Mπορεί η απουσία καθαρισμού κάποιων ρεμάτων στην Αττική να προκάλεσε στο παρελθόν έντονα πλημμυρικά φαινόμενα σε ορισμένες περιοχές της Αττικής έπειτα από έντονες βροχοπτώσεις, όμως τον ερχόμενο χειμώνα η μέθοδος του καθαρισμού τους που επέλεξε η Περιφέρεια Αττικής ενδέχεται σε κάποιες περιπτώσεις να προκαλέσει την ενίσχυση, παρά την αποφυγή των πλημμυρών.
Επιπλέον, να επιφέρει πλήγμα στα οικοσυστήματα των ρεμάτων, πολλά εκ των οποίων είναι χαρακτηρισμένα ως «ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος» και αποτελούν ενδιαιτήματα προστατευόμενης από τη νομοθεσία ορνιθοπανίδας.
Στα μέσα του καλοκαιριού η Περιφέρεια Αττικής προκήρυξε διαγωνισμό, που ολοκληρώθηκε, για τον καθαρισμό των ρεμάτων της Αττικής, με τρεις διακηρύξεις ηλεκτρονικών δημοπρασιών.
Καθώς οι καθαρισμοί αφορούν ρέματα-υγροτότοπους που προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία και διεθνείς συμβάσεις, αλλά και την ασφάλεια των πολιτών, η προκήρυξή τους προκάλεσε το ενδιαφέρον και την αντίδραση 14 περιβαλλοντικών φορέων και συλλογικοτήτων της Αττικής, που ζήτησαν τη ματαίωση των προκηρύξεων και άμεση επαναπροκήρυξη με τροποποίηση των όρων και του σχεδιασμού των καθαρισμών.
Το περιεχόμενο της καταγγελίας τους προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς πρόκειται για φορείς με πολυετή εμπειρία σε τοπικά περιβαλλοντικά ζητήματα και πολλά από τα μέλη τους έχουν συνδεόμενες με το περιβάλλον επιστημονικές ιδιότητες.
Σύμφωνα με την καταγγελία τους:
◆ Στον φάκελο των διακηρύξεων δεν υπάρχει ούτε σχεδιασμός ούτε προγραμματισμός, καθώς δεν τεκμηριώνεται η σκοπιμότητα των προβλεπόμενων παρεμβάσεων στα ρέματα.
◆ Επιπλέον, δεν περιλαμβάνεται καμία αναφορά σε προϋπάρχουσες περιβαλλοντικές ή αντιπλημμυρικές μελέτες που έχουν διενεργηθεί με δαπάνες της ίδιας της Περιφέρειας Αττικής ή και άλλων δημόσιων φορέων προκειμένου να προσδιοριστούν τα σημεία που χρήζουν παρέμβασης.
◆ Τα σημεία παρέμβασης δεν τεκμηριώνονται ούτε βάσει ιστορικών δεδομένων πλημμυρών.
◆ Προβλέπεται απομάκρυνση της -ατεκμηρίωτα- θεωρούμενης ως οχλούσας βλάστησης στα σημεία των παρεμβάσεων, μετά από σύμφωνη με τον ανάδοχο υπόδειξη εκπροσώπου του Δασαρχείου, κάτι που παραβλέπει τη σχετική για το ζήτημα νομοθεσία, η οποία δεν προβλέπει αποψίλωση της βλάστησης. Κι αυτό διότι η φυσική βλάστηση συγκρατεί το έδαφος και η καταστροφή της προκαλεί ιδιαίτερα αρνητική επίπτωση στο σύνολο του οικοσυστήματος του ρέματος.
Ορεινά πεδινά μαζί
Δεν προβλέπεται διάκριση και διαχωρισμός των σχεδιαζόμενων εργασιών ανάλογα με το αν αφορούν ορεινά ή πεδινά τμήματα των ρεμάτων.
Προβλέπονται εργασίες σε τμήματα ρεμάτων που βρίσκονται εντός ορεινών/δασικών εκτάσεων, τα οποία όμως δεν ενέχουν κίνδυνο πλημμύρας, λόγω της κλίσης και της ευρύτητας της φυσικής κοίτης τους.
Επιπλέον, είναι προτιμότερος ο τοπικός πλημμυρισμός τους παρά η αφαίρεση της βλάστησης, που θα έχει ως αποτέλεσμα την επιτάχυνση καθόδου των νερών στα πεδινά, τα οποία είναι τα μέρη που συνήθως πάσχουν, και την εκεί αύξηση των πλημμυρικών φαινομένων.
