Σφοδρές αντιδράσεις φορέων για τις αλλαγές στις δημόσιες συμβάσεις

Αθήνα, 1-3-2021

Προς: Μόνιμη Επιτροπή Εμπορίου της Βουλής
Κοιν: 1. ΕΕ ΑΔΕΔΥ
 2. Πρόεδρο και ΔΕ ΤΕΕ
 3. Α' Βάθμιες Ενώσεις

Θέμα : Παρατηρήσεις επί του Νομοσχεδίου για τις αλλαγές στις Δημόσιες Συμβάσεις

Σε σχέση με το Νομοσχέδιο “Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη και τις υποδομές”, ως άμεσα εμπλεκόμενοι Δημόσιοι λειτουργοί με το Σύστημα Παραγωγής Δημοσίων Έργων σας καταθέτουμε τις εξής παρατηρήσεις:

Όπως έχουμε περιγράψει με πολλαπλές ανακοινώσεις μας, καθώς και στο υπ’ αριθ. 8357/07.12.2020 έγγραφό μας κατά τη διαδικασία της διαβούλευσης (όπου αναφέρθηκαν αναλυτικά οι ενστάσεις και παρατηρήσεις μας για όλα τα άρθρα του νομοσχεδίου), το Ν/Σ ενισχύει και διευρύνει την παρουσία ιδιωτικών συμφερόντων σε όλο το φάσμα παραγωγής Δημοσίων Έργων, γενικεύει τις «συνέργειες» Δημόσιου με Ιδιωτικό Τομέα και σε σχέση με τη διαβούλευση δεν υπάρχουν αλλαγές που θίγουν τον πυρήνα της φιλοσοφίας του όπως η ανάθεση της επίβλεψης σε ιδιώτες, το δηλωτικό σύστημα επιμετρήσεων από τους Εργολήπτες, η απάλειψη της πρόβλεψης για τον καθορισμό της αναγκαίας Τεχνικής Επάρκειας των αναθετουσών Αρχών, η συμμετοχή ιδιωτών στις προδιαγραφές και τα Τιμολόγια των Έργων κλπ.

Μια γενική και εισαγωγική παρατήρηση επί του σ/ν, είναι η παντελής έλλειψη αναφοράς για στελέχωση των Τεχνικών Υπηρεσιών με μόνιμες και σταθερές σχέσεις εργασίες, το οποίο έχουμε επισημάνει επανειλημμένα σε έγγραφά μας προς το σύνολο των εμπλεκόμενων  Υπουργείων. Τουναντίον επιχειρείται στο παρόν νομοσχέδιο, η εκχώρηση αρμοδιοτήτων σε ιδιώτες και εξωτερικούς συμβούλους, με τη δημιουργία προτεινόμενου μητρώου ιδιωτών επιβλεπόντων (οι οποίοι μάλιστα θα επιλέγονται και θα πληρώνονται από τους αναδόχους (!) των έργων) που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε φαινόμενα, όπου «Ελεγκτές» και «Ελεγχόμενοι» θα αλληλοδιαπλέκονται, καθώς οι ρόλοι αυτοί θα εναλλάσσονται ανά έργο.

Ήδη η προτεραιοποίηση και ο σχεδιασμός των Τεχνικών Έργων γίνεται πρώτιστα με κριτήρια ανταποδοτικότητας και κερδοφορίας (ΣΔΙΤ, Συμβάσεις Παραχώρησης) και όχι με κριτήρια κοινωνικά, περιβαλλοντικά και ικανοποίησης των λαϊκών αναγκών (αντισεισμική προστασία, αντιπλημμυρικά έργα, Πολιτική Προστασία κλπ), γεγονός που αποδεικνύεται σε κάθε “φυσική” καταστροφή. Με τις προβλέψεις του Ν/Σ: ιδιώτες θα καθορίζουν τις τεχνικές προδιαγραφές για τα έργα, ιδιώτες θα καθορίζουν τις τιμές των υλικών και των εργασιών, δηλαδή το κόστος των έργων, τις μελέτες θα τις
εκπονούν οι ιδιώτες μελετητές και θα τις επιβλέπουν οι πιστοποιημένοι ιδιωτικοί φορείς. Τα έργα θα τα κατασκευάζουν οι ιδιώτες εργολάβοι και θα τα επιμετρούν και επιβλέπουν ιδιώτες, οι οποίοι θα επιλέγονται και θα πληρώνονται από τους ίδιους τους ιδιώτες εργολάβους (!). Μόνο το κόστος θα
πληρώνει το Δημόσιο (και οι πολίτες) με πλημμελή έλεγχο και τεράστιες επισφάλειες. Άλλωστε, η πρόσφατη εμπειρία της ανάθεσης της έκδοσης και του Ελέγχου Δόμησης σε ιδιώτες μηχανικούς, εκτιμούμε ότι έχει οδηγήσει σε πληθώρα έκδοσης λανθασμένων αδειών, που θα δημιουργήσουν
πολλαπλά προβλήματα στο μέλλον, τα οποία τελικά θα κληθούν να διαχειριστούν οι Δημόσιες Υπηρεσίες. Για το λόγο αυτό και εδώ και τρία χρόνια ουδείς “δειγματοληπτικός έλεγχος” έχει πραγματοποιηθεί.

