Η διάσωση του έναστρου ουρανού και το «τρελό» πείραμα της Ν. Ζηλανδίας έγινε είδηση τις προάλλες (1). Μόνο που ούτε η είδηση είναι καινούργια ούτε το πείραμα «τρελό».
Η διάσωση του έναστρου ουρανού από τη φωτορύπανση απασχολεί τη διεθνή επιστημονική κοινότητα περισσότερο από 20 χρόνια (2). Η δε Βιολογία του Σκότους (Scotobiology) (3), το όνομα που της δόθηκε το 2003 αν και η επιστήμη προϋπήρχε, υπογραμμίζει τη βιολογική, και όχι μόνο, σημασία του σκοταδιού.
Η φωτορύπανση (4) υποδηλώνει την παρουσία υπερβολικού και ενοχλητικού φωτός πέραν του φυσικά αναμενόμενου. Αποτελεί ένα ακόμα πρόβλημα του αναπτυγμένου κόσμου με σημαντικές περιβαλλοντικές, οικονομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, συχνά αθέατες ... από το πολύ φως! Οι βιολογικοί κύκλοι των έμβιων όντων, που εξαρτώνται από την εναλλαγή φωτός-σκότους, διαταράσσονται όπως και το ανθρώπινο βιολογικό ρολόι με επακόλουθα προβλήματα υγείας. Ιδιαίτερα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι θαλάσσιες χελώνες (5) και τα πουλιά. Η κατανάλωση ενέργειας αυξάνεται. Κυρίως χάνεται η «κληρονομιά του νυκτερινού ουρανού», ένας σημαντικός πολιτιστικός πόρος άρρηκτα συνδεδεμένος με την ταυτότητα και τη φυσιογνωμία κάθε τόπου που δεν παύει να σαγηνεύει διαχρονικά (Athens by night…).
Το 1988 ιδρύθηκε η Διεθνής Ένωση Σκοτεινού Ουρανού με σκοπό την προστασία του νυκτερινού ουρανού για τις τωρινές και τις μελλοντικές γενιές (https://www.darksky.org/). Το 2001 συστάθηκε το Διεθνές Δίκτυο Κοινοτήτων Σκοτεινού Ουρανού (International Dark Sky Communities Network), στο οποίο εντάσσονται κοινότητες που λαμβάνουν ενεργά νομοθετικά και πρακτικά μέτρα μείωσης του φωτισμού και ανάδειξης του νυκτερινού ουρανού (http://darksky.org/idsp/communities/). Το Δίκτυο ακολουθεί αυστηρές διαδικασίες πιστοποίησης κοινοτήτων που υποβάλλουν αίτηση ένταξης σ’ αυτό. Μέχρι τον Ιανουάριο 2022 είχαν πιστοποιηθεί 195 ‘περιοχές σκοτεινού ουρανού’ σε έξη ηπείρους.
Ζωηρό ενδιαφέρον για την προστασία του νυκτερινού ουρανού έχει δείξει ο κλάδος του τουρισμού. Η προώθηση του «αστρο-τουρισμού», όπως ονομάζεται, συνήθως συνδυάζει τουρισμό με απόκτηση γνώσεων αστρονομίας και νυχτερινή παρατήρηση ουράνιων φαινομένων (6). Από το 2009 λειτουργεί στη Θάσο ιδιωτικό αστροκάμπιγκ (http://astrocamping.astrosfam.org/) ενώ σχετικές πρωτοβουλίες έχουν αναλάβει ξενοδοχεία σε Θάσο, Ρόδο και αλλού (7).
Το 2018, το Υπουργείο Τουρισμού ανακοίνωσε την πρόθεση του να προωθήσει τον αστροτουρισμό (8). Την ίδια χρονιά τα Μετέωρα κατατάχθηκαν στους οκτώ κορυφαίους προορισμούς για την παρατήρηση του έναστρου ουρανού (9).
Το 2020 στην Κύπρο εγκαινιάστηκε το πρόγραμμα «Αστροτουρισμός» (10) με τον φιλόδοξο στόχο να εντάξει το νησί στο διεθνή χώρο των προορισμών Αστρο-Τουρισμού. Η κοινοπραξία του έργου σχεδιάζει να αναπτύξει αστρο-τουριστικά πακέτα, αστρο-τουριστικά χωριά, κινητά αστρο-τουριστικά πάρκα και αστρο-κατασκηνώσεις, και να επιδιώξει την πιστοποίηση επιλεγμένων τοποθεσιών ως «Dark Sky».