Ο φάκελος πάσχει από αοριστία ως προς τον ίδιο τον κατάλογο των ρεμάτων που πρόκειται να καθαριστούν, καθώς και ως προς τα μήκη των παρεμβάσεων.
Εντούτοις, στο Τιμολόγιο-Προϋπολογισμό της μελέτης αναφέρονται ακριβείς ποσότητες εργασιών.
Ετσι, τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πώς έχουν προμετρηθεί αυτές οι ποσότητες εργασιών χωρίς να έχουν καθοριστεί τα τμήματα όπου θα γίνουν οι εργασίες και με ποιο κριτήριο θα επιλεγούν αυτά τα τμήματα κατά την εκτέλεση της εργολαβίας.
Διότι εδώ εγκυμονεί ο κίνδυνος αυτό να συμβεί όχι με βάση την αναγκαιότητα της αντιπλημμυρικής προστασίας αλλά με την ευκολία εκτέλεσης του έργου προς όφελος του αναδόχου.
Στο τιμολόγιο των υπό δημοπράτηση συμβάσεων προβλέπεται χρήση μηχανικών μέσων (εκσκαφέων, φορτωτών, προωθητών στις όχθες και στην κοίτη) κατά 98,03%, ενώ χειρωνακτική εργασία μόνο κατά 1,93%, κάτι που θα προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές στους υγροτόπους.
Επιπλέον, η χρήση μηχανικών μέσων επιδεινώνει τα πλημμυρικά φαινόμενα, καθώς η αποψίλωση της βλάστησης και η απάλειψη των μαιανδρισμών στη ροή των ρεμάτων που προκαλούν επιταχύνουν την ταχύτητα των νερών.
Και παρόλο που ο χειρωνακτικός καθαρισμός μπορεί να επιτευχθεί εντός του προβλεπόμενου κονδυλίου και με τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Με το πρόσχημα ότι πρόκειται για εργασίες καθαρισμού-συντήρησης, δεν διαχωρίζονται και δεν κατατάσσονται τα ρέματα ως προς τη μεθοδολογία αντιμετώπισής τους, με κριτήριο το καθεστώς προστασίας τους.
Ετσι, ρέματα «ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος» τυγχάνουν της ίδιας αντιμετώπισης με τα χτισμένα ρέματα. Επιπλέον, δεν υπάρχει πρόβλεψη καθαρισμού για οχετούς διατομής μεγαλύτερης των 3 μέτρων.
Δεν υπάρχει όρος υποβολής σχεδίου περιβαλλοντικής διαχείρισης του όγκου απορριμμάτων και των φερτών υλικών που θα απομακρυνθούν από τα ρέματα, καθώς και απαρέγκλιτης τήρησής του από τους υποψηφίους αναδόχους.
Εντοπίζεται αναντιστοιχία μεταξύ της κατανομής των κονδυλίων και των προκηρυσσόμενων εργασιών.
Αντίθετα, προβλέπεται ισότιμη κατανομή ανά ανάδοχο και συγκεκριμένα 1 εκατομμύριο ευρώ, είτε πρόκειται για τις παρεμβάσεις σε μήκος 184 χλμ. στη Δυτική Αττική είτε σε μήκος 261 χλμ. στην Ανατολική Αττική, είτε σε μήκος 67 χλμ. στον Κεντρικό-Βόρειο-Δυτικό-Νότιο τομέα Αθήνας.
Ετσι, οι εν λόγω διακηρύξεις αποτελούν εξόφθαλμη κατάτμηση του ίδιου συμβολαίου στα τρία για την αποφυγή προσυμβατικού έλεγχου από το Ελεγκτικό Συνέδριο, όπως προβλέπεται για τις συμβάσεις άνω του 1 εκατ. ευρώ, αναφέρεται στην καταγγελία.
Εξάλλου, επισημαίνεται στις διακηρύξεις, η Περιφέρεια αγνόησε παντελώς και παρέλειψε αδικαιολόγητα την εφαρμογή βασικών νομικών διατάξεων όπως το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με τα ρέματα, καθώς και την αντιμετώπιση πλημμυρών.
Οι εκπρόσωποι των 14 περιβαλλοντικών φορέων και συλλογικοτήτων της Αττικής πραγματοποίησαν αιφνίδια παρέμβαση στο γραφείο της περιφερειάρχη Ρένας Δούρου ζητώντας την ακύρωση των συγκεκριμένων διακηρύξεων, ενώ ακολούθησε νέα προγραμματισμένη συνάντηση, που, τελικά, απέβη άκαρπη.