Επίσης, για την εφαρμογή του παρόντος προτεινόμενου σ/ν απαιτείται η έκδοση πληθώρας υπουργικών αποφάσεων και η δημιουργία νέων μητρώων, τα οποία θα έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική καθυστέρηση στην δημοπράτηση και εκτέλεση των νέων έργων (στο άρθρο 139 Εξουσιοδοτικές Διατάξεις προβλέπονται όχι 1-2 αλλά εβδομήντα επτά (77) Προεδρικά Διατάγματα, απλές ή Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις!).

Αναλυτικότερα, πέραν των αναλυτικών παρατηρήσεων και ενστάσεών μας που διατυπώθηκαν στο υπ’ αριθ. 8357/07.12.2020 (συνημμένο) έγγραφό μας, που εστάλη και στους αρμόδιους Υπουργούς κατά τη διαδικασία της διαβούλευσης, επισημαίνουμε παρακάτω τα εξής:

Με το άρθρο 9 απαλείφεται η πρόβλεψη να ορισθεί η Τεχνική επάρκεια αναθετουσών αρχών στις δημόσιες συμβάσεις έργων και μελετών με αποτέλεσμα αυτή να αφήνεται στην κρίση τους χωρίς να εξετάζονται κριτήρια, όπως το πλήθος και το μέγεθος των Συμβάσεων που αναθέτουν, οι εμπλεκόμενες ειδικότητες μηχανικών, η γεωγραφική τους διασπορά, το πλήθος των παρακολουθούμενων συμβάσεων ανά υπάλληλο, ο απαιτούμενος εξοπλισμός και μέσα τα αναγκαία μέσα για την παρακολούθηση του έργου. Το αποτέλεσμα θα είναι αλλού να κρίνονται ως “επαρκείς” υπηρεσίες εμφανώς υπο-στελεχωμένες με πιέσεις προς τους υπαλλήλους να διεκπεραιώσουν υπερβολικό όγκο υποθέσεων και αλλού ως “ανεπαρκείς” ώστε να ανατίθενται Υπηρεσίες σε ιδιώτες.

Περαιτέρω, με το άρθρο 3 του ν. 4674/2020 (ΦΕΚ Α 53), προστέθηκε στο άρθρο 44 ειδική ρύθμιση για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού, σύμφωνα με την οποία, οι τελευταίοι δύνανται να συνάπτουν προγραμματική σύμβαση κατά τις διατάξεις των άρθρων 12 και 44 του ν. 4412/2016, με την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα Δίκτυα Δήμων, τον Οργανισμό  Ανάπτυξης Κρήτης ΑΕ και τη Μονάδα Οργάνωσης Διαχείρισης ΑΕ (ΜΟΔ ΑΕ), εφόσον οι εν λόγω φορείς διαθέτουν τεχνικές υπηρεσίες με την απαιτούμενη τεχνική επάρκεια. Σημειώνεται ότι για την προσφυγή στην ανωτέρω διαδικασία απαιτείται βεβαίωση του Προϊσταμένου ή σε περίπτωση έλλειψης αυτού, βεβαίωση Δημάρχου για τη διαπίστωση της έλλειψης της απαιτούμενης κατά περίπτωση τεχνικής επάρκειας.

Με το άρθρο 50 επαναφέρεται η απευθείας ανάθεση με αποτέλεσμα την απώλεια δημόσιων πόρων μέσω της κατάργησης των εκπτώσεων απ’ τους διαγωνισμούς, με ταυτόχρονη δημιουργία πελατειακών σχέσεων.

