Το βασικό ερώτημα που προκύπτει από το παρόν άρθρο είναι: Ποια θέση θα πάρουν οι νησιωτικές Περιφέρειες σε σχέση με τις παρακάτω εκτεθείσες διατάξεις, όταν η Κυβέρνηση θα προτείνει το νέο Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού;
Σημειώνεται ότι το προηγούμενο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό (ΦΕΚ Β΄ 1138/09, Αποφ. 24208/4.6.2009 ) και η τροποποίηση του (ΦΕΚ Β’ 3155/13, Αποφ. 67659/9.12.2013) καταργήθηκαν με τη ΣτΕ 519/2017.
Σχόλιο
Με χαρακτήρα προδήλως καιροσκοπικό και χωρίς τεκμηρίωση η διαχείριση του ευαίσθητου οικοσυστήματος κάποιων νησιωτικών Περιφερειών εξομοιώνεται με εκείνη της ηπειρωτικής χώρας.
Σε τουλάχιστον εννέα διατάξεις αμφισβητείται ο νησιωτικός χαρακτήρας της Κρήτης, της Εύβοιας, της Κέρκυρας και της Ρόδου.
Η εξομοίωση με την ηπειρωτική χώρα συνεπάγεται:
- ουσιαστικό θέμα φέρουσας ικανότητας των οικοσυστημάτων
- τυπικό θέμα ισότητας και δικαιοσύνης για τους κατοίκους
- τυπικό θέμα ακύρωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης
Η νομοθεσία στην Ελλάδα διακρίνει την περιβαλλοντική διαχείριση μεταξύ «ηπειρωτικής»- και «νησιωτικής» χώρας. Η διάκριση υπηρετεί τη διαφορετική διαχείριση των διαφορετικών οικοσυστημάτων της ηπειρωτικής και της νησιωτικής χώρας. Ο εθνικός χώρος προσεγγίζεται βάσει κριτηρίων: α. έντασης και είδους της τουριστικής ανάπτυξης, β. γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών και γ. ευαισθησίας των φυσικών πόρων. Η νησιωτική χώρα διαθέτει ευπαθή οικοσυστήματα στα οποία μόνο ήπια τεχνικά έργα και παρεμβάσεις είναι επιτρεπτές. Ο μικρός νησιωτικός χώρος της Κρήτης διαθέτει σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα, το οποίο προστατεύεται και σχεδόν στο σύνολό του έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος ή περιλαμβάνεται εντός του καταλόγου του δικτύου Natura 2000. Η άρνηση του νησιωτικού χαρακτήρα της Κρήτης, συνεπάγεται δυσμενείς επιπτώσεις για το ευαίσθητο περιβάλλον της. Αμφισβητήσιμες διατάξεις:
- Άρνηση του νησιωτικού χαρακτήρα σε Κρήτη και Εύβοια Σύμφωνα με το προηγούμενο Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού η Κρήτη και η Εύβοια δεν κατηγοριοποιούνται ως νησιά, αλλά εξομοιώνονται με την ηπειρωτική χώρα.
- Απελευθέρωση ορίου νέων τουριστικών εγκαταστάσεων και χωροθέτηση εντός δασών σε Κρήτη, Κέρκυρα και Ρόδο
Το προηγούμενο Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού, άρθρο 5 Ε, 1 απελευθερώνει κατ΄ εξαίρεση το ανώτατο όριο δυναμικότητας νέων τουριστικών εγκαταστάσεων εντός ορίων οικισμών και σχεδίων πόλεως στις νήσους Κρήτη, Κέρκυρα και Ρόδο. Το άρθρο 9 επιτρέπει κατ’ εξαίρεση στα δάση και τις δασικές εκτάσεις, στη γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας και σε υψόμετρο > 600 μ. της Κρήτης την ανάπτυξη σύνθετων (π.χ. γκολφ) και ολοκληρωμένων τουριστικών υποδομών μικτής χρήσης (4 ή 5 αστέρων). Το άρθρο 9 του ν. 4688/2020 επίσης διατηρεί κατ΄εξαίρεση αμείωτο συντελεστή δόμησης 0.2 σε Κρήτη και Εύβοια ενώ τον μειώνει στα άλλα ελληνικά νησιά.
