Προτεινόμενο σχέδιο Νόμου της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.)
«Για τη διαμόρφωση ενός ενιαίου κανονιστικού και θεσμικού πλαισίου σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών»
Εισαγωγικά: Το σχέδιο Νόμου εμφανίστηκε στον ορίζοντα της δημοσιότητας στις 17 Δεκεμβρίου 2013. Χωρίς να έχει ερωτηθεί κανείς από τους θεσμικούς επιστημονικούς φορείς και τις παραγωγικές τάξεις της χώρας (ΤΕΕ & Εργοληπτικές Οργανώσεις), έπεσε ως κομήτης,, από τον «ουρανό» της τρόικας (?).
Ο χρόνος διαβούλευσης για υποβολή προτάσεων και παρατηρήσεων έληξε στις 31 Ιανουαρίου 2014. Κατά την διαβούλευση υποβλήθηκαν, ξεχωριστά δυστυχώς, προτάσεις και θέσεις από όλες τις Εργοληπτικές Οργανώσεις και το ΤΕΕ αλλά ουδείς, έως τώρα, γνωρίζει την τύχη τους.
Φημολογείται ότι το νομοσχέδιο ευρίσκεται στην νομοπαρασκευαστική επιτροπή της Βουλής και ετοιμάζεται για ψήφιση.
Το σχέδιο νόμου, από 189 σελίδες, έχει γενικό και περιγραμματικό χαρακτήρα αφού εντάσσει σε αυτό όλες τις συμβάσεις που αφορούν Έργα, Προμήθειες και Υπηρεσίες, ενώ, για τις εξειδικεύσεις των ρυθμίσεων προβλέπεται η έκδοση Π.Δ. Π.χ. για την εκτέλεση των Δημοσίων Έργων προβλέπεται ότι θα εκδοθούν δύο Π.Δ. (με την σύμφωνη γνώμη της ΕΑΑΔΗΣΥ) που θα αφορούν τον Κανονισμό Ανάθεσης Δ.Ε. και τον Κανονισμό Εκτέλεσης Δ.Ε.
Σε ότι αφορά τα Δημόσια Έργα, με την –ο μη γένοιτο-ψήφιση του νομοσχεδίου και την έκδοση των Π.Δ. παύει να ισχύει κάθε Νόμος, ΠΔ, απόφαση και εγκύκλιο που, σήμερα, τα αφορά.
Παρατηρήσεις και σχόλια: (σε ότι αφορά το μέρος που αναφέρεται στα Δημόσια Έργα)
· Κατά την άποψη μου το νομοσχέδιο μας πηγαίνει δεκαετίες πίσω, αφού - με λίγα λόγια- θα το χαρακτήριζα, αφενός ως μηχανισμό εμπέδωσης της αδιαφάνειας και αφετέρου ως εύφορο πεδίο ανάπτυξης κάθε μορφής διαπλοκής. Ο ισχυρισμός αυτός θα γίνει αντιληπτός παρακάτω, με την ανθολόγηση μερικών, από τις κατά άρθρο προβλεπόμενες, ρυθμίσεις.
· Το «τσουβάλιασμα» ΕΡΓΩΝ, ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ και ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ, δηλαδή ανόμοιων πραγμάτων, σε ένα γιγάντιο νομοσχέδιο ασφαλώς δεν συμβάλλει σε καμία περίπτωση στην απλοποίηση της γραφειοκρατίας.
· Καταργούνται οι όροι «Εργολήπτης», «Προμηθευτής» και «Πάροχος Υπηρεσιών» και αντικαθίστανται με τον όρο «Οικονομικός Φορέας»
· Είναι λυπηρό και αναχρονιστικό να επαφίεται σε Προεδρικά Διατάγματα και όχι σε νόμους, η βαθύτερη ουσία της παραγωγής των Δ.Ε., αυτή που θα αποτυπωθεί στους προβλεπόμενους Κανονισμούς Ανάθεσης και Εκτέλεσης Έργων.
