Εξαιρετικά σημαντικές αρχαιότητες έχουν εντοπιστεί στο εργοτάξιο της νέας συνδετήριας οδού Καστελίου-Χερσονήσου, η ύπαρξη των οποίων δεν αποκλείεται να προκαλέσει ακόμη και καθυστερήσεις στην εξέλιξη των εργασιών, αφού εκτός της ανασκαφής είναι αναγκαία και η τροποποίηση της χάραξης του δρόμου. Πρόκειται για ευρήματα που εντοπίζονται μόλις μερικά μέτρα από την υδατογέφυρα του ρωμαϊκού υδραγωγείου του Δήμου Χερσονήσου.
Το neakriti.gr, φέρνει σήμερα Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου, στο φως τις πρώτες φωτογραφίες από τα μέσα Αυγούστου, που κατάφερε να εξασφαλίσει από τις αρχαιότητες κοντά στη ρωμαϊκή υδατογέφυρα, προκαλώντας για άλλη μια φορά τον θαυμασμό για τον αρχαιολογικό πλούτο της Κρήτης. Οι πληροφορίες αναφέρουν, με κάθε επιφύλαξη μέχρι την ολοκλήρωση του έργου των αρχαιολόγων, ότι έχουν ήδη εντοπιστεί και περισυλλεχθεί από τους αρχαιολόγου νομίσματα και χρυσά κοσμήματα, αλλά ακόμη και όστρακα αγγείων, που συνήθως χρησιμοποιούνται για τη χρονολόγηση των αρχαίων ευρημάτων. Ωστόσο, το έργο των αρχαιολόγων δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα, καθώς το ανασκαφικό έργο βρίσκεται σε εξέλιξη και ακολουθούν η καταγραφή, η τεκμηρίωση και η χρονολόγηση, και φυσικά στο τέλος η επίσημη έκθεση προς το υπουργείο Πολιτισμού που είθισται να δίδεται στη δημοσιότητα.
Το έργο των αρχαιολόγων αποτελεί μια δύσκολη και λεπτεπίλεπτη εργασία, αλλά και αρκετά χρονοβόρα, κάτι που ως γίνεται αντιληπτό στοιχίζει σε χρόνο στο έργο κατασκευής του συνδετήριου δρόμου του νέου αεροδρομίου με τον ΒΟΑΚ, όπου είχε προταθεί η λύση της σήραγγας ως ιδανική, όμως το υπουργείο Υποδομών απέρριψε πριν από περίπου τρεις μήνες ως κοστοβόρα.
Θέση εγκατάστασης
Οι πληροφορίες που έρχονται για πρώτη φορά στο φως της δημοσιότητας φωτογραφίες από τις αρχαιότητες κοντά στη σωζόμενη ρωμαϊκή υδατογέφυρα, αναφέρουν ότι η αρχαιολογική σκαπάνη έχει αποκαλύψει μια θέση εγκατάστασης σημαντική μεν αλλά όχι μεγάλη, ενώ όπως προαναφέρθηκε προφανώς λόγω της ύπαρξης και κινητών αντικειμένων, ενδεχομένως και χρυσών, όπως νομίσματα και βραχιόλια, την καθιστούν για τους αρχαιολόγους εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Λέγεται ότι είναι ενδιαφέρον εύρημα, καθώς είναι από εκείνα τα ευρήματα που δεν εντοπίζονται εύκολα.
Η θέση εγκατάστασης που έχει εντοπιστεί θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, από ένα δημόσιο κτήριο μέχρι μια ιδιωτική οικία, ωστόσο είναι σίγουρο ότι δεν έχει μεγάλη έκταση και δε σχετίζεται κατά πληροφορίες με κατασκευή χρήσης νερού ή άμεσα με το ρωμαϊκό υδραγωγείο. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού θα τεκμηριώσουν την ανακάλυψη και θα καταλήξουν σε συμπεράσματα που θα αποτυπωθούν σε ειδική έκθεση προς το υπουργείο Πολιτισμού, με φωτογραφικό υλικό και πλήρη καταγραφή.
Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι τα νέα ευρήματα, που εντοπίζονται σε εκτάσεις που καλλιεργούνταν προ της απαλλοτριώσεως για χάρη του δρόμου, δε σχετίζονται κατ’ ανάγκη με τον ρωμαϊκό αγωγό νερού και την υδατογέφυρα που σώζεται και είναι ορατή και σήμερα, του ρωμαϊκού υδραγωγείου το οποίο έφερνε νερό από τη Λύττο στο λιμάνι Χερσονήσου, ακριβώς στο σημείο που όλοι γνωρίζουν ως αξιοθέατο της Χερσονήσου την ύπαρξη του ρωμαϊκού ψηφιδωτού.
Αρχαϊκός οικισμός και υδραγωγείο
Η ευρύτερη περιοχή είναι πλούσια σε ευρήματα και η εισήγηση του 2009 των τότε δύο Εφοριών, στο πλαίσιο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου, τα είχε καταγράψει όλα αυτά. Μάλιστα, στη σύμβαση παραχώρησης, στο άρθρο 13 αυτής οι τότε εντοπισμένες θέσεις αλλά όχι ανεσκαμμένες αναφέρονταν αναλυτικά με χρονολογική εκτίμηση από τα προϊστορικά μέχρι τα μεταβυζαντινά χρόνια.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στη σύμβαση παραχώρησης του αεροδρομίου τον Μάιο του 2019, στο συγκεκριμένο σημείο «μετά από αυτοψία οι εκπρόσωποι της ΚΓ’ Εφορίας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων υπέδειξαν στο τμήμα «Χερσόνησος-Αεροδρόμιο» περί τη χ.θ. 4+900 ίχνη γεωμετρικού-αρχαϊκού οικισμού και περί τη χ.θ. 6+550 ίχνη ρωμαϊκού υδραγωγείου (μη κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι - έγγραφο Φ8/4/3405/16-04-2009)».
Άλλες εντοπισμένες θέσεις
Οι θέσεις με πιθανά αρχαιολογικά ευρήματα που είχαν εντοπίσει οι υπηρεσίες του υπουργείου και αναφέρονται στο άρθρο 13 της σύμβασης παραχώρησης του αεροδρομίου είναι οι ακόλουθες:
- « Στον αρχαιολογικό χώρο του Καστελίου (κηρύχθηκε με το ΦΕΚ 627/Β718-7-1995), όπου πραγματοποιούνται επί σειρά ετών σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα και δύο ανασκαμμένα μινωικά ιερά κορυφής στη θέση Σκλαβεροχώρι και Κεφάλα, ανατολικά από το χωριό Λιλιανό. Κάθε είδους εργασία μέσα στα όρια των αρχαιολογικών αυτών χώρων υπόκειται στον έλεγχο της κατά νόμο Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
- Στην ευρύτερη περιοχή Καστελίου, όπου υπάρχουν αρχαίοι οικισμοί στις παρακάτω εντοπισμένες θέσεις:
- Άγιος Νικόλαος ή Καλύβες: Εκτεταμένος ελληνορωμαϊκός και βυζαντινός οικισμός σε επαφή με τη ΝΑ άκρη του διαδρόμου του Στρατιωτικού Αεροδρομίου.
- Τροχάλοι: Μινωικός οικισμός ή μεγάλη αγρέπαυλη στο ΝΑ όριο της περιοχής (ίσως λίγο έξω από αυτήν). Στο σημείο αυτό έχει πραγματοποιηθεί σωστική ανασκαφή κατά το παρελθόν.
- Μεζερλίκια: 1 km περίπου βόρεια από το χωριό Ρουσσοχώρια. Πρόκειται για μεγάλα μινωικά κτήρια ορατά στην επιφάνεια, με άφθονο διάσπαρτο οικοδομικό υλικό.