- Συγκέντρωση βιομηχανικών εγκαταστάσεων μέσης και υψηλής όχλησης σε περιοχές με αναπτυγμένη ή αναπτυσσόμενη τουριστική δραστηριότητα
Το προηγούμενο Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού, άρθρο 8 Β 2 προβλέπει: Σε περιοχές με αναπτυγμένη ή αναπτυσσόμενη τουριστική δραστηριότητα είναι κατά κανόνα επιθυμητή η συγκέντρωση βιομηχανικών εγκαταστάσεων μέσης και υψηλής όχλησης σε οργανωμένους υποδοχείς. (…) Η άσκηση εξορυκτικών δραστηριοτήτων, η πρωτογενής επεξεργασία των ορυκτών πρώτων υλών στους χώρους εξόρυξης και η εξασφάλιση των αναγκαίων θαλάσσιων διεξόδων για τη διακίνηση των προϊόντων εντός των περιοχών που χαρακτηρίζονται με το παρόν ως περιοχές προτεραιότητας τουρισμού δεν μπορεί λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και της φύσης της δραστηριότητας να αποκλειστεί. (…) Εντός των περιοχών με προτεραιότητα τουρισμού, απαιτείται η ελεγχόμενη συγκέντρωση ανεμογεννητριών χωρίς να αποκλείεται ο συνδυασμός τους με την ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων με τους όρους που προβλέπει το Ειδικό Πλαίσιο για τις Α.Π.Ε.
- Ανώτατος (και πολλαπλός) συντελεστής δόμησης σε Κρήτη, Ρόδο, Κέρκυρα και Εύβοια Το άρθρο 1 παρ. 4, α) ββ του νόμου 4179/2013: (Ενίσχυση τουριστικής επιχειρηματικότητας) προβλέπει στα νησιά Κρήτη, Ρόδο, Κέρκυρα και Εύβοια την ισχύ του ανώτατου επιτρεπόμενου συντελεστή δόμησης που προβλέπεται από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία για κάθε κατηγορία οργανωμένου υποδοχέα τουριστικών δραστηριοτήτων. Το άρθρο 35 του νόμου 4579/2020 προβλέπει: Ο συντελεστής δόμησης κατ’ εξαίρεση για τα σύνθετα τουριστικά καταλύματα σε Κρήτη, Κέρκυρα, Εύβοια και Ρόδο μπορεί να υπερβαίνει το 0,2 και (;) για τον υπολογισμό της μέγιστης εκμετάλλευσης και των λοιπών όρων και περιορισμών δόμησης, η έκταση στην οποία αναπτύσσεται το σύνθετο τουριστικό κατάλυμα (δεν) νοείται ως ενιαίο σύνολο. Εάν αυτό ισχύει, τότε ένας επενδυτής θα μπορεί θεωρητικά να «διαθέτει» περισσότερες άδειες δόμησης για τμήματα και να αυξάνει τη συνολική δόμησης (με συντελεστές ανώτερους του 0,2;). Πάντως το περιφερειακό χωροταξικό της Κρήτης (άρθρο 12, 2.1 ΑΑΠ Αποφ 42284/13.11.2017 (Φεκ 260/2017) προβλέπει «σε ό,τι αφορά στους όρους της σημειακής χωροθέτησης τουριστικών καταλυμάτων σε εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές, ορίζονται ελάχιστη απαιτούμενη επιφάνεια γηπέδου τα είκοσι (20) στρέμματα και μέγιστη πυκνότητα 8, 9 και 10 κλινών/ στρέμμα για ξενοδοχεία 5, 4 και 3 αστέρων, αντιστοίχως».
- Γκολφ, συνεδριακά, θεματικά πάρκα σε δάση σε Κρήτη Σύμφωνα με το άρθρο 9 του προηγούμενου Ειδικού Χωροταξικού του Τουρισμού (ΦΕΚ 1138 Β/11.6.2009) : Η ανάπτυξη σύνθετων και ολοκληρωμένων τουριστικών υποδομών μικτής χρήσης (4 ή 5 αστέρων) δεν επιτρέπεται στον ορεινό χώρο (υψόμετρο > 600 μ.), στα δάση και τις δασικές εκτάσεις, στη γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας πλην Κρήτης. Ως «Σύνθετα Τουριστικά Καταλύματα» χαρακτηρίζονται «εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής» (βλ. σχετ. Ν.4002/2011 και Ν. 4179/2013).