Με το άρθρο 57 η επίβλεψη των έργων “δύναται να ασκηθεί, εφόσον προβλέπεται στην διακήρυξη, από πιστοποιημένο ιδιωτικό φορέα επίβλεψης (ΙΦΕ). Ο ΙΦΕ είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων, ο οποίος είναι εγγεγραμμένος στα οικεία μητρώα του π.δ. 71/2019 (Α΄112) και διαθέτει τις εξειδικευμένες γνώσεις που είναι αναγκαίες για την παρακολούθηση και επίβλεψη του έργου. Κάθε υποψήφιος ανάδοχος υποχρεούται να δηλώνει με την προσφορά του τον ΙΦΕ, στον οποίο θα ανατεθεί η επίβλεψη της εκτέλεσης της σύμβασης, εφόσον αυτή κατακυρωθεί στον ίδιο“.  Ουδεμία ανεξαρτησία και διαφάνεια δηλαδή, αλλά αντιθέτως ο ορισμός της συνύπαρξης ελεγκτή και ελεγχόμενου μια και ο ανάδοχος θα προεπιλέγει και θα πληρώνει (!) τον ελεγκτή του.

Με το άρθρο 58 για τα έργα κάτω του ορίου (1.000.000 €) “1. Η επίβλεψη έργων με προεκτιμώμενη αμοιβή έως το όριο της περ. α της παρ. 1 του άρθρου 5, δύναται, πέραν των ορισμών των παρ. 1 και 2 του άρθρου 136, να διενεργείται από διαπιστευμένους ιδιώτες, επιβλέποντες ελεγκτές μηχανικούς, ανά κατηγορία έργου. 2. Ο ορισμός του ελεγκτή μηχανικού γίνεται μετά από κλήρωση μεταξύ των εγγεγραμμένων στο Μητρώο που πληρούν τα κριτήρια της απόφασης της παρ. 3. Ελεγκτής Μηχανικός που κληρώθηκε για την επίβλεψη έργου δεν επιτρέπεται να συμμετέχει σε επόμενη κλήρωση, μέχρι την παραλαβή του αντικειμένου του έργου κατ’ άρθρο 172.” 

Οι δύο αυτές εμβληματικές τροποποιήσεις υποδηλώνουν την πρόθεση της αντικατάστασης των Δημόσιων Τεχνικών Υπηρεσιών από διάφορα σχήματα ιδιωτών που θα διευκολύνουν τους ιδιώτες αναδόχους και μόνο. Υπενθυμίζουμε σε κάθε κατεύθυνση, ότι τις τελευταίες δεκαετίες πλήθος μεγάλων έργων όπως δρόμοι, μεγάλα τεχνικά, φράγματα, κτιριακές υποδομές (σχολεία, νοσοκομεία, δημόσια κτίρια) αλλά ακόμη και Ολυμπιακά έργα ολοκληρώθηκαν άρτια με την επίβλεψη των διπλωματούχων μηχανικών του δημοσίου, οι οποίοι υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον, πιστοποιούν την καλή εκτέλεσή των έργων και την ασφαλή παράδοση αυτών για χρήση, αναλαμβάνοντας και τις ανάλογες ευθύνες με την υπογραφή τους σε όλα τα στάδια εκτέλεσης του έργου. Αντιθέτως, στην περίπτωση που η επίβλεψη των έργων γίνει από ιδιώτες, θα προστεθεί μια επιπλέον σημαντική δαπάνη αμοιβής των ιδιωτών αυτών στο συνολικό κόστος και προϋπολογισμό του έργου (όπως με σαφήνει αναφέρει και η συνοδευτική έκθεση του ΓΛΚ), που θα επιβαρύνει τον έλληνα πολίτη. Και είναι προφανές ότι αυτοί που θα διεκδικήσουν, λόγω εμπειρίας, να κάνουν την επίβλεψη των δημοσίων έργων θα είναι άμεσα ή έμμεσα εξαρτώμενοι από τις κατασκευαστικές εταιρίες στις οποίες απασχολούνταν όλα τα προηγούμενα χρόνια, με επιζήμιες συνέπειες για το δημόσιο συμφέρον. 

