεπαρκή. Τα αποτελέσματα του ΠΕΣΔΑ Κρήτης όσον αφορά τη διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση (σύστημα 4 κάδων με οργανικά, συσκευασίες, χαρτί, υπόλοιπα), τη δημιουργία «πράσινων σημείων» και την ενημέρωση - ενεργή συμμετοχή των πολιτών είναι πολύ φτωχά. Τα Τοπικά Σχέδια, με τον τρόπο που εκπονήθηκαν δεν συνέβαλαν στην ουσιαστική συμμετοχή των Δήμων και των πολιτών, έτσι ώστε να αυξηθεί το μερίδιο ευθύνης και η συμμετοχή τους, και κινδυνεύουν να μετατραπούν σε απλά διαβατήρια για τη δημοπράτηση των ήδη προγραμματισμένων έργων.
Θεωρούμε ότι, σε συνέχεια της απόφασής μας τον Ιούνη του 2011, πρέπει να διεκδικήσουμε έναν ΠΕΣΔΑΚ που:
· Να στηρίζεται στην ενεργή συμμετοχή των πολιτών.
· Να βασίζεται στους άξονες (α) της μείωσης των στερεών αποβλήτων, (β) της διαλογής στην πηγή, (γ) της εκτροπής του βιοαποικοδομήσιμου κλάσματος των στερεών αποβλήτων και (δ) της ανακύκλωσης.
· Να δίνει προτεραιότητα σε αποκεντρωμένες δράσεις μικρής κλίμακας.
· Να θεσπίζει μέτρα για τη διαλογή του οργανικού βιοαποικοδομήσιμου υλικού στην πηγή για την εκτροπή μεγάλων ποσοτήτων στερεών αποβλήτων από την ταφή. Προτείνουμε να ξεκινήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα από τους χώρους μαζικής εστίασης.
· Να θεσμοθετεί κίνητρα για την ενίσχυση της οικιακής κομποστοποίησης.
· Να αναβαθμίζει και να ενισχύει τα προγράμματα ανακύκλωσης και να δημιουργεί δίκτυα Πράσινων Σημείων. Προτείνουμε στοχευμένες δράσεις σε συγκεκριμένους χώρους όπως για παράδειγμα είναι τα σχολεία, τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και τα Ερευνητικά Κέντρα της Κρήτης καθώς και τα μεγάλα συγκροτήματα δημόσιων υπηρεσιών.
· Οι απαραίτητες μονάδες επεξεργασίας να σχεδιαστούν και να δημοπρατηθούν κατά τέτοιον τρόπο ώστε να υποδέχονται σταδιακά σαφώς μειωμένες ποσότητες στερεών απορριμμάτων. Να μην υπάρχει σε καμμία περιπτωση δέσμευση για τη διαιώνιση των ποσοτήτων στερεών απορριμμάτων που καταλήγουν σε αυτές, αλλά σαφής πολιτική για τη μείωσή τους.
· Να αποκλείει σαφώς τις πανάκριβες τεχνολογίες καύσης, με τον πολίτη απλό καταναλωτή-παρατηρητή, να τροφοδοτεί συνεχώς τους αποτεφρωτήρες με σύμμεικτα απορρίμματα.
· Να μην περιλαμβάνει τη μονάδα βιοξήρανσης στο Δήμο Ηρακλείου αλλά τη μετατροπή της σε μονάδα μηχανικής διαλογής.
· Να προβλέπει κατάλληλα «εργαλεία» παρακολούθησης της εφαρμογής του ΠΕΣΔΑ και των ΤΣΔΑ, όπως α) Σύσταση επιτροπής παρακολούθησης της υλοποίησης, β) Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή των επιμέρους δράσεων, γ) Διαμόρφωση προτάσεων για τη βελτίωση, επικαιροποίηση και ανατροφοδότηση, κλπ.
· Κατάλληλη στελέχωση των υπηρεσιών για να υλοποιηθεί με επιτυχία ο σχεδιασμός.
· Να κατοχυρώνει το δημόσιο χαρακτήρα στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και να μειώνει το κόστος διαχείρισης ανά τόνο απορριμμάτων, ώστε να μην επιβαρύνεται υπερβολικά ο πολίτης.
Στη διαβούλευση της Περιφέρειας για το νέο ΠΕΣΔΑ θα πρέπει το ΤΕΕ-ΤΑΚ να καταθέσει τις θέσεις που έχει διαμορφώσει όλα τα προηγούμενα χρόνια, οι οποίες αποτυπώνονται και στην προηγούμενη απόφαση της Αντιπροσωπείας αλλά και στο νέο ΕΣΔΑ, σύμφωνα με τις παραπάνω αρχές.