- Βιομηχανική δραστηριότητα χωρίς περιορισμούς στρεμμάτων, ήπιας ανάπτυξης, φυσιογνωμίας και χρήσεων γης σε Κρήτη και Εύβοια Το άρθρο 39 παρ. 1β του νόμου 4759/2020 γράφει: Ειδικά στα κατοικημένα νησιά πλην της Εύβοιας και της Κρήτης, η ελάχιστη έκταση για την ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία Επιχειρηματικών Πάρκων (ΕΠ) ορίζεται σε πενήντα (50) στρέμματα για ΕΠ τύπου Β΄ και σε τριάντα (30) στρέμματα για ΕΠ Τύπου Γ΄ και για ΕΠ Ειδικού Τύπου. Εντός των επιχειρηματικών πάρκων της περίπτωσης αυτής επιτρέπονται μόνο δραστηριότητες ήπιας ανάπτυξης, οι οποίες είναι συμβατές με τη φυσιογνωμία του νησιού, όπως προκύπτει από τη σχετική μελέτη, και σύμφωνες με τις χρήσεις γης της περιοχής.» Η διάταξη δεν είναι σαφής ως προς το εύρος των εξαιρέσεων που προβλέπει.
- Βιομηχανική παραγωγή ενέργειας πέραν του ορίου ενεργειακής ασφάλειας (διπλάσιου του ορίου αιχμής) σε υπό διασύνδεση νησιά Το άρθρο 8 του Ειδικού χωροταξικού ΑΠΕ (ΦΕΚ Β΄ 2464/3.12.2008) προβλέπει ότι στα μη διασυνδεδεμένα νησιά και μέχρι τη διασύνδεση τους η συνολική ισχύς των αιολικών σταθμών ανά νησί δεν πρέπει να ξεπερνά το διπλάσιο του επιπέδου αιχμής της ζήτησης. Εξαίρεση από το όριο αυτό, δηλαδή από το διπλάσιο του επιπέδου αιχμής της ζήτησης κάθε νησιού, αποτελούν οι προτάσεις εγκατάστασης αιολικών πάρκων που περιλαμβάνουν την κατασκευή επαρκούς διασύνδεσης με το σύστημα και το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας της ηπειρωτικής χώρας καθώς και τα αιολικά πάρκα που αποτελούν μέρος πρότασης υβριδικών σταθμών. (Δηλαδή, με μια μελέτη, κάμπτεται όλο το προστατευτικό πλαίσιο των ήπιων παρεμβάσεων που ισχύει στις νησιωτικές περιοχές). Επίσης, το άρθρο 162 εδ. 2 νόμου 4759/2020 προβλέπει: Κατά παρέκκλιση των ανωτέρω, ειδικά για σταθμούς Α.Π.Ε. και Σ.Η.ΘΥ.Α. και συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας του νομικού προσώπου του κράτους ή νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου που επιδιώκουν σκοπούς δημοσίου ενδιαφέροντος, γενικής ή τοπικής εμβέλειας, οι οποίοι εγκαθίστανται στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα ή στη νήσο Κρήτη επιτρέπεται η εγκατάστασή τους με εφαρμογή ενεργειακού συμψηφισμού, με μέγιστη ισχύ παραγωγής των σταθμών Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. ίση με το 100% της συμφωνημένης ισχύος κατανάλωσης και, στην περίπτωση που υπάρχει σύστημα αποθήκευσης, με μέγιστη ονομαστική ισχύ του μετατροπέα του συστήματος αποθήκευσης (σε ΚVA) ίση με την ονομαστική ισχύ του σταθμού παραγωγής Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. (σε kW)».
Στα παραπάνω προστίθεται και τοο άρθρο 21ΙΙα της υα 49828/03.12.2008 (Β΄ 2464/03.12.2008) που απαγορεύει στις Περιφέρειες να εισάγουν περιοριστικές ρυθμίσεις για την ανάπτυξη έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).