Άλλωστε μακροπρόθεσμα και πάλι οι ευθύνες θα βαρύνουν τους δημοσίους υπαλλήλους οι οποίοι θα έχουν παραλάβει αυτές τις μελέτες, που η επίβλεψή τους έγινε από ιδιώτες. Επίσης η εφαρμογή διατάξεων περί ποινικής ευθύνης δημοσίων υπαλλήλων σε ιδιωτικούς υπαλλήλους εγείρει ζητήματα νομιμότητας. Προοπτικά η επιλογή της ανάθεσης του συνόλου των λειτουργιών του δημοσίου που σχετίζονται με δημόσια έργα θα έχει ως συνέπεια και την απώλεια τεχνογνωσίας σχεδιασμού σε τεχνικά ζητήματα από φορείς του ευρύτερου δημοσίου. Αυτό το βλέπουμε ήδη με τις Μελέτες που η ανάθεση τους σε ιδιώτες έχει οδηγήσει σήμερα σε αδυναμία ακόμη και ελέγχου τους από τις Υπηρεσίες γι αυτό και προκύπτει η “ανάγκη” ιδιωτών “checkers” μελετών.

Μια σειρά επισημάνσεων για το θέμα αναφέρει και η ΕΑΔΥΣΥ στις παρατηρήσεις που απέστειλε επί του σχεδίου της διαβούλευσης https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A9%CE%9B%CE%929%CE%9F
%CE%9E%CE%A4%CE%92-%CE%A9%CE%981?inline=true).

“Η δυνατότητα της Διευθύνουσας Υπηρεσιας να χρησιμοποιεί εξωτερικούς συνεργάτες, δεν την απαλλάσσει από τις αρμοδιότητες της επίβλεψης καθώς ο ιδιωτικός φορέας επίβλεψης δεν εκδίδει πράξεις με χαρακτηριστικά εκτελεστικότητας”, “καθώς αν δεν ορισθούν υπό οποιαδήποτε ονομασία, τεχνικοί υπάλληλοι της Δ.Υ. αρμόδιοι για τον έλεγχο/διοίκηση της σύμβασης, δεν είναι κατανοητό πώς θα εφαρμοστεί η οποιαδήποτε αρμοδιότητα από τη Δ.Υ. “, “προκύπτουν κενά στη λειτουργία του σχήματος ιδιωτικός φορέας επίβλεψης – Δ.Υ. – Π.Α. – ανάδοχος που θα προκαλέσουν προβλήματα στους εφαρμοστές των διατάξεων και καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων. Ειδικότερα διαφαίνεται ότι κάθε έγγραφο ή πόρισμα του ιδιώτη επιβλέποντα, τελεί υπό την αίρεση της τεκμαιρόμενης αποδοχής τους από τη Δ.Υ. (περ. β), ήτοι της άπρακτης παρέλευσης της 15ημερης προθεσμίας από την γνωστοποίησή τους στη Δ.Υ. για την υποβολή αντιρρήσεων της τελευταίας στην Π.Α., με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην έγκαιρη εκτέλεση του χρονοδιαγράμματος του έργου και στην επίτευξη ασφάλειας δικαίου “, “Ειδικότερα δεν προκύπτει εάν πρόκειται για εν μέρει ή εξ ολοκλήρου ανάθεση-εκχώρηση της λειτουργίας της επίβλεψης του έργου σε ιδιώτη (outsourcing). Σε κάθε περίπτωση,  δεν προκύπτει ρητά εάν ο εν λόγω ιδιώτης είναι τρίτος σε σχέση με τον φορέα κατασκευής του έργου, ή εάν θεωρείται ότι ανήκει στα διοικητικά μέσα του τελευταίου, ως προστηθείς-βοηθός εκπλήρωσης. “

Με το άρθρο 70 αλλάζει το σύστημα Επιμετρήσεων από Ελεγκτικό σε Δηλωτικό: “Οι επιμετρήσεις, συνοδευόμενες από τα αναγκαία επιμετρητικά στοιχεία και σχέδια, σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, υποβάλλονται, από τον ανάδοχο στη διευθύνουσα υπηρεσία με δήλωση περί της αλήθειας αυτών. Η υποβολή των επιμετρήσεων αποτελεί προϋπόθεση της τμηματικής πληρωμής του αναδόχου. 3. Ο Προϊστάμενος της διευθύνουσας υπηρεσίας δύναται οποτεδήποτε να διατάξει τη συνολική ή δειγματοληπτική ενδεικτική επαλήθευση οποιασδήποτε υποβληθείσας επιμέτρησης, σε κάθε περίπτωση, όμως, υποχρεούται να προβεί σε δειγματοληπτικό ενδεικτικό έλεγχο επαλήθευσης επιμετρήσεως, σε αριθμό που αντιστοιχεί σε ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%) των επιμετρήσεων που υποβλήθηκαν ή τουλάχιστον δύο (2) εξ αυτών αν υποβάλλονται λιγότερες από δέκα
επιμετρήσεις.