· Δεν προβλέπεται κανένας ουσιαστικός διαχωρισμός θεσμικού πλαισίου μεταξύ μικρών (κάτω του ορίου της Ε.Ε.) έργων και μεγάλων (πάνω του ορίου της Ε.Ε.). Γίνεται διάκριση των συμβάσεων βάσει του προϋπολογισμού ως εξής : Έργα ήσσονος αξίας έως 2.500 €, χαμηλής αξίας από 2.500 € έως 5.000.000 € και υψηλής αξίας από 5.000.000 € και άνω. Καταργούνται δηλαδή οι έως τώρα εφαρμοζόμενες διακηρύξεις Α και Β τύπου και εφαρμόζονται οι κοινοτικές οδηγίες για όλες τις συμβάσεις πάνω από 2.500 €.
· Κατά το μεγαλύτερο μέρος του το σχέδιο νόμου αποτελεί «προσαρμογή» σε διατάξεις σχετικών Οδηγιών της Ευρ. Ένωσης (όπως 2004/17/ΕΚ, 2004/18/ΕΚ κλπ). Δυστυχώς, όμως πρόκειται για απλή μεταφορά των κοινοτικών διατάξεων στο ελληνικό δίκαιο και όχι για προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στις κοινοτικές οδηγίες. Αυτό δημιουργεί σημαντικά προβλήματα, όπως π.χ. το σχέδιο νόμου να παραπέμπει σε ευρωπαϊκή οδηγία που στο μεταξύ (όπως πληροφορούμαι) έχει καταργηθεί.
· Καταργούνται τα όρια προϋπολογισμού των κατηγοριών έργων του Μ.Ε.ΕΠ. (κύριων και εξειδικευμένων), τόσο τα κατώτερα, όσο και τα ανώτερα. Αυτό σημαίνει ότι οι μικροί και μεσαίοι εργολήπτες θα έχουν να ανταγωνιστούν πλέον τους μεγάλους κατασκευαστικούς κολοσσούς που θα λυμαίνονται τα πάντα. Σημαίνει, δηλαδή, τον θάνατο του μικρού Εργολήπτη.
· Το δικαίωμα συμμετοχής στη διαγωνιστική διαδικασία ρυθμίζεται με τα άρθρα 54 έως 59 του σχεδίου νόμου. Πέραν αυτών όμως προβλέπεται ότι, ο κάθε διαγωνιζόμενος μπορεί να στηρίζεται, για τη συγκεκριμένη σύμβαση, στις οικονομικές και τεχνικές ή/και επαγγελματικές ικανότητες άλλων φορέων, θα μπορεί, δηλαδή, να διεκδικεί την ανάληψη έργων που απαιτούν μεγαλύτερη οικονομική επάρκεια και τεχνική ικανότητα από εκείνη που ο ίδιος διαθέτει.
· Οι αρμοδιότητες που προβλέπονται για την Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (άρθρα 178 επ. του σχεδίου νόμου) την καθιστούν το όργανο που θα έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στην παραγωγή δημοσίων έργων. Αναρωτιέται κανείς τι ρόλο μπορεί να έχει πλέον το Υπουργείο ΥΠΟΜΕΔΙ. Πρόκειται για κυριολεκτική παράδοση σε ένα, ουσιαστικά ανέλεγκτο, όργανο της εκτελεστικής εξουσίας σε ό,τι αφορά τον τομέα των δημοσίων συμβάσεων.
Ας δούμε μερικές κατά άρθρο ρυθμίσεις και παρατηρήσεις:
· Άρθρο 34: Εισάγεται η υποχρέωση να υπογράφει ο προσφέρων «ειδική ρήτρα ακεραιότητας».
Πρόκειται για ρύθμιση που, κατά την άποψη μου, μας προσβάλλει και ως επαγγελματίες και ως πολίτες. Δηλαδή: Αν υπογράψει κάποιος την ρήτρα δεν θα παρανομήσει, ενώ μέχρι σήμερα που δεν υπογράφεται τέτοια ρήτρα η παρανομία είναι ελεύθερη και εμείς όλοι οι εργολήπτες είμαστε ελεύθεροι-παράνομοι!