Το ζητούμενο, όμως, δεν είναι η προστασία του νυκτερινού ουρανού για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να τον απολαύσουν. Τ’ αστέρια και το φεγγάρι λάμπουν για όλους δωρεάν και χωρίς να τους το ζητήσουμε … Ο νυκτερινός ουρανός είναι ένα «κοινό», ένας συλλογικός πόρος που ανήκει σε όλους και σε κανένα ξεχωριστά. Κι αυτός είναι ο σπουδαιότερος συμβολισμός του πειράματος της Ν. Ζηλανδίας που έχει παράδοση έμπρακτου σεβασμού στα «κοινά».
Ο έναστρος ουρανός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την πολιτιστική ταυτότητα των αυτοχθόνων Μαορί. Στις 24 Ιουνίου 2022, οι Νεοζηλανδοί θα γιορτάσουν για πρώτη φορά το Makariki – τον αστερισμό του μέσου χειμώνα που σηματοδοτεί το Νέο Έτος των Μαορί – ως επίσημη αργία όπως τους είχε προεκλογικά υποσχεθεί η πρωθυπουργός. Περίπου μια ώρα πριν από την ανατολή του ηλίου, άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα θα μαζευτούν, θα θυμηθούν αγαπημένα πρόσωπα που έφυγαν και θα κοιτάξουν τα αστέρια για ελπίδα και έμπνευση…
Η αντιμετώπιση της φωτορύπανσης για το κοινό καλό απαιτεί σωστή διαχείριση των πόρων «νύχτας». Δύο βασικές κατηγορίες μέτρων έχουν προταθεί μέχρι στιγμής:
(α) άμεσα μέτρα μείωσης του φωτισμού ή/και σωστής κατεύθυνσης του και
(β) χωροταξικά μέτρα – οριοθέτηση περιοχών προστασίας του απειλούμενου είδους, «νυκτερινός ουρανός», δηλαδή, νυκτερινών προστατευόμενων περιοχών, με δυνατότητα πρόσβασης από μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Διακρίνονται τα Πάρκα Νυκτερινού Ουρανού και τα Αποθέματα Νυκτερινού Ουρανού (11). Ήδη υπάρχουν τουλάχιστον 22 τέτοιες περιοχές παγκόσμια σε Γερμανία, Ιρλανδία, Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ, Ναμίμπια. Αρκετές είναι ήδη προστατευόμενες περιοχές ή φυσικά πάρκα.
Το 2016 ο Άτλαντας Τεχνητής Φωτεινότητας του Ουρανού (12) έδειξε ότι το 80% του πλανήτη (99% για Ευρώπη και ΗΠΑ) πλήττεται από φωτορύπανση και το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού (60% των Ευρωπαίων και 80% των Αμερικανών) δεν μπορεί να δει τον Γαλαξία. Είναι φανερό ότι χρειάζονται περισσότερα και δραστικότερα μέτρα στους χώρους της καθημερινότητας μας για να αποκατασταθεί η ‘φυσική αναλογίας’ φωτός-σκότους στον πλανήτη, για να μπορέσουν πάλι όλα τα παιδιά του κόσμου να μετρήσουν τ’ άστρα…
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
(1) https://www.kathimerini.gr/world/561703561/i-diasosi-toy-enastroy-oyranoy-to-trelo-peirama-tis-neas-zilandias/
(2) http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500083707
(3) https://en.wikipedia.org/wiki/Scotobiology
(4) https://en.wikipedia.org/wiki/Light_pollution
(5) http://www.avgi.gr/article/10810/7215989/e-photorypanse-apoprosanatolizei-tous-neossous-tes-thalassias-chelonas; https://nikosvallianos.wordpress.com/2012/03/14/%CF%86%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%81%CF%8D%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%B7-%CE%B7-%CE%B1%CF%8C%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%BB%CE%AE-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%B8%CE%B1/
(6) https://etravelnews.gr/oi-prooptikes-anaptykshs-tou-astrotourismou-sthn-ellada/; https://www.kathimerini.gr/society/774158/kampingk-me-tileskopia-gia-toys-latreis-tis-astronomias/; https://www.rodiaki.gr/article/447735/h-parathrhsh-twn-astrwn-kai-o-astrotoyrismos
(7) https://www.kathimerini.gr/society/774158/kampingk-me-tileskopia-gia-toys-latreis-tis-astronomias/
(8) https://www.tour-market.gr/to-ypourgio-tourismou-proothi-ton-astrotourismo/
(9) https://itravelling.gr/ta-meteora-stous-8-kaluterous-proorismous-gia-astronomiko-tourismo/
(10) https://politis.com.cy/politis-news/kypros/paroysiastike-to-kainotomo-ergo-toy-astrotoyrismoy-tin-kypro/; https://www.philenews.com/oikonomia/kypros/article/1263395
(11) http://edition.cnn.com/2014/03/12/travel/dark-sky-parks-and-reserves/
(12) https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.1600377
Πηγή: https://www.efsyn.gr/epistimi/332529_gia-na-mporesoyn-pali-ola-ta-paidia-na-metrisoyn-t-astra