Εμμένει η Περιφέρεια
Η «Εφ.Συν.» επικοινώνησε με τον Χρήστο Καραμάνο, αντιπεριφερειάρχη Οικονομικών της Περιφέρειας Αττικής, ο οποίος εμφανίστηκε απορριπτικός ως προς την καταγγελία των περιβαλλοντικών φορέων, αλλά θετικός ως προς τη συνεργασία μαζί τους.
Θέσαμε το ζήτημα της αοριστίας ως προς τα μήκη των παρεμβάσεων που πρόκειται να καθαριστούν και μας απάντησε:
Και πώς να το ξέρουμε εμείς σε ποιο σημείο θα γίνει καθάρισμα; Αυτό είναι θέμα της φύσης που κατεβάζει φερτά υλικά που βρίσκονται σε διάφορα σημεία που στενεύουν την κοίτη και μπλοκάρουν τη ροή των νερών.
Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της ίδιας αντιμετώπισης, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος ή χτισμένα ρέματα, αναφέρθηκε στο ρέμα της Πικροδάφνης:
Πιστεύω ότι οι άνθρωποι (των περιβαλλοντικών φορέων) έχουν μια υπερβολική προσέγγιση σε σχέση με τις ανάγκες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή για να μην έχουμε πλημμύρες, καταστροφές και θανάτους. Οταν ήρθαν, τους είπα «πάμε να δούμε πού έχουμε κάνει λάθη ως Περιφέρεια Αττικής» και πήγαμε την επομένη στο ρέμα της Πικροδάφνης που θεωρούν ότι έχουμε κάνει λάθος παρέμβαση.
Σε ένα τμήμα του υπάρχουν μεγάλες πέτρες μπάζα και σκουπίδια. Αυτό χρειάζεται καθαρισμό και είναι μια κατάσταση μη αποδεκτή και για τον κίνδυνο πλημμυρών και για λόγους υγείας.
Εκεί λοιπόν παρεμβήκαμε και, πλέον, βλέπει κανείς μια κοίτη καθαρή που ρέει το νερό ελεύθερα και που δεν έχει πλέον σημεία με συσσωρευμένες πέτρες, λόγω των μαιανδρισμών που κάνει το νερό. Αυτά θα ξαναδημιουργηθούν σιγά σιγά. Δεν παρεμβήκαμε στην παρόχθια βλάστηση. Εγώ νομίζω ότι όλα τα ρέματα έχουν περιβαλλοντικό ενδιαφέρον.
«Ναι, αλλά κάποια βρίσκονται υπό κάποιο καθεστώς προστασίας», αντιτείναμε:
Δεν το καταλαβαίνω αυτό που λέτε. Εγώ θεωρώ το ρέμα του Προφήτη Δανιήλ (παραπόταμος του Κηφισού στον Ελαιώνα), που δεν βρίσκεται, πολύ σημαντικό ρέμα. Αλλά πρέπει να καθαριστεί. Η αντιμετώπιση παραμένει εξίσου ευαίσθητη για όλα τα ρέματα.
Για τη χρήση μηχανικών μέσων δήλωσε:
Μα, προφανώς με μηχανικά μέσα γίνονται όλα αυτά. Δεν γίνεται τα ρέματα να καθαριστούν με παρακείμενους γερανούς, θα χαλάσουν τους παρακείμενους καλαμιώνες. Πρέπει να μπει στην κοίτη και να ανεβοκατεβαίνει το μηχάνημα. Αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει ζήτημα μη ευαισθησίας στην αντιμετώπιση των ρεμάτων με το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε μηχανήματα για τον καθαρισμό των πυθμένων των κοιτών. Εντάξει, μου είπε μια κυρία “ξέρεις πόσοι γυρίνοι σκοτώθηκαν;”. Τι να κάνουμε, σκοτώνονται γυρίνοι, αλλά αν γίνει μια πλημμύρα επειδή δεν βγάζουμε τους ογκόλιθους μπορεί να σκοτωθούν και άνθρωποι.