· Άρθρο 39: Καθορίζονται οι περιπτώσεις που μπορεί να γίνει χρήση της διαδικασίας με διαπραγμάτευση, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης. Αυτές είναι: 1) όταν δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά, 2) όταν καμία προσφορά δεν κρίθηκε κατάλληλη, 3) όταν η σύμβαση μπορεί να ανατεθεί μόνο σε μία επιχείρηση για λόγους τεχνικούς, καλλιτεχνικούς ή προστασίας δικαιωμάτων, 4) για λόγους κατεπείγοντος, 5) για συμπληρωματικές συμβάσεις και 6) για νέες εργασίες που αποτελούν επανάληψη της αρχικής σύμβασης. Δηλαδή: Όταν ο διαγωνισμός είναι άγονος ή όταν κατατεθούν π.χ. τρείς ή πέντε μη ικανοποιητικές προσφορές, η αρχή μπορεί να κάνει διαδικασία με διαπραγμάτευση και μάλιστα χωρίς δημοσίευση. Οι περιπτώσεις 3) και 6) όπως αντιλαμβάνεται ο καθένας, πολύ εύκολα, μπορούν να καταστρατηγηθούν.
· Άρθρα 40,41 & 42: Πραγματεύονται τις συμφωνίες πλαίσιο, χωρίς να τίθενται περιορισμοί στην χρήση τους. Δηλαδή, οι συμφωνίες πλαίσιο σε συνδυασμό με τις (κατά βούληση) κλειστές διαδικασίες, μπορούν να «εξαφανίσουν» ομοειδή έργα για χρόνια.
· Άρθρο 53: Πραγματεύεται τις υπεργολαβίες. Σύμφωνα με το άρθρο, η αρχή ζητεί από τον προσφέροντα να αναφέρει τους υπεργολάβους. Δεν προβλέπεται όμως ότι οι υπεργολάβοι πρέπει να είναι τρίτοι (δηλαδή όχι θυγατρικές) και ότι οι υπεργολάβοι πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι στους καταλόγους (ΜΕΕΠ).
· Άρθρο 118: Πραγματεύεται την χρήση ηλεκτρονικών πλειστηριασμών. Δεν προβλέπεται ηλεκτρονικός διαγωνισμός (σε ένα στάδιο) αλλά πλειστηριασμός (σε διαδοχικά στάδια)!
· Άρθρο 126: Καθορίζονται τα είδη των διαγωνισμών για τα έργα κάτω του κοινοτικού ορίου (<5.000.000 €) που είναι: 1) ανοικτός, 2) κλειστός (με προσκλήσεις), 3) Ανταγωνιστικός διάλογος (για ιδιαίτερα πολύπλοκες συμβάσεις), 4) με διαπραγμάτευση, 5) συνοπτικός (με απλουστευμένες διαδικασίες), 6) με απ’ ευθείας ανάθεση και 7) με προεπιλογή.
· Άρθρο 127 παρ. 1: Καθορίζεται ότι οι αρχές / φορείς επιλέγουν ελεύθερα το είδος του διαγωνισμού. Δηλαδή: Δίδεται η δυνατότητα στις υπηρεσίες να κάνουν κατά βούληση κλειστούς διαγωνισμούς, με προεπιλογή με αυθαίρετα κριτήρια, ή και με απ’ ευθείας αναθέσεις.
· Άρθρο 127 παρ. 4: Καθορίζεται ότι οι αρχές / φορείς μπορούν να μη ζητούν τεχνική και οικονομική επάρκεια. Δηλαδή: Οι υπηρεσίες κατά βούληση μπορούν να μην ζητούν ούτε εγγραφή στο ΜΕΕΠ!
· Άρθρο 128: Καθορίζεται ότι οι αρχές / φορείς μπορούν για έργα έως 60.000 € (προ ΦΠΑ) να διεξάγουν συνοπτικό διαγωνισμό. Ο συνοπτικός διαγωνισμός προβλέπεται δημόσιος, με δημοσίευση προκήρυξης και δίνεται η δυνατότητα στην υπηρεσία να καλέσει επί πλέον όποιον επιθυμεί. Ο ελάχιστος αριθμός προσφορών είναι τρείς (3). Κατά την άποψη μου αυτή η ρύθμιση ανοίγει διάπλατα το παράθυρο στην συναλλαγή και στην απευθείας ανάθεση, αφού δεν τίθενται κανόνες στην δημοσίευση της προκήρυξης. Δηλαδή, το βράδυ θα δημοσιεύεται η προκήρυξη και το πρωί ο ενημερωμένος «αρεστός» θα προσκομίζει τρείς προσφορές για να καλυφθεί η απαίτηση των τριών. Δηλαδή, το σχέδιο νόμου, αντί να περιορίζει, διευρύνει, επί της ουσίας, τις απευθείας αναθέσεις.
