Τα λεγόμενα κρατικά επενδυτικά ταμεία ή κεφάλαια (sovereign wealth funds) έχουν γίνει μόδα τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο στη Δύση, αλλά και στις πλούσιες οικονομίες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, εκεί κυρίως όπου ρέουν άφθονα τα πετροδολάρια και τα έσοδα από την παραγωγή εμπορευμάτων και πρώτων υλών.
Με τα λεφτά αυτά τα κράτη αγοράζουν δημόσιες ή ιδιωτικές υποδομές άλλων κρατών, «τζογάρουν» σε μετοχές και ομόλογα ή επενδύουν σε ακίνητα σε όλο τον κόσμο.
Μια μεγάλη διαφορά, όμως, της Ελλάδας με χώρες όπως η Νορβηγία, η Κίνα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σιγκαπούρη, το Κατάρ και η Ρωσία, είναι πως το «δικό μας» κρατικό επενδυτικό ταμείο, που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως εργαλείο ανάπτυξης και να δημιουργήσει αξίες 50 δισ. ευρώ σε βάθος 30 ετών, δεν έχει κεφάλαιο, αλλά στόχος είναι να το «καλλιεργήσει» ή να το δημιουργήσει εκ του μηδενός, μέσα από την αξιοποίηση και την πώληση περιουσιακών στοιχείων.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Κρατικών Επενδυτικών Ταμείων (Sovereign Wealth Fund Institute), σήμερα υπάρχουν συνολικά 79 κρατικά επενδυτικά ταμεία σε όλο τον κόσμο, με συνολικά υπό διαχείριση κεφάλαια ύψους 7,369 τρισ. δολαρίων στις αρχές Αυγούστου.
Τέτοιες εταιρείες έχουν συστήσει κυρίως χώρες με αποθέματα σε πετρέλαιο και άλλα εμπορεύματα, όπως η Λιβύη, η Αλάσκα, το Καζακστάν, η Αλγερία, η Μαλαισία, το Περού, η Χιλή, το Αζερμπαϊτζάν, η Βραζιλία, το Ιράκ κ.ά.
Για να συνειδητοποιήσει κανείς την επανάσταση των δημόσιων επενδύσεων που έγινε τα τελευταία χρόνια, αρκεί να σκεφτεί πως πίσω στο 2007 τα υπό διαχείριση κεφάλαια των κρατικών επενδυτικών εταιρειών αθροίζονταν σε 3,2 τρισ. δολάρια.
Τα funds αυτά επενδύουν σε μια μεγάλη γκάμα περιουσιακών στοιχείων, όπως μετοχές, ομόλογα, ακίνητα και πολύτιμα μέταλλα σε όλο τον κόσμο, αλλά όλα έχουν αντικειμενικό στόχο να μεγιστοποιήσουν μακροπρόθεσμα τα έσοδά τους.
Από τα 7,3 τρισ. δολάρια, τα 4,3 τρισ. δολάρια των κρατικών επενδυτικών ταμείων προέρχονται από έσοδα κλάδων όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τα βασικά μέταλλα (χαλκός κ.ά.), και τα υπόλοιπα από μη βασικά εμπορεύματα και κυρίως από τις επενδύσεις των συναλλαγματικών αποθεμάτων πλούσιων χωρών.
Ανάλογα με τον σκοπό τους, τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια διακρίνονται σε «σταθεροποιητικά funds», τα οποία επενδύουν στο εξωτερικό τα εμπορικά πλεονάσματα των χωρών, και τα αποταμιευτικά ταμεία ή ταμεία αλληλεγγύης των γενεών, τα οποία απολαμβάνουν έσοδα από την εκμετάλλευση φυσικών πόρων, τα οποία εν συνεχεία διαχειρίζονται με στόχο να επιτύχουν σταθερές αποδόσεις στο μέλλον υπέρ των επόμενων γενεών.