“Με το παρόν άρθρο καταργείται η διαδικασία της από κοινού (αναδόχου και επίβλεψης) λήψης επιμετρητικών στοιχείων (ενώ υποβάλλονται στην επίβλεψη μόνο με δήλωση αληθείας (!) του αναδόχου), που έχει ως αποτέλεσμα τον μη έγκαιρο και ορθό έλεγχο των επιμετρητικών και ποσοτικών στοιχείων και ο κίνδυνος πλημμελούς ελέγχου σε όφελος του αναδόχου και εις βάρος του έργου και του δημόσιου συμφέροντος είναι προφανής. Επίσης, μας προξενεί τεράστια εντύπωση η διάταξη περί υποχρεωτικού δειγματοληπτικού ελέγχου μόνο του 20% (αντί του 10% που προβλεπόταν αρχικά) των επιμετρήσεων, καθώς δεν διασφαλίζεται η ορθή ποιοτικά και ποσοτικά και σύμφωνα με την ισχύουσα σύμβαση προβλεπόμενη κατασκευή του έργου και δεν εξυπηρετείται η διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος. Αφού θα ελέγχεται υποχρεωτικά μόνο το 20% τι ακριβώς χρειάζεται η ιδιωτική επίβλεψη; Έχουμε επίσης κατάργηση των επιτροπών ΠΠΑΕ. Αφανείς εργασίες που θα ελέγχονται μόνο απ’ τον επιβλέποντα με αποτέλεσμα έλλειψη διαφάνειας. Σε περίπτωση ιδιωτικής επίβλεψης με ποια διαδικασία θα εκδίδεται εγκριτική πράξη των επιμετρήσεων των αφανών εργασιών απ’ τη Διευθύνουσα Υπηρεσία; Η δε τριήμερη προθεσμία της παραγράφου 7 είναι αδιανόητη. 

Όπως αναφέρει και η ΕΑΔΗΣΥ “Η σκοπιμότητα της ρύθμισης εξεταστέα, καθώς εισάγονται σημαντικοί κίνδυνοι για το έργο, ενώ οι μέχρι σήμερα τηρούμενες διαδικασίες επιμέτρησης και πιστοποίησης των εργασιών του εκτελούμενου έργου αποτελούσαν βασικό συστατικό των λογαριασμών πληρωμής του εργολαβικού ανταλλάγματος, αλλά και στοιχείο της παρακολούθησης της προόδου της σύμβασης (time and cost control), σε διάφορα διοικητικά επίπεδα “.

Με το άρθρο 84 ιδρύεται το Ενιαίο Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (ΕΣΤΙΜΤΕΜ) και συστήνεται ειδικός φορέας με την επωνυμία «Εταιρία Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων & Μελετών». Ο ειδικός φορέας είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ) , μη-κερδοσκοπικού χαρακτήρα, και λειτουργεί σε ανταποδοτική βάση. Δεν είναι δυνατόν, όπως αναφέρεται στο συγκεκριμένο άρθρο, ένα νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, “μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα”, να αναλαμβάνει την διαρκή ενημέρωση και υποστήριξη του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Δημοσίων Έργων. Το συγκεκριμένο αντικείμενο θα πρέπει να είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας των δημόσιων Υπηρεσιών του Υπουργείου Υποδομών, ώστε να διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον. Σε αντίθετη περίπτωση, εργολάβοι και ιδιώτες μελετητές θα καθορίζουν τις τιμές υλικών και εργασιών καθώς και τις προδιαγραφές των έργων, με κίνδυνο την υπερκοστολόγηση έργων και την έγκριση πιθανών ελλιπών τεχνικών προδιαγραφών κατασκευής. (είναι πρόσφατο άλλωστε το παράδειγμα της έκθεσης του ελεγκτικού συνεδρίου της Ε.Ε., όπου στην Ελλάδα με ΣΔΙΤ για τα έργα των αυτοκινητοδρόμων το κόστος είναι αυξημένο κατά 65%).