· Άρθρο 129: Καθορίζεται ότι οι αρχές / φορείς μπορούν, για έργα έως 20.000 € (προ ΦΠΑ), να κάνουν απ’ ευθείας ανάθεση χωρίς προϋποθέσεις και περιορισμούς. Δηλαδή, το σχέδιο νόμου, αντί να καταργεί τις αναθέσεις, τις νομιμοποιεί και τις διευρύνει, τυπικά μέχρι του ποσού των 20.000 € (προ ΦΠΑ) και ουσιαστικά, όπως είδαμε στην προηγούμενη παράγραφο, μέχρι του ποσού των 60.000 € (προ ΦΠΑ).
· Άρθρο 137: Καθορίζεται ότι οι αρχές / φορείς δημοσιεύουν την προκήρυξη στην ιστοσελίδα τους, εφ’ όσον διαθέτουν. Καθορίζεται επίσης ότι δημοσιεύουν την προκήρυξη, όπου αλλού θέλουν και μπορούν να μετακυλύουν το κόστος στον ανάδοχο. Δηλαδή: Όχι μόνο διατηρείται στην ουσία το σημερινό άδικο και ύποπτο καθεστώς των δημοσιεύσεων, αλλά και το διευρύνει χωρίς κανένα φραγμό.
· Άρθρο 145: Ορίζεται ότι η αρχή / φορέας μπορεί να ζητεί από τους προσφέροντες διευκρινήσεις και συμπληρώσεις, δίνοντας διορία 5 έως 10 ημερών, τόσο στα δικαιολογητικά, όσο και στην τεχνική και οικονομική προσφορά. Μάλιστα, εφ’ όσον ο προσφέρων έχει ελλείψεις που επισύρουν τον αποκλεισμό του, η παροχή δυνατότητας διευκρινήσεων και συμπληρώσεων είναι υποχρεωτική. Δηλαδή: Ανατρέπεται όλη η ισχύουσα νομοθεσία και νομολογία περί τυπικότητας των δημόσιων διαγωνισμών. Ουσιαστικά δε, αφήνει περιθώρια ώστε, οποιαδήποτε έλλειψη ή ασάφεια κατά τον διαγωνισμό, να συμπληρωθεί εκ των υστέρων. Επανέρχεται το φαύλος καθεστώς της αιτιολόγησης της χαμηλής προσφοράς με ότι αυτό συνεπάγεται, αφού, όπου υπεισέρχεται η υποκειμενικότητα εξέρχεται η συναλλαγή.
· Άρθρο148: Ορίζεται ότι σε περίπτωση ισότιμων προσφορών, οι προσφέροντες καλούνται να δώσουν συμπληρωματική έκπτωση ώστε να αναδειχθεί ο ανάδοχος. Δηλαδή, για να καταργηθεί η μέχρι σήμερα πρακτική της κλήρωσης, καταστρατηγείται στην πράξη το μονοσήμαντο της κοστολόγησης για κάθε προσφορά και επιβάλλεται, αναγκαστικά, συμπληρωματικό κόστος. Διαδικασία εντελώς παράλογη και ασφαλώς διαβλητή.
Συμπερασματικά: Το προτεινόμενο σχέδιο νόμου, αντί να πατάσσει την γραφειοκρατία την γιγαντώνει, αντί να θεραπεύει τις παθογένειες του συστήματος παραγωγής έργων τις καλλιεργεί και τις πολλαπλασιάζει, αντί να υπηρετεί την διαφάνεια δίνει ανεξέλεγκτες αδιαφανείς αρμοδιότητες στους φορείς δημοπράτησης, αντί να μάχεται τις αιτίες που γενούν την συναλλαγή και την διαπλοκή εισάγει πλήθος νέων γενεσιουργιών εστιών και τέλος, αντί να σηματοδοτήσει την πρόοδο και την μεταρρύθμιση στα Δημόσια Έργα θα επιφέρει την πλήρη απορρύθμιση και την οπισθοδρόμηση τους σε αλήστου μνήμης εποχές.
Ηράκλειο 14.4.2014
Στέφανος Μπελιμπασάκης
Πολιτικός Μηχανικός
Πρόεδρος ΣΠΕΔΕ Ηρακλείου
Μέλος ΔΣ ΠΕΣΕΔΕ