Προσφυγή στη Γερμανία εναντίον της CETA

Πριν προλάβει το Ευρωκοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια να εξετάσουν την εμπορική συμφωνία Ε.Ε. - Καναδά (CETA), οι ηγέτες της Ε.Ε. επιδιώκουν να τη θέσουν σε ισχύ «προσωρινά». Ο Αντρέας Φίζαν, καθηγητής Δημοσίου και Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Μπίλεφελντ, έχει προσφύγει για λογαριασμό 70.000 ανθρώπων στο γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, με στόχο να παρεμποδίσει την προσωρινή εφαρμογή. Ο Φίζαν θεωρεί ότι η συνθήκη αυτή –που στην Ελλάδα είναι κυρίως γνωστή λόγω των προβλημάτων που εγείρει στην προστασία προϊόντων ΠΟΠ, όπως η φέτα– μπορεί να παραβιάζει βασικές συνταγματικές αρχές. Τις ανησυχίες αυτές συμμερίζεται και η Ομοσπονδία Γερμανών Δικαστών (Deutscher Richterbund).

– Εχετε προσφύγει στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, προκειμένου να αποτρέψετε την εφαρμογή της συμφωνίας CETA. Γιατί;

– Συζητείται στην Ε.Ε. να τεθεί σε ισχύ η CETA «προσωρινά», δηλαδή πριν αποφανθούν τα εθνικά κοινοβούλια. Υπάρχει ένα άρθρο στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ενωσης που επιτρέπει στο Συμβούλιο να το κάνει αυτό. Αλλά πρέπει να ερμηνεύεται περιοριστικά. Μπορεί να υπάρξει προσωρινή εφαρμογή αν κάτι επείγει, π.χ. πεθαίνουν όλες οι φάλαινες και πρέπει αμέσως να τεθεί σε ισχύ διεθνής συνθήκη για την προστασία τους, ή αν πρόκειται για κάτι μικρό, π.χ. τροποποίηση υφιστάμενης συνθήκης. Αλλά δεν μπορείς να θέσεις σε ισχύ μια συνθήκη 1.600 σελίδων, όπως είναι η CETA, χωρίς το κοινοβούλιο. Το συνταγματικό δικαστήριο μπορεί να εμποδίσει την προσωρινή εφαρμογή όλης της συμφωνίας ή μόνο του τμήματος που αναφέρεται στον μηχανισμό διαιτησίας για τις επενδύσεις (ICS), επειδή παραβιάζει το γερμανικό σύνταγμα.

– Με ποιο σκεπτικό;

– Τέσσερις λόγοι. Με το δικαστήριο επενδύσεων (ICS, πρώην ISDS) εγκαθιδρύεται παράλληλη Δικαιοσύνη και παράλληλο δίκαιο για εταιρείες, και αυτό δεν συνάδει με το κράτος δικαίου και τους κανόνες της δημοκρατίας. Αν ισχύσει αυτό το σύστημα, το κοινοβούλιο δεν θα μπορεί να νομοθετεί ελεύθερα, γιατί θα έχει πάντα τη δαμόκλειο σπάθη των αποζημιώσεων που μπορεί να ζητήσουν οι εταιρείες λόγω παραβίασης της CETA. Επίσης, κράτος δικαίου σημαίνει ίδιοι κανόνες, ίδια δικαστήρια για όλους, όχι διαφορετικό δίκαιο για τις εγχώριες και διαφορετικό για τις ξένες εταιρείες. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η CETA καταστρατηγεί τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της προφύλαξης. Η αμερικανική μέθοδος προστασίας καταναλωτών και περιβάλλοντος είναι τα πολύ υψηλά πρόστιμα, τα οποία υποχρεώνουν τις εταιρείες, αν είναι σοβαρές, να ελέγχουν τι βγάζουν στην αγορά για να μην κλείσουν από τα πρόστιμα. Η ευρωπαϊκή φιλοσοφία είναι ότι ελέγχουμε ένα προϊόν πριν από την κυκλοφορία και, αν δεν είμαστε σίγουροι ότι είναι αβλαβές, δεν κυκλοφορεί. Είναι δύο διαφορετικές φιλοσοφίες που δεν μπορούν να αναμειχθούν. Τρίτον, η CETA προβλέπει δημιουργία επιτροπών για τη γεωργία, για την αλιεία κ.λπ. Πάνω από αυτές υπάρχει μια κοινή επιτροπή που έχει δικαίωμα λήψης δεσμευτικών αποφάσεων.