Με το άρθρο 108 τροποποιούνται τα Όργανα διενέργειας διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης δημόσιων συμβάσεων. Με την προτεινόμενη τροποποίηση, η περίπτωση α’ εφαρμόζεται σε όλες τις συμβάσεις έργων με κριτήριο ανάθεσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει τιμής, ασχέτως εκτιμώμενης αξίας αυτών. Η επιτροπή διαγωνισμού αποτελείται από τρεις (3) τεχνικούς υπαλλήλους, κατηγορίας ΠΕ ή TE, με τους αναπληρωτές τους, οι οποίοι διαθέτουν εμπειρία, τεχνική εξειδίκευση τους και ειδικότητα που προσιδιάζει στην υπό ανάθεση κατηγορίες εργασιών, υπηρετούν στην αναθέτουσα αρχή και μόνον κατ’εξαίρεση, εάν δεν επαρκούν οι υπάλληλοί της, η αναθέτουσα αρχή δύναται να αιτηθεί την υπόδειξη ορισμού μελών από το δημόσιο ή φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, εγγεγραμμένους στο μητρώο της περίπτωσης η’ της υπό τροποποίηση παραγράφου (ήδη δια της υπό εξέταση τροποποίησης, περίπτωσης ζ’), είτε να προσφύγει στη διενέργεια κλήρωσης μεταξύ των εγγεγραμμένων στο Μη.Μ.Ε.Δ.. Πρότασή μας είναι ότι Θα πρέπει να ορίζονται για λόγους διαφάνειας όλα τα μέλη επιτροπής των διαγωνισμών κατόπιν κλήρωσης μέσω του μητρώου (Μη.ΜΕ.Δ) και να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση της υπηρεσίας να στέλνει σε προγράμματα επιμόρφωσης τους υπαλλήλους που θα συμμετέχουν στις διαδικασίες των διαγωνισμών. 

Επίσης ορίζονται αποζημιώσεις μονάχα για τους εκλεκτούς: “Για τα μέλη των γνωμοδοτικών οργάνων του παρόντος, που είναι εγγεγραμμένα στο Μη.Π.Υ.Δη.Συ. του άρθρου 344 ή που ορίζονται από τις ΕΚΑΑ της παρ. 1 του άρθρου 41 για τις διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων κεντρικών και επικουρικών δραστηριοτήτων αγορών που αυτές διενεργούν, προβλέπεται αποζημίωση, το ύψος της οποίας δεν υπερβαίνει τα όρια της παρ. 5 του άρθρου 21 του ν. 4354/2015 (Α’ 176), περί αμοιβών συλλογικών οργάνων. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης και
Επενδύσεων και Υποδομών και Μεταφορών καθορίζονται τα ειδικότερα ζητήματα σχετικά με τον τρόπο και χρόνο καταβολής, καθώς και το ύψος της αποζημίωσης του προηγούμενου εδαφίου “ 

Με το άρθρο 133 Κατάρτιση και πιστοποίηση προσωπικού αναθετουσών αρχών/αναθετόντων φορέων συστήνεται το Μη.Π.Υ.Δη.Συ.: “Οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς, κατά την προπαρασκευή και διενέργεια διαδικασιών σύναψης και εκτέλεσης δημόσιας συμβάσεων του παρόντος νόμου, υποστηρίζονται υποχρεωτικά από πιστοποιημένο προσωπικό που υπηρετεί με οποιαδήποτε σχέση εργασίας σε αυτές/αυτούς. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Υγείας, Εσωτερικών, Υποδομών και Μεταφορών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης συστήνεται Μητρώο Πιστοποιημένων Υπαλλήλων Δημοσίων Συμβάσεων (Μη.Π.Υ.Δη.Συ.). Με το ανωτέρω διάταγμα ρυθμίζονται θέματα που αφορούν: α) τον φορέα πιστοποίησης των υπαλλήλων που στελεχώνουν το Μητρώο, β) τον φορέα τήρησης του Μητρώου, γ) τις προϋποθέσεις εγγραφής και τους λόγους διαγραφής, δ) τους όρους, τα επίπεδα και τον τρόπο αξιολόγησης και πιστοποίησης και 229 ε) κάθε άλλο αναγκαίο θέμα που έχει σχέση με πιστοποίηση του προσωπικού και τη λειτουργία του Μητρώου. Η υποχρέωση του πρώτου εδαφίου της παρούσας αναστέλλεται μέχρι την επαρκή λειτουργία του Μητρώου. Για τις ανάγκες του παρόντος η επαρκής λειτουργία του Μητρώου πιστοποιείται από τον φορέα τήρησής του» . Η γνώμη μας είναι ότι η Επιμόρφωση των στελεχών του Δημόσιου Τομέα ειδικά στα θέματα που αφορούν στη Νομοθεσία των Δημοσίων Συμβάσεων πρέπει να είναι καθολική, υποχρεωτική και συνεχής και να μην αφορά μόνο μέλη Ειδικών Μητρώων.