Τα μεγαλύτερα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια
1. Norway’s Government Pension Fund Global
Η Νορβηγία έχει σήμερα το πλουσιότερο κρατικό επενδυτικό ταμείο χάρη στα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο. Παρότι ιδρύθηκε μόλις το 1990, τα υπό διαχείριση κεφάλαιά του ξεπερνούν τα 882 δισ. δολάρια. Μεταξύ 1998 και 2014, η μέση ετήσια απόδοση των επενδύσεών του ήταν 3,8%. Οι μεγαλύτερες επενδύσεις του αφορούν τον κλάδο των ακινήτων, ενώ έχει αγοράσει μετοχές σε 9.000 επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο και επενδύει σε συνολικά 75 χώρες. Το 2014 λ.χ. επένδυσε 576 εκατ. δολάρια στην αγορά ακινήτων του Λονδίνου, ενώ απέκτησε το 45% από ένα 40ώροφο κτίριο γραφείων στο Μανχάταν.
2. Abu Dhabi Investment Authority
Το Abu Dhabi Investment Authority (ΑDIΑ) ιδρύθηκε το 1976, με κύρια πηγή χρηματοδότησης τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου. Σήμερα είναι η μεγαλύτερη εταιρεία κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων στη Μέση Ανατολή, με περιουσιακά στοιχεία αξίας 773 δισ. δολαρίων. Μεταξύ άλλων είναι μέτοχος στο αεροδρόμιο Gatwick του Λονδίνου, στην εταιρεία φυσικού αερίου της Νορβηγίας Gassled κ.α., ενώ συνολικά το χαρτοφυλάκιό του είναι επενδεδυμένο σε 24 διαφορετικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων. Τον Απρίλιο συμφώνησε να αγοράσει το 50% των μετοχών σε τρία ξενοδοχεία του Χονγκ Κονγκ επενδύοντας πάνω από 2,4 δισ. δολάρια. Η μέση ετήσια απόδοση του χαρτοφυλακίου του τα τελευταία 30 χρόνια υπολογίζεται σε 8,4%.
3. SAMA Foreign Holdings
Ελάχιστα είναι γνωστά για το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Σαουδικής Αραβίας Saudi Arabian Monetary Authority (SAMA), το οποίο, σύμφωνα με το Sovereign Wealth Fund Institute, είναι το τρίτο μεγαλύτερο παγκοσμίως με κεφάλαια ύψους 757,2 δισ. δολαρίων. Ελέγχεται από την κεντρική τράπεζα της χώρας και το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων του προέρχεται από τα έσοδα των πωλήσεων πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, ενώ διαχειρίζεται και μέρος των συντάξεων της χώρας. Εχει επενδύσεις σε καταθέσεις, σε προϊόντα σταθερού εισοδήματος και σε μετοχές.
4. China Investment Corporation
Η China Investment Corporation (CIC) θεωρείται η ναυαρχίδα για τις επενδύσεις που υλοποιεί η Κίνα σε όλο τον κόσμο, ενώ διαχειρίζεται και μέρος από τα τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας, που φτάνουν στα 3,7 τρισ. δολάρια. Ιδρύθηκε το 2007 και σήμερα διαχειρίζεται 746,7 δισ. δολάρια με επενδύσεις σε όλο τον κόσμο. Τα κεντρικά γραφεία της Deutsche Bank στο Λονδίνο τής ανήκουν, έχει σημαντικό μερίδιο στο αεροδρόμιο Heathrow στο Λονδίνο και στην εταιρεία υδάτων Thames Water κ.α.