- Έργα χωρίς ειδική έκθεση τεκμηρίωσης σε Κρήτη, Ρόδο, Κέρκυρα και Εύβοια
Σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 1, α) του νόμου 4002/2011: Στα νησιά Κρήτη, Ρόδο, Κέρκυρα και Εύβοια κατ’ εξαίρεση δεν απαιτείται να περιγράφονται και να τεκμηριώνονται οι βασικές χωροθετικές επιλογές και η ένταξη στο χώρο του σχεδιαζόμενου έργου, ιδίως όσον αφορά τα προτεινόμενα έργα και δραστηριότητες σε συνάρτηση και με το χαρακτήρα των ομόρων και γειτνιαζουσών περιοχών, την υπάρχουσα συγκοινωνιακή υποδομή και τις λοιπές εξυπηρετήσεις, την υφιστάμενη κατάσταση στον τομέα του τουρισμού με αναφορά σε ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά (μεγέθη τουριστικής ζήτησης και προσφοράς, κατάσταση γενικής και ειδικής τουριστικής υποδομής κλπ.), καθώς και τα βασικά χωρικά χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής, τουλάχιστον στο επίπεδο της οικείας δημοτικής ενότητας. Σε περίπτωση χωροθέτησης σύνθετου τουριστικού καταλύματος σε νησί, πλην των νήσων Κρήτης, Ρόδου και Κέρκυρας, καθώς και της Εύβοιας στην έκθεση χωροταξικής θεώρησης εξετάζονται τα παραπάνω στοιχεία και χαρακτηριστικά της συνολικής επιφάνειας του νησιού. Στην ίδια έκθεση τεκμηριώνεται επίσης η συμβατότητα του προτεινόμενου έργου προς τα δεδομένα του υφιστάμενου χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού και προς τους ευρύτερους αναπτυξιακούς στόχους εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής κλίμακας.
- Παραπειστική κατηγοριοποίηση Κρήτης ως «μη αναπτυγμένη τουριστικά περιοχή» Το άρθρο 4 της Αποφ. 67659/13 (ΦΕΚ 3155/Β/3155) προβλέπει: Στην υποκατηγορία «Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού» εντάσσονται: − τα νησιά που απεικονίζονται στο συνημμένο χάρτη και − οι υπό στοιχεία Β.1.1 – Β.1.16 περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, συμπεριλαμβανομένων και περιοχών της Κρήτης και της Εύβοιας. Η Κρήτη δεν εντάσσεται στις «Αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές» της παραγράφου Α1, δηλαδή δεν αναγνωρίζεται «υψηλή συγκέντρωση τουρισμού».
[Σημειώνονται οι αριθμοί: Το έτος 2011 μόνο το Αεροδρόμιο Ηρακλείου φιλοξένησε 2 εκατ. διεθνείς τουριστικές αφίξεις επιβατών, το 2015 φιλοξένησε 3 εκατ. και το 2017 ξεπέρασε τα 7 εκατομμύρια.]
Αναμένεται να δούμε ποιες θα είναι οι θέσεις και διεκδικήσεις των αντίστοιχων Περιφερειών σε σχέση με τις προεκτεθείσες διατάξεις. Περαιτέρω, αναμένεται να δούμε αν οποιαδήποτε Περιφέρεια έχει σκοπό να συντονίσει διαπεριφερειακή πρόταση στην Επιτροπή Συντονισμού της Κυβερνητικής Πολιτικής για την έγκριση Ειδικού πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Πρωτογενή τομέα και το Φυσικό και Πολιτιστικό Περιβάλλον, που βρίσκονται ακόμη χωρίς προστατευτικό πλαίσιο ενώπιον του Υπερταμείου (ΤΑΙΠΕΔ, ΕΤΑΔ, ΤΧΣ).
*Ο Γ. Σμπώκος είναι υπεύθυνος επιτροπής περιβάλλοντος Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου.
Πηγή: https://www.patris.gr/2021/04/08/i-alitheia-gia-to-chorotaxiko-toy-toyrismoy/?fbclid=IwAR1tFikElB2aelc1I3tKKSxZ0DIb9_yV7-iTKSFpkB1c1GBb7r4jX5Bwihs