Με το άρθρο 32 για τις “Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές“, αναφέρει “Στις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών, παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, ως ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές, σε κάθε περίπτωση, τεκμαίρονται προσφορές που υποβάλλονται σε διαγωνισμό και εμφανίζουν απόκλιση μεγαλύτερη των δέκα (10) ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο του συνόλου των εκπτώσεων των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν. Η αναθέτουσα αρχή δύναται να κρίνει ότι συνιστούν ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές και προσφορές με μικρότερη ή καθόλου απόκλιση από το ως άνω όριο”. Η απουσία θέσπισης οποιουδήποτε κριτηρίου, ενιαίας μεθόδου και τρόπου αξιολόγησης των προσφορών για την ορθή και αντικειμενική κρίση της Υπηρεσίας, θα οδηγήσει μαθηματικά σε αμφισβητήσεις και χρονοβόρες διενέξεις, που θα προκαλέσουν σημαντικές καθυστερήσεις στις διαγωνιστικές διαδικασίες και κατ’ επέκταση και στην υλο-ποίηση των δημοσίων έργων.

Με το άρθρο 192 Προγραμματικές Συμβάσεις ΤΕΕ δίνονται υπερβολικές αρμοδιότητες που εκφεύγουν των σκοπών του ΤΕΕ: “Σχετικά με τις διαδικασίες ωρίμανσης έργων, προγραμμάτων ανάπτυξης, εκπόνησης μελετών και δημοπράτησης έργων πανελλαδικής εμβέλειας, Υπουργεία, ή ευρύτερα το Δημόσιο, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία συνιστούν ή στα οποία συμμετέχουν οι προαναφερόμενοι φορείς, καθώς και ν.π.ι.δ. τα οποία συνιστούν ή στα οποία συμμετέχουν οι προαναφερόμενοι φορείς, μπορούν να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις με το Τ.Ε.Ε.”. Το ΤΕΕ οφείλει να διατηρήσει την επιστημονική του ανεξαρτησία και όχι να εμπλακεί με το σύστημα παραγωγής Δημοσίων Έργων.

Τέλος με το άρθρο 219 διαμορφώνεται ένα ιδιότυπο πλαίσιο για την προώθηση «ήπιων αναπτυξιακών έργων δημοσίου ενδιαφέροντος» εντός προστατευόμενων περιοχών. Ουσιαστικά, με τη διάταξη δηλώνεται ότι αγνοούνται οι προστατευόμενες από τη νομοθεσία της ΕΕ περιοχές Natura 2000. Προτάσσεται η έγκριση αναπτυξιακών σχεδίων μέσα στους ευαίσθητους αυτούς τόπους, ακόμα και αν τα έργα αυτά αντιστρατεύονται τους στόχους προστασίας τους. Συμφωνούμε με τις περιβαλλοντικές Οργανώσεις που ζητάνε την απόσυρση της ρύθμισης αυτής. 

Την απόσυρση του πρωτοφανούς άρθρου 219 του νομοσχεδίου «Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη και τις υποδομές», ζητούν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ΑΝΙΜΑ, Αρκτούρος, ΑΡΧΕΛΩΝ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, Καλλιστώ, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace, MΟm, και WWF Ελλάς.

Το άρθρο 219 του νομοσχεδίου, με το οποίο προβλέπεται η θεσμοθέτηση με προεδρικό διάταγμα «υπο-περιοχών προστασίας στις περιπτώσεις ήπιων αναπτυξιακών έργων» εντός προστατευόμενων περιοχών, είναι αντίθετο με την εθνική και ενωσιακή νομοθεσία για την προστασία των περιοχών του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000 και πρέπει να αποσυρθεί. Ειδικότερα:

Η διάταξη αυτή είναι αντίθετη με το άρθρο 6 παρ. 1 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ το οποίο απαιτεί τη λήψη μέτρων διατήρησης που ανταποκρίνονται στις οικολογικές απαιτήσεις των προστατευόμενων οικοτόπων και ειδών και στους στόχους διατήρησής τους. Ο καθορισμός των «υπο-περιοχών» και του «προστατευτικού» τους καθεστώτος με βάση την υλοποίηση αναπτυξιακών έργων, και όχι με οικολογικά κριτήρια, είναι σαφώς αντίθετος στην οδηγία. Με τη διαδικασία που εισάγει το άρθρο 219 του νομοσχεδίου, επενδυτικά σχέδια και συμφέροντα στην ουσία θα υπαγορεύουν και θα καθορίζουν το καθεστώς της «υπο-περιοχής».