– Αναφέρεστε στις επιτροπές που θα ιδρυθούν στο πλαίσιο της ρυθμιστικής συνεργασίας;

– Από τη σκοπιά του συνταγματικού δικαίου, αυτό που έχει σημασία δεν είναι οι ανταλλαγές απόψεων μεταξύ των χωρών, αλλά οι δεσμευτικές αποφάσεις από επιτροπές που δεν νομιμοποιούνται από το κοινοβούλιο. Χρειάζεται σύνδεσμος ανάμεσα στη βουλή και σε κάθε όργανο που λαμβάνει δεσμευτικές αποφάσεις. Το τέταρτο αφορά την αυτοδιοίκηση. Το γερμανικό σύνταγμα λέει ότι οι δήμοι έχουν δικαίωμα να διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους με δημοκρατικό τρόπο, και αυτό καταστρατηγείται. Η βασική αρμοδιότητα των δήμων είναι οι υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Η CETA λέει ότι όλες οι υπηρεσίες ανοίγονται στην αγορά, εκτός από αυτές που περιλαμβάνονται σε μία λίστα. Αυτό σημαίνει ότι οι δήμοι δεν θα μπορούν να αποφασίσουν αν μια υπηρεσία θα τη διαχειριστούν οι υπηρεσίες τους ή αν θα τη δώσουν σε εργολάβους.

Ο ρόλος της Ενωσης Γερμανών Δικαστών

– Πριν από τη δική σας προσφυγή, είχε χαρακτηρίσει τη CETA αντισυνταγματική η Ενωση Γερμανών Δικαστών. Τι είναι η ένωση αυτή και τι ακριβώς είπε;

– Είναι μια επαγγελματική ένωση δικαστών και εισαγγελέων, αρκετά συντηρητική. Συνήθως εκφράζει απόψεις για νομικά ζητήματα, είναι πολύ ασυνήθιστο ότι μίλησε για το εμπόριο. Το έκανε επειδή η CETA αποτελεί και νομικό ζήτημα. Στο σύνταγμα κατοχυρώνονται στο ίδιο επίπεδο αγαθά όπως η ιδιοκτησία, το περιβάλλον, η υγεία, οι κοινωνικές αρχές. Ομως η CETA ιεραρχεί πρώτο το ελεύθερο εμπόριο και εν συνεχεία όλα τα υπόλοιπα αγαθά. Επίσης η ένωση θεωρεί ότι οι δικαστές στο όργανο της διαιτησίας (ICS) δεν είναι πραγματικά ανεξάρτητοι. Προβλέπεται να είναι αποκλειστικά ειδικοί στο διεθνές εμπορικό δίκαιο, ενώ θα κρίνονται πολλά άλλα έννομα αγαθά. Η CETA περιλαμβάνει πολλές ασάφειες και έχει μεγάλη σημασία ποιος είναι ο δικαστής. Η ένωση είπε επίσης ότι δεν πρέπει να υπάρχουν προνόμια για επιμέρους ομάδες, όπως αυτά που χορηγεί η CETA σε καναδικές εταιρείες στην Ε.Ε.

– Και σε ευρωπαϊκές εταιρείες στον Καναδά.

– Αυτό δεν είναι συνταγματικό πρόβλημα στη Γερμανία.

– Σωστά. Η Γερμανία έχει επωφεληθεί όσο λίγοι από τέτοιου είδους ρήτρες προστασίας επενδυτών.

– Σε τελική ανάλυση, αυτό είναι το επιχείρημα της γερμανικής κυβέρνησης και συνδέσμων επιχειρήσεων όπως ο BDI. Οτι οι εταιρείες μας σε όλο τον κόσμο έχουν κερδίσει από αυτό.