- Κιπεράς: Εκτεταμένος μινωικός οικισμός νότια του χωριού Ευαγγελισμός.
- Ελληνικά: Ρωμαϊκή εγκατάσταση σε επαφή με το ΝΔ άκρο του διαδρόμου του Στρατιωτικού Αεροδρομίου.
- Στον αρχαιολογικό χώρο στην περιοχή του Προφήτη Ηλία στο Αρκαλοχώρι, ο οποίος κηρύχθηκε με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ23/63397/2789πε/16-9-1994 (ΦΕΚ 748/Β/5-10-1994) και την ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ23/45467/2795/25.9.1997.
- Στη θέση “Κορυφή” του Προφήτη Ηλία, η οποία κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός χώρος με την Υπουργική Απόφαση Φ23/67001/2291/3.11.1982 (ΦΕΚ 130/Β/28.3.1983).
Μετά από αυτοψία, οι εκπρόσωποι της ΚΓ’ Εφορίας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ) υπέδειξαν στο τμήμα “Χερσόνησος-Αεροδρόμιο” περί τη χ.θ. 4+900 ίχνη γεωμετρικού-αρχαϊκού οικισμού και περί τη χ.θ. 6+550 ίχνη ρωμαϊκού υδραγωγείου (μη κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι) (έγγραφο Φ8/4 3405/16-04-2009).
Με το υπ' αριθ. πρωτ. 6471/2008/13.3.2009 έγγραφό της, η 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων πιθανολογεί την ύπαρξη βυζαντινών αρχαιοτήτων στις θέσεις Πηγή, Σκλαβεροχώρι, Ευαγγελισμός και Λιλιανό.
Η περισυλλογή και ο εντοπισμός θέσεων, σύμφωνα με την Αρχαιολογία, συνεχίζεται επειδή υπάρχουν πληροφορίες και για άλλες θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στην περιοχή του χωριού Ευαγγελισμός».
Αλλάζει χάραξη ο δρόμος για να σωθεί η υδατογέφυρα
Οι εργασίες για την κατασκευή του δρόμου που προβλέπει τη σύνδεση με τον ΒΟΑΚ σε μήκος 18 χιλιομέτρων έχουν αποκαλύψει μια σειρά αρχαιολογικών ευρημάτων σχεδόν διάσπαρτα περίπου από το 4ο μέχρι και το 7ο χιλιόμετρο. Δηλαδή χονδρικά θα έλεγε κάποιος από το ύψος που βρίσκεται το Μετόχι του Άγνου ως το γκολφ. Σημαντικές, ωστόσο, αρχαιότητες έχουν έρθει στο φως και στην περιοχή Ξεροκαμάρες προς το φαράγγι του Αποσελέμη, όπως φαίνονται και στις σχετικές φωτογραφίες.
Η ρωμαϊκή υδατογέφυρα βρίσκεται περίπου στο 6ο χιλιόμετρο και για να σωθεί από την κατασκευή του δρόμου έχει τροποποιηθεί η χάραξη του δρόμου προς τα δυτικά πρανή του φαραγγιού, ώστε να μη θιγεί το ορατό εύρημα. Εξάλλου, τα τεχνικά έργα έχουν προδιαγραφές από την έγκρισή τους και σε κάποιες περιπτώσεις θα καταχωθούν ή θα αποκοπούν για τεκμηρίωση. Ωστόσο, στην περίπτωση της ρωμαϊκής υδατογέφυρας φαίνεται ότι η λύση έχει ήδη δοθεί με σχετική εισήγηση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, που ως φαίνεται υιοθετήθηκε. Έτσι, το μνημείο αυτό θα παραμείνει ορατό και δε θα χαθεί για πάντα.