Η δημιουργία ενός κατ' εξαίρεση ad hoc καθεστώτος για ορισμένες «υποπεριοχές» αγνοεί και έρχεται σε αντίθεση με την πρόσφατη καταδικαστική για τη χώρα μας απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ (υπόθεση C-849/2019), το οποίο έκρινε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να θεσμοθετήσει άμεσα τα απαιτούμενα μέτρα διατήρησης για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 με συστηματικό τρόπο και σε συνάρτηση με τις οικολογικές απαιτήσεις οικοτόπων και ειδών.

Παρακάμπτει και ανατρέπει την προβλεπόμενη στο άρθρο 21 του ν. 1650/1986 διαδικασία για τη θεσμοθέτηση των προστατευόμενων περιοχών και τον καθορισμό χρήσεων γης και δραστηριοτήτων καθώς και τη διαδικασία του εν εξελίξει έργου για την εκπόνηση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (ΕΠΜ) δημιουργώντας ένα de facto καθεστώς «υπο-περιοχών προστασίας» πέραν των προβλεπόμενων στο άρθρο 19 παρ. 4 του ν. 1650/1986 ζωνών. Μάλιστα, η πρόβλεψη ότι η ΕΠΜ που θα καταρτιστεί από τον επιχειρηματία που αναλαμβάνει την επένδυση και θα αφορά τη συγκεκριμένη υπο-περιοχή θα ληφθεί υποχρεωτικά υπόψη κατά τη διαδικασία κατάρτισης των ΕΠΜ οδηγεί σε αποσπασματική προσέγγιση και κατακερματισμό της περιοχής και δεν λαμβάνει υπόψη το σύνολο των προστατευτέων αντικειμένων και την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη και συνεκτική προσέγγιση στη διαμόρφωση των απαιτούμενων μέτρων. Πρακτικά, η διάταξη αυτή προκρίνει την μελέτη του επενδυτή έναντι της εθνικής και ενωσιακής νομοθεσίας.

Ενδέχεται να οδηγήσει σε παράκαμψη της διαδικασίας δέουσας εκτίμησης των επιπτώσεων των έργων στις περιοχές του δικτύου Natura 2000, θέμα για το οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αποστείλει αίτημα EU Pilot στην Ελλάδα εγείροντας κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας με το άρθρο 6 παρ. 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους.

Επίσης, η πρόβλεψη της παραγράφου 3 έρχεται σε αντίθεση με την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία για την προστασία των περιοχών Natura, καθότι προκρίνει τον καθορισμό όρων προστασίας μέσω ειδικών πολεοδομικών σχεδίων, οι οποίοι ενσωματώνονται στα προεδρικά διατάγματα. Καταστρατηγείται με τον τρόπο αυτόν το ειδικό προστατευτικό καθεστώς των περιοχών.

Κατόπιν της πρόσφατης καταδικαστικής για τη χώρα μας απόφασης του Δικαστηρίου της ΕΕ για μη συμμόρφωση με την οδηγία για τους οικοτόπους, κατέστη σαφές ότι δεν υπάρχει πλέον περιθώριο για ολιγωρία και καθυστερήσεις για τη λήψη των απαιτούμενων μέτρων σχετικά με την προστασία των περιοχών του δικτύου Natura. Ωστόσο, το άρθρο 219 του νομοσχεδίου καταδεικνύει ότι η χώρα μας δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη τόσο τις ενωσιακές της υποχρεώσεις της όσο και την άμεση και επείγουσα ανάγκη για την προστασία των σημαντικών και ευαίσθητων οικοτόπων και ειδών.

Οι οργανώσεις καλούν τώρα τη Βουλή των Ελλήνων καθώς και τους δυο υπουργούς να προασπίσουν το μόνο πραγματικό δημόσιο συμφέρον: την υγεία ανθρώπων και πλανήτη, όπως αυτή διασφαλίζεται μόνο μέσα από τη συνεπή προφύλαξη των προστατευομένων περιοχών και του φυσικού περιβάλλοντος μαζί με αποτελεσματική αναχαίτιση της περιβαλλοντικής και κλιματικής κρίσης. Αυτές οι καταστροφικών συνεπειών διατάξεις πρέπει να απαλειφθούν, με στόχο η χώρα μας να προσηλωθεί στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και τις βιώσιμες επιλογές που διαθέτει, ώστε να διασφαλίσει το παρόν και το μέλλον, βάσει των αρχών της αειφορίας.