5. Kuwait Investment Authority
Η Kuwait Investment Authority είναι η παλαιότερη εταιρεία κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων στον κόσμο. Ιδρύθηκε το 1953 με σκοπό να επενδύσει το πλεόνασμα από τα έσοδα του Κουβέιτ από το πετρέλαιο. Σήμερα έχει υπό διαχείριση κεφάλαια 592 δισ. δολάρια. Απαρτίζεται από δύο διαφορετικά funds: ένα «γενικών επενδύσεων», μέσω του οποίου γίνεται η διαχείριση της κρατικής περιουσίας και των εσόδων από το πετρέλαιο, και ένα ταμείο μελλοντικών γενεών, στο οποίο διά νόμου εισφέρεται ετησίως το 10% των ετήσιων εσόδων του Κουβέιτ.
6. SAFE Investment Company
Είναι η θυγατρική εταιρεία της κρατικής αρχής ξένου συναλλάγματος του Χονγκ Κονγκ. Ιδρύθηκε το 1976, με σκοπό τη διαχείριση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας, και σήμερα τα κεφάλαιά της ξεπερνούν τα 547 δισ. δολάρια. Εχει επενδύσει μέρος των αποθεματικών της σε εταιρείες όπως η Telecom Italia, η Fiat κ.ά.
7. Hong Kong Exchange Fund
Το τρίτο μεγάλο κρατικό επενδυτικό ταμείο της Κίνας είναι το Hong Kong Exchange Fund, το οποίο έχει ρόλο και στη διαχείριση της νομισματικής πολιτικής της χώρας. Εχει αποθεματικά ύψους 400 δισ. δολαρίων και ως επί το πλείστον τα χρησιμοποιεί για τη στήριξη του δολαρίου του Χονγκ Κονγκ. Το συγκεκριμένο ταμείο επενδύει κατά κύριο λόγο στις αγορές ομολόγων και μετοχών του ΟΟΣΑ.
8. Government of Singapore Investment Corporation
Η επενδυτική εταιρεία της κυβέρνησης της Σιγκαπούρης, γνωστή και ως GIC στις αγορές, έχει υπό διαχείριση κεφάλαια ύψους 344 δισ. ευρώ και επενδύσεις σε περίπου 40 χώρες. Ιδρύθηκε το 1981 και αποτελείται από τρία διαφορετικά επενδυτικά χαρτοφυλάκια, ένα διαχείρισης κεφαλαίων (asset management), ένα για επενδύσεις σε ακίνητα και ένα για επενδύσεις σε επιχειρήσεις (private equity fund). Η μέση ετήσια απόδοση της τελευταίας 20ετίας διαμορφώνεται στο 4,9%.
9. Qatar Investment Authority
Η Qatar Investment Authority ιδρύθηκε το 2005 ως όχημα για την επένδυση των πλεονασμάτων του προϋπολογισμού του Κατάρ, που έχει μεγάλα έσοδα από τις πωλήσεις φυσικού αερίου. Το επενδυτικό ταμείο του Κατάρ έχει υπό διαχείριση κεφάλαια και περιουσιακά στοιχεία ύψους 256 δισ. ευρώ και είναι από τους πλέον δραστήριους επενδυτές παγκοσμίως. Αμεσα ή μέσω θυγατρικών έχει αποκτήσει συμμετοχές σε τράπεζες όπως η Barclays και η Credit Suisse, σε ενεργειακές εταιρείες, όπως η Shell, σε λιανεμπορικές επιχειρήσεις, όπως η Harrods Group, κ.α.
10. China’s National Social Security Fund
Η Κίνα είναι η μοναδική χώρα που διαθέτει όχι ένα ή δύο, αλλά τέσσερα κρατικά επενδυτικά ταμεία. Το μικρότερο από αυτά έχει «μόνο» 236 δισ. δολάρια ενεργητικό και δημιουργήθηκε το 2000 για να αντιμετωπίσει τις συνταξιοδοτικές ανάγκες του πληθυσμού της χώρας, που γηράσκει ταχύτατα. Επενδύει μέχρι 40% των αποθεματικών του σε μετοχές, ανάλογο ποσοστό σε καταθέσεις και ομόλογα, ενώ οι διεθνείς επενδύσεις του ανέρχονται στο 20% των κεφαλαίων του.