Οι ανασκαφές είναι σωστικές στα πλαίσια του έργου και οι αρχαιότητες εντοπίζονται κατά μήκος του δρόμου, αλλά και μέσα στο εργοτάξιο του αεροδρομίου. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι θέσεις των αρχαιοτήτων ήταν ήδη εντοπισμένες στα σημεία που περνάει επιχωματικά ο δρόμος και εντός του εύρους κατάληψης του έργου γίνονται οι ανασκαφές και εντοπίζονται τα αρχαία. Έχει ήδη φανεί σε μερικά σημεία ο ρωμαϊκός αγωγός νερού, όμως φαίνεται να μη σχετίζεται με τις νέες αρχαιότητες που έρχονται στο φως.
Γρηγορότερη λύση, ανέπαφα τα αρχαία - Ιδανική λύση η σήραγγα και πιο γρήγορη
Η κατασκευή του αεροδρομίου Καστελίου προβλέπει και τη σύνδεση με το οδικό δίκτυο τόσο με τον ΒΟΑΚ όσο και με τον ΝΟΑΚ. Στη βόρεια πλευρά, δηλαδή, μέχρι τη Χερσόνησο, μήκους 18 χιλιομέτρων, εντοπίζονται σε μια έκταση περίπου 4 χιλιομέτρων τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που μόλις ανακαλύφθηκαν. Κάθε φορά που εντοπίζονται αρχαιολογικά ευρήματα, τότε γίνονται οι ανασκαφές και οι αρχαιολογικές υπηρεσίες εισηγούνται τροποποίηση της χάραξης για να μη «θιγούν» τα αρχαία. Οι διαδικασίες αυτές είναι χρονοβόρες, καθώς οι αρχαιολόγοι αποκαλύπτουν τα ευρήματα με το πινελάκι και από την άλλη οι τροποποιήσεις απαιτούν χρόνο αφού θέλουν από την αρχή τα νέα σχέδια εγκρίσεις, μικρές απαλλοτριώσεις και άλλα γραφειοκρατικά.
Οι θέσεις αρχαιοτήτων θεωρούνται διάσπαρτες και μια ιδανική λύση θα ήταν να γίνει σήραγγα, ώστε να συνεχιστεί το ανασκαφικό έργο με πολυτέλεια χρόνου. Από την άλλη, η σήραγγα θα έλυνε προβλήματα οχλήσεων που δημιουργούνται ήδη στην κυκλοφορία. Βεβαίως, ένα τέτοιο αίτημα για σήραγγα που πήγε στο υπουργείο Υποδομών από το Περιφερειακό Συμβούλιο Κρήτης απορρίφθηκε λόγω κόστους, με απάντηση του αρμόδιου υπουργού Κώστα Καραμανλή στη Βουλήμ στο πλαίσιο ερώτησης του βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Χάρη Μαμουλάκη.
Όμως, την ίδια στιγμή που υπάρχει ζέση για την υπογειοποίηση του ΒΟΑΚ στα αστικά σημεία του, γιατί δε θα μπορούσε να εξεταστεί εκ νέου μια λύση υπόγειου κλειστού δρόμου περίπου 3 χιλιομέτρων, που και γρηγορότερα θα κατασκευαζόταν και τον χρόνο τους θα είχαν οι αρχαιολόγοι για τις ανασκαφές τους; Εξάλλου, όταν διατυπώθηκε το αίτημα, εικόνες από τις αρχαιότητες που έρχονται σήμερα στο φως δεν ήταν γνωστές.
Μια κλειστή σήραγγα θα απέφευγε τα αρχαιά, θα επιτάχυνε εργασίες, καθώς αφήνει ανέπαφο το αρχαιολογικό κομμάτι, και ως φαίνεται θα έβρισκε σύμφωνους και τους κατοίκους και ιδιοκτήτες γαιών στην περιοχή. Δηλαδή, πιο απλά, με τη σήραγγα θα κερδίζαμε χρόνο για την κατασκευή του έργου!
Πηγή: https://www.neakriti.gr/article/kriti/1678109/kriti-idou-ta-arhaia-sto-neo-dromo-gia-to-aerodromio-sto-ergotaxio-kasteliou-hersonisou-eikones/