Οταν στην Ελλάδα εφευρίσκουμε κάθε λόγο και ανακαλύπτουμε κάθε τρόπο για να εμποδίσουμε τη φυσική ροή των ποταμών και των ρεμάτων -δίνοντας σε κάποια ακόμη και τη χαριστική βολή με τον εγκιβωτισμό τους και την οριστική εξαφάνισή τους από τον χάρτη-, άλλοι προωθούν την ιδέα για την απομάκρυνση των φραγμάτων από τα ποτάμια της Ευρώπης.
Βέβαια, στη χώρα μας, η πολιτικάντικη υπόσχεση «και ποτάμια θα σας φέρουμε» υπερίσχυσε της λογικής, του κοινού συμφέροντος, ακόμη και των νόμων, πόσο μάλλον των επιλογών που ταυτίζονται με τη ζωντανή φύση και τα καθαρά και ελεύθερα ποτάμια.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μπορεί να στέκεται ακόμη όρθιο το φράγμα της Συκιάς, που ξεκίνησε να κατασκευάζεται σαν καρδιά της εκτροπής του Αχελώου προς τη Θεσσαλία και παρεμποδίζει τη φυσική ροή σε εκείνο το τμήμα του ποταμού. Τι κι αν το φράγμα της Συκιάς έχει κριθεί παράνομο με απανωτές δικαστικές αποφάσεις;
Απαρχαιωμένα και για χρόνια σε αχρηστία φράγματα εμποδίζουν τη φυσική ροή των ποταμών, εξαφανίζουν είδη ψαριών από τα ποτάμια, απειλούν την αναπαραγωγή τους, αλλοιώνουν τη ζωή γύρω από αυτά και, τελικά, θέτουν σε κίνδυνο την ισορροπία της φύσης και του ανθρώπου.
Με μόλις το 40% των ποταμών της Ευρώπης να βρίσκονται σε καλή κατάσταση, η απομάκρυνση των αμέτρητων περιττών φραγμάτων και άλλων εμποδίων άρχισε να γίνεται επιτακτική για την αποκατάσταση της ζωής των ποταμών και λιμνών, αλλά και για την αναζωογόνηση της ζωής γύρω από αυτά.
Φράγματα και εμπόδια παντού
Η πρόσφατη έκθεση «Απομάκρυνση φραγμάτων: μια βιώσιμη λύση για το μέλλον των ευρωπαϊκών ποταμών», που εκπονήθηκε από την πρωτοβουλία Dam Removal Europe, υπογραμμίζει το γεγονός ότι η πυκνότητα φραγμάτων, ποταμοφρακτών και υδατοφρακτών είναι μακράν μεγαλύτερη από αυτήν που αναμενόταν. Κι αυτό, διότι η μέχρι τώρα καταμέτρηση λάμβανε υπόψη μόνο φράγματα ύψους 3 μέτρων και άνω, που, όμως, αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 3% των εμποδίων των ποταμών. Αποτέλεσμα αυτού ήταν τα μεταναστευτικά είδη ψαριών, όπως ο σολομός και τα χέλια, να πρέπει να αντιμετωπίσουν μη φυσικά εμπόδια σχεδόν σε κάθε ένα χιλιόμετρο.
Χιλιάδες παλιά και σε αχρηστία φράγματα, που μπορεί μεν να είχαν χτιστεί με καλές προθέσεις, αλλά δεν εξυπηρέτησαν ποτέ κανέναν καλό σκοπό, παραμένουν δυστυχώς στη θέση τους σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Σύμφωνα μάλιστα με την εν λόγω έκθεση εκτιμάται ότι μόνο στη Γαλλία, την Πολωνία, την Ισπανία και τη Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν περίπου 30.000 τέτοια μικρά φράγματα.
