Wars of nations are fought to change maps. But wars of poverty are fought to map change. Muhammad Ali
(Οι πόλεμοι των εθνών γίνονται για να αλλάξουν τον χάρτη. Οι πόλεμοι της φτώχειας γίνονται για να χαρτογραφήσουν την αλλαγή).
Το καλοκαίρι του 2012 ο Μπράιαν Μακ Κλέντον, υψηλόβαθμο στέλεχος της Google, έγραψε στο μπλογκ του δυο αράδες που έκαναν όλους τους εν ζωή χαρτογράφους να μειδιάσουν ελαφρά - και πιθανότατα τα κόκαλα του Πτολεμαίου να τρίξουν ανεπαίσθητα:
Η Google, υποστήριξε, κάνει ένα βήμα προς τη δημιουργία του τέλειου χάρτη, συνδυάζοντας δεδομένα που προέρχονται από δορυφόρους αλλά και τη συλλογική γνώση εκατομμυρίων χρηστών της υπηρεσίας, οι οποίοι προσθέτουν και διασταυρώνουν καθημερινά πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό.
Για τα δεδομένα της γεωγραφίας, η συγκεκριμένη πρόταση ήταν τόσο αντιεπιστημονική, αλαζονική και γελοία όσο η βεβαιότητα του Φράνσις Φουκουγιάμα για το Τέλος της Ιστορίας.
Τέσσερα χρόνια αργότερα ορισμένοι χρήστες του Google maps συνειδητοποίησαν με φρίκη ότι η υπηρεσία, που οδεύει προς την «τελειότητα», είχε «ξεχάσει» μια ολόκληρη χώρα: την Παλαιστίνη.
Η Google βέβαια δεν διέγραψε την Παλαιστίνη, όπως εσφαλμένα ισχυρίστηκαν ορισμένοι, γιατί πολύ απλά δεν την είχε συμπεριλάβει ποτέ στον χάρτη της.
Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη χώρα έχει αναγνωριστεί από 136 κράτη δεν υπάρχει στα Google maps – αφού δεν την αναγνωρίζει η Ουάσινγκτον, την κοσμοαντίληψη της οποίας αναπαράγει η Google.
Στην πραγματικότητα εδώ και χρόνια η Google αποδεικνύει σχεδόν καθημερινά ότι ελάχιστα πράγματα (εκτός από τη δημοσιογραφία) μπορεί να είναι τόσο «υποκειμενικά» όσο ένας χάρτης.
Αρκεί να κοιτάξει κανείς τη ρωσική εκδοχή της υπηρεσίας, στη διεύθυνση maps.google.ru, για να διαπιστώσει ότι η Κριμαία χωρίζεται από την Ουκρανία με μια συνεχόμενη γραμμή (που μαρτυρά ότι ανήκει πλέον στη Ρωσία).
Αντίθετα στην κεντρική σελίδα των Google Maps η γραμμή είναι διακεκομμένη, όπως την προτιμά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το οποίο δεν αναγνώρισε την προσάρτηση.
Διαφορετικές συνοριακές γραμμές βλέπουν επίσης οι χρήστες στην Ινδία και την Κίνα όταν αναζητούν τη διαμφισβητούμενη περιοχή του Ακσαϊ Τσιν ενώ τα νησιά Σπράτλι, στη Νότια Σινική Θάλασσα αλλάζουν ονομασία και ιδιοκτήτη ανάλογα με το αν θα τα αναζητήσεις από τις Φιλιππίνες, την Κίνα, την Ταϊβάν ή τη Μαλαισία.
Η συνήθεια να τροποποιείς τους χάρτες κατά το δοκούν είναι παλιά όσο και ο Πτολεμαίος και το τελικό αποτέλεσμα ήταν πάντα ένας συνδυασμός των γεωγραφικών γνώσεων κάθε εποχής και της κυρίαρχης αντίληψης για τις γεωπολιτικές ισορροπίες του πλανήτη.
Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη, κυκλοφορούσαν χάρτες που παρουσίαζαν την ΕΣΣΔ και τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ μεγαλύτερες για να ενισχύσουν την αίσθηση της «ερυθράς απειλής».
Σε άλλες περιπτώσεις το Βιετνάμ ερχόταν πιο κοντά στη Σιγκαπούρη και την Αυστραλία (δυο στρατηγικούς συμμάχους των ΗΠΑ) ενώ το (υπό σοβιετική κατοχή) Αφγανιστάν προσέγγιζε επικίνδυνα τον Ινδικό Ωκεανό.
Αυτού του είδους η επιστημονικοφανής πλαστογράφηση της πραγματικότητας είχε ξεκινήσει από τη Γερμανία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι χαρτογράφοι του Τρίτου Ράιχ έπρεπε αρχικά να τονίζουν την απόσταση από τις ΗΠΑ (όσο αυτές δεν είχαν εμπλακεί στις πολεμικές επιχειρήσεις) και στη συνέχεια την εγγύτητα των αμερικανικών δυνάμεων στο Βερολίνο.
Σε παλαιότερες εποχές οι χάρτες της «πολιτισμένης», αποικιακής Ευρώπης μείωναν αισθητά το μέγεθος της Αφρικής ενώ εδώ και αιώνες επικράτησε η σύμβαση να τοποθετούμε τον αναπτυγμένο Βορρά στο επάνω μέρος κάθε χάρτη.
Το πρόβλημα βέβαια με τους χάρτες είναι ότι η υποκειμενικότητά τους δεν είναι πάντα αποτέλεσμα κακόβουλης πρόθεσης του χαρτογράφου.
Ενας πιλότος χρειάζεται διαφορετικό χάρτη από έναν ιστιοπλόο, όπως και ένας επιβάτης του μετρό αναζητά διαφορετικές πληροφορίες σε ένα χάρτη από έναν τουρίστα που κινείται επάνω από τις υπόγειες γραμμές του τρένου.
Αλλωστε και μόνο η ανάγκη αποτύπωσης της τρισδιάστατης υδρογείου σφαίρας στις δυο διαστάσεις ενός εντύπου προσφέρει αναρίθμητες επιλογές για την τελική εικόνα που θα σχηματιστεί.
Κάποιες περιοχές θα απομακρυνθούν και κάποιες θα πλησιάσουν, κάποιες ήπειροι θα μεγαλώσουν και κάποιες θα μικρύνουν.
Το ζήτημα λοιπόν είναι ποια «πραγματικότητα» θα επιλέξουμε για να αναπαραστήσουμε και να κατανοήσουμε τον κόσμο.
Η Google, όπως ήταν φυσικό, προτίμησε την πραγματικότητα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την κεντρική της έκδοση, εξαφανίζοντας από τον χάρτη την Παλαιστίνη.
Και καθώς οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν την οικονομική, στρατιωτική και γεωπολιτική ισχύ για να απαιτούν διαφορετικές εκδόσεις του χάρτη -όπως κάνει η Ρωσία και η Κίνα- πέρασαν στην αφάνεια.
Οσες αυτοκρατορίες, πάντως, θέλουν να ξαναγράψουν τον χάρτη της Μέσης Ανατολής χωρίς την Παλαιστίνη και όσοι «αριστεροί» πολιτικοί αναγνωρίζουν την Ιερουσαλήμ σαν «ιστορική πρωτεύουσα» του Ισραήλ καλά θα κάνουν να θυμούνται και τα λόγια του Ελύτη: «Στρίβει κάποτε και των εθνών όπως και των ιδιωτών η μοίρα».
Και τότε ίσως άλλοι να κατοικούν… Δυτικά της Λύπης.
http://www.efsyn.gr/arthro/google-maps-o-hartis-tis-amerikanikis-aytokratorias