30-08-2025
Βάννα Σφακιανάκη - Καραμπόλες του Μυαλού
του Αντώνη Ανηψητάκη
Θα σας περιγράψω 7 καραμπόλες του μυαλού μου που προκάλεσε ο θάνατος της Βάννας.
1. Απόγεμα 25ης Ιουνίου 2025, ο κοινός φίλος Μανόλης Τσαντάκης μου λέει τα νέα, “πέθανε η Βάννα”. Κεραυνός, μου επιτρέπει τα ελάχιστα, γράφω, της γράφω: “Που πας Βάννα με την Κοκκινοπράσινη αρματωσιά σου, Βάννα της θεωρίας και της πράξης.
Βάννα μου, φίλοι και σύντροφοι αντί στεφάνου ας σκεφτούμε μιαν ανθολόγηση κειμένων σου για να κρατήσουμε κάτι από την ευωδιά του σπάνιου ίχνους σου.”
Ρωτάω τα συνήθη και για την κηδεία. “Οι κόρες της θα την κάψουν στη Ριτσώνα”. Πως αλλιώς, είχε μεριμνήσει, ώστε και η τελευταία της πράξη, να υπογράφει τη συνεπή ζωή της. “Εδώ είναι ο παράδεισος κι η κόλαση εδώ”.
2. Πρέπει να ήταν το μακρινό 1995, η πρώτη μνήμη, έμπλεξα στο ΤΕΕ, προσπαθώντας να κινητοποιήσω τον Τεχνικό κόσμο, να αντιταχθεί στην τεχνικά και περιβαλλοντικά απαράδεκτη χωροθέτηση του ΑΗΣ της ΔΕΗ στον Αθερινόλακκο. Δεν τα κατάφερα, δεν είναι του παρόντος, αλλά θυμάμαι την οικοδέσποινα. “Δεν θα γυρνάς χαράματα στη Σητεία, το ΤΕΕ προβλέπει αποζημίωση, διανυκτέρευση. Αυτό κι αυτό θα κάνεις.” 10 χρόνια κράτησε αυτό, κάθε μήνα 1 φορά Αντιπροσωπεία και για ένα εξάμηνο 1 φορά κάθε βδομάδα Διοικούσα. Εκεί έζησα το ΤΕΕ-ΤΑΚ, εκεί και το μοναδικό πολιτικό πείραμα της ΑΜΑΚ. Θα του άξιζε μεταπτυχιακό, ίσως και διδακτορικό, για το πως μια ανεξάρτητη αριστερή παράταξη καταφέρνει να πρωταγωνιστεί με ποσοστά 30 έως 40% για ένα τέταρτο του αιώνα. Μνημονεύω μαζί με τη Βάννα, το Γιάννη Κατεργιαννάκη, το Θεόφιλο Τρουλλινό, την Ειρήνη Βρέντζου. Πολύωρες συζητήσεις, αντιπαραθέσεις, με επιστέγασμα ένα διαπαραταξιακό ξενύχτι στον “Δευκαλίωνα” ή στις παλιές “Παραστιές”. Κάποιες φορές και πιο μοναχικά, θυμάμαι ένα κρασάκι με το Μύρωνα Μονιάκη, την Ειρήνη και τη Βάννα και την κουβέντα να καταλήγει στην ποίηση.
3. Το ΤΕΕ-ΤΑΚ εμπλέκεται στα περιβαλλοντικά ενεργά για πρώτη φορά με την υπόθεση Τοπλού - Κάβο Σίδερο. Στην εμπλοκή του θεωρώ πως βαρύνοντα ρόλο έπαιξε η Βάννα. Βαυκαλίζομαι να πιστεύω ότι έβαλα το χεράκι μου. Θυμάμαι, πήγαμε μια Κυριακή σε μια σχετική συνάντηση στο Χαρουπόμυλο στο Πάνορμο. Πήγαμε με το αυτοκίνητό μου, γύρισε πιο αργά με τα παιδιά της ΟΠΗ, για να καταξιωθεί έκτοτε, όπως εύστοχα ειπώθηκε ως η μάνα των περιβαλλοντικών κινημάτων της Κρήτης.
4. Μετά τον κοινό αγώνα του Τοπλού, οι δρόμοι μας αποκλίνουν. Αφήνω το επιμελητήριο το 1995 συνοψίζοντας τη δεκαετή εμπειρία μου με τη φράση «μπήκα Λασιθιώτης και βγαίνω Κρητικός» για να ασχοληθώ με τη δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση. Εκείνη μένει ακόμα μερικά χρόνια στο ΤΕΕ-ΤΑΚ για να παραδώσει στην Ειρήνη την ηγεσία της ΑΜΑΚ, μη σκεφτείτε δαχτυλίδια, φυσικώ τώ τρόπω η διαδοχή, όπως ο χορευτής/χορεύτρια στην ομπρός μερά. Δραστηριοποιείται στο κίνημα κατά των ΒΑΠΕ, εγώ διαφωνώ με την άναρχη επέλασή τους, αλλά πιστεύω ότι οι ΑΠΕ παραμένουν μια απάντηση στις εξορύξεις ορυκτών καυσίμων. Ούτε αυτό είναι του παρόντος. Μονάχα τούτες οι δυο μνήμες: 3-11-18, είμαστε εισηγητές στην Ιεράπετρα με τις διαφορετικές μας απόψεις. Και 6 χρόνια μετά, πέρσι, 20-11-24 με πιο κοντινές πια τις απόψεις μας την ακούω σε σχετική εκδήλωση στη Σητεία, όπου μου συστήνει την Μαρία Καραμανώφ. Από εκείνη τη συνάντηση, την τελευταία μας, θυμάμαι τούτο: “Μου λέγανε ότι δεν θα ‘ρθεις, αλλά εγώ ήξερα πως θα ‘ρθεις.”