Ωστόσο, αν και δεν υπάρχει ακόμη ολοκληρωμένη μελέτη σχετικά με τον συνολικό αριθμό των απαρχαιωμένων φραγμάτων στην Ευρώπη, ο πραγματικός αριθμός είναι κατά πάσα πιθανότητα πολλές φορές υψηλότερος. Ενώ τα εμπόδια αυτά δεν παρέχουν οφέλη στις παρόχθιες κοινότητες, εξακολουθούν να εμποδίζουν την ελεύθερη ροή των ποταμών, συμβάλλοντας στην εξαφάνιση ειδών γλυκού νερού, ιδιαίτερα των αποδημητικών ψαριών που δεν μπορούν να φτάσουν στους χώρους αναπαραγωγής τους. Αυτό επηρεάζει επίσης τα πουλιά, που τρέφονται με ψάρια, και πολλά άλλα ζώα.
Η απομάκρυνση φραγμάτων θα διευκολύνει την ταχύτερη επιστροφή ακόμη και ειδών που είχαν επί δεκαετίες εξαφανιστεί από τις περιοχές αυτές και τον πολλαπλασιασμό τους. Και καθώς θα επιστρέφουν τα ψάρια, το ίδιο θα γίνεται και με σειρά ειδών που τρέφονται με αυτά, αλλά και με άλλα που η επιβίωσή τους εξαρτάται από την καλή κατάσταση των υδάτινων σωμάτων.
Η απομάκρυνση έχει ξεκινήσει
Ευτυχώς, η απομάκρυνση φραγμάτων κερδίζει έδαφος σιγά σιγά στην Ευρώπη, με τις εκτιμήσεις να αναφέρουν ότι 4.000-5.000 φράγματα έχουν απομακρυνθεί και όπου αυτό γίνεται πράξη η ζωή στα υδάτινα σώματα επανέρχεται με εκπληκτικούς ρυθμούς, δίνοντας ακόμα μία ευκαιρία σε όλους μας.
Η έκθεση επισημαίνει σειρά περιπτώσεων που απεικονίζουν την εκπληκτικά γρήγορη ανάκαμψη της φύσης από την απομάκρυνση των φραγμάτων.
Μια πρώτη, αφορά την Ολλανδία όπου, μετά την απομάκρυνση δύο ποταμοφρακτών από τον ποταμό Boven Slinge το 2015, ο αριθμός των ψαριών αυξήθηκε κατά 30% κατά μέσο όρο, ενώ για μερικά είδη άγγιξε ακόμη και το 148%.
Μια άλλη, αφορά τη Δανία όπου, μετά την απομάκρυνση του φράγματος στον ποταμό Gudenå, ο πληθυσμός πέστροφας αυξήθηκε από μηδέν σε 4-5 ανά τετραγωνικό μέτρο.
Αλλά και η απομάκρυνση του φράγματος Maisons-Rouges στη Γαλλία, το 1999, οδήγησε σε θεαματική αύξηση των ψαριών που, με τη σειρά της, επέφερε αύξηση του πληθυσμού των θαλάσσιων μαυροπετριτών, από σχεδόν καθόλου έως πάνω από 41.000 μέσα σε οκτώ χρόνια.
Την επόμενη χρονιά θα κατεδαφιστεί το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό φράγμα Vezin, ύψους 35 μέτρων, μαζί με το φράγμα Roche qui boit, ύψους 15 μέτρων, στον ποταμό Sélune στη βόρεια Γαλλία, έπειτα από σχεδόν έναν αιώνα παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Η μεταφορά ιζημάτων έφτασε σε επικίνδυνο σημείο, καθώς 400.000 κυβικά μέτρα είχαν εναποτεθεί πίσω από το πρώτο φράγμα, από το 2014, γεγονός που είχε επιδεινώσει σοβαρά την ποιότητα του νερού τής εκεί δεξαμενής.
Σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησε η BioScience, μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα σε όλο τον κόσμο παράγουν μεθάνιο εξαιτίας των τεχνητών δεξαμενών τους, όπου η σήψη της βλάστησης κάτω από την επιφάνεια του νερού εκτιμάται ότι εκπέμπει ετησίως ένα δισεκατομμύριο τόνους του αερίου.
▪ Η πρωτοβουλία Dam Removal Europe είναι ένας συνασπισμός των οργανώσεων WWF, Παγκόσμιο Ιδρυμα για τη Μετανάστευση των Ιχθύων, Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ποταμών, The Rivers Trust και Rewilding Europe.
Πηγή:http://www.efsyn.gr