Και σε ό,τι αφορά τους καθαρισμούς στα ορεινά σημεία των ρεμάτων;
Δεν παρεμβαίνουμε συνολικά, παρεμβαίνουμε τοπικά εκεί που παρουσιάζονται προβλήματα στένωσης της κοίτης, παρεμπόδισης της ελεύθερης ροής του νερού. Αν στα ορεινά το ρέμα πλημμυρίσει, μπορεί να παρασύρει μια γέφυρα ή να της προκαλέσει μια μεγάλη ζημιά. Το ότι δεν αναφέρουμε τα σημεία στα ρέματα είναι γιατί δεν ξέρουμε πού θα προκύψει ανάγκη να καθαρίσουμε, εκτός από κάποια σημεία που παραδοσιακά με την πάροδο των χρόνων ξέρουμε ότι πρέπει να πάμε.
«Εχουν δηλαδή υπολογιστεί προϋπάρχουσες περιβαλλοντικές ή αντιπλημμυρικές μελέτες;» ρωτήσαμε:
Οχι. Αφενός από την εμπειρία του παρελθόντος γνωρίζουμε κάποια σημεία και αφετέρου όπου προκύψει ανάγκη θα πάμε.
Και σε ό,τι αφορά τη βλάστηση;
Δεν απομακρύνουμε τη βλάστηση. Κι αν έχει γίνει, μπορεί να μην το έχουμε πάρει χαμπάρι. Αλλά είμαστε πάρα πολύ ανοιχτοί σε όλες τις παρατηρήσεις και αν θέλουν οι φορείς μπορούμε να τους ενημερώνουμε, να ξέρουν πού παρεμβαίνουμε και τις βασικές αρχές τις οποίες μας έδωσαν τις θεωρούμε εύλογες και θα τις επιβάλουμε. Ακόμα κι αν υπήρξε μέχρι τώρα μια παράβαση αυτής της αρχής, εντάξει, δεν νομίζω ότι είναι κάτι το οποίο σηματοδοτεί τη στάση μας, γιατί υπάρχουν και άλλες περιοχές που δεν έχει γίνει αυτό το ενδεχομένως λάθος που έγινε στο Λυκόρεμα στην Πεντέλη, για το οποίο υπάρχει αμφισβήτηση για το αν ήταν λάθος από ανθρώπους της Περιφέρειας.
«Υπάρχει πρόβλέψη»
Σε ό,τι αφορά τα φερτά υλικά, ο κ. Καραμάνος δήλωσε:
Είναι λάθος ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη για το πού θα μεταφερθούν. Υπάρχουν διάφοροι αποθεσιοθάλαμοι, ανάλογα την περιφερειακή ενότητα. Είναι υποχρέωση του εργολάβου να έχει αποθεσιοθαλάμους.
Σε ό,τι αφορά την αναντιστοιχία μεταξύ της κατανομής των κονδυλίων και των προκηρυσσόμενων εργασιών:
Το μήκος ολόκληρων των ρεμάτων το έχουμε βάλει για να μη μας πει, για παράδειγμα, ο εργολάβος “εδώ θέλω ειδική αποζημίωση γιατί είναι δύσκολη προσέγγιση”. Δεν θα παρέμβουμε συνολικά σε όλο το μήκος τους, είναι αδύνατον. Ετσι θωρακιζόμαστε απέναντι στους εργολάβους.
«Οπότε την καταγγελία των 14 περιβαλλοντικών φορέων την απορρίπτετε συλλήβδην;» ρωτήσαμε.
Οχι. Αν δείτε τα ουσιώδη σημεία που θέτουν, δεν νομίζω ότι υπάρχει ουσιώδης απόκλιση. Τώρα, αν θεωρείτε ουσιώδες ότι πρέπει να κάνουμε τους καθαρισμούς με χειρωνακτικά μέσα ή με γερανούς, τι να σας πω, εντάξει. Οι άνθρωποι που έχουν ευαισθησία για τα ρέματα δεν νομίζω ότι λένε αυτό το πράγμα. Κάποιος μπορεί να το διατυπώνει με έναν ακραίο τρόπο και ο άλλος που το υπογράφει να μην καταλαβαίνει ακριβώς τι διατυπώνει, υπάρχουν αυτά.
Επισημάναμε ότι πρόκειται για φορείς με εμπειρία στις περιοχές όπου δραστηριοποιούνται, με πολλά από τα μέλη τους να έχουν επιστημονική ιδιότητα.
«Τη σεβόμαστε αυτήν την ιδιότητα, γι’ αυτό και είπαμε να τους ενημερώνουμε και με τον χρόνο που έτσι κι αλλιώς διαθέτουν εθελοντικά να συμβάλουν ώστε να γίνει η δουλειά της Περιφέρειας όσο γίνεται φιλικότερη στο περιβάλλον», απάντησε ο κ. Καραμάνος.