5. Μια διαφωνία μου μαζί της οφείλεται στην εκτίμηση που είχα στα επιχειρήματά της. Πίστευα ότι μόνο κέρδη θα είχαμε αν στις συγκεντρώσεις μας καλούσαμε και την άλλη πλευρά, όχι μόνο τους δικούς μας. Μετά από εκείνη την εκδήλωση έγραφα: «Επείγει να ακουστεί το δίκιο μας στο πανελλήνιο. Αυτό θα γίνει αν επιδιωχθεί ο δημόσιος διάλογος, η αντιπαράθεση επιχειρημάτων με ενημερωτικές εκδηλώσεις, όπου απαραιτήτως θα καλείται και η άλλη πλευρά, όπως και εμπειρογνώμονες. Όχι άλλες εκδηλώσεις με μόνους ομιλητές τους «δικούς» μας. Οι εκδηλώσεις που προτείνω θα βοηθήσουν και να βελτιώσουμε τις θέσεις μας και να έρθει κοντά μας περισσότερος κόσμος, ενώ θα προκαλέσουν και το ενδιαφέραν των ΜΜΕ εξασφαλίζοντας την επιθυμητή δημοσιότητα».
6. Με την ευκαιρία της σημερινής συνάντησης ανατρέχω στα κείμενά της, στο blogτης. Καταγράφω τις ετικέτες, 45 συνολικά. ΑΠΕ, Εκλογές 2015, Ηράκλειο, Κάβο Σίδερο, Μεσαρά, ΤΑΙΠΕΔ έργα υποδομής, αεροδρόμιο, ακτές, ανάπτυξη, αναπλάσεις, ανισότητες, αποθήκευση ενέργειας, αρπαγή γης, γήπεδα γκολφ, δάση, δημόσιος χώρος, δημόσιο συμφέρον, διασυνδέσεις, εμπορευματοποίηση, ενέργεια, εξοικονόμηση ενέργειας, εξορύξεις, ιδιωτικοποιήσεις, λιμάνι, μοντέλο ανάπτυξης, νερό, οικονομία, παραγωγική ανασυγκρότηση, παραθεριστική κατοικία, περιβάλλον, περικοπές ενέργειας, περιφερειακή ανάπτυξη, πολεοδομία, πράσινη ανάπτυξη, πρωτογενής, πυρηνικά, σχεδιασμός, τουρισμός, τόπος, υβριδικά, υδρογόνο, φυσικό αέριο, φωτοβολταϊκά χωροταξία. Προσέχω την ημερομηνία από το τελευταίο της άρθρο δημοσιευμένο στον “Δρόμο της Αριστεράς”, στις 14/6/25, 11 μέρες πριν πεθάνει. Τίτλος: “Η υπερδέσμευση ηλεκτρικού «χώρου» για έργα ΑΠΕ…”· μόνο επιχειρήματα, 7 υποσημειώσεις - τεκμήρια, σε εισαγωγικά οι ισχυρισμοί των αντιπάλων, κανένας υβριστικός χαρακτηρισμός, κρυστάλλινη όμως η σαρκαστική πολιτική κατακλείδα: “Η χώρα, πάντως, τόσο προστατευτισμό της οικονομίας των ολίγων δεν τον αντέχει!” Αυτή ήταν η Βάννα, ο τρόπος της, η τεκμηριωμένη κριτική της. Ξανασκέφτομαι την αρχική ιδέα μου, να ανθολογηθούν και να δημοσιευτούν τα κείμενά της. Μάλλον την αναθεωρώ. Τα κείμενα φρόντισε η ίδια να υπάρχουν. Πρέπει να ενσκήψουμε στον τρόπο της Βάννας, να τον αναδείξουμε, σε κάποια σεμινάρια ίσως, γιατί ο κριτικός τρόπος της είναι σπάνιος και κομβικός και επείγει να βρει μιμητές. Απόψε όσα λεφτά και να μαζευτούνε -και μακάρι να μαζευτούν πολλά - για να βοηθήσουν τα κινήματα, δεν θα μπορέσουν να κάνουν τη δουλειά που έκανε η Βάννα.
7. Όσο γερνάω οι καραμπόλες του μυαλού μου μπερδεύονται. Έτσι και η μορφή της Βάννας μπερδεύεται με μιαν άλλη που την έλεγαν Ρόζα.
ΥΓ. 8η Καραμπόλα: Αυτό που έγινε στις 30/8/25 στο πάρκο Γεωργιάδη, στο πολιτικό μνημόσυνο που οργάνωσε η Οικογένεια, μου φάνηκε σαν απαρχή δημοτικού τραγουδιού.