Φονικές πλημμύρες και πυρκαγιές εξωπραγματικών διαστάσεων, αυξανόμενης έντασης και έκτασης και ανυπολόγιστου υλικού, οικονομικού και ανθρώπινου κόστους, καταγράφονται την τελευταία δεκαετία, παγκόσμια και εγχώρια. Είναι πια κοινός τόπος να φορτώνονται όλες οι ευθύνες για την πρόκληση και τις επιπτώσεις τους στον μεγάλο ένοχο: την κλιματική αλλαγή/κρίση. Είναι, όμως, έτσι ακριβώς τα πράγματα;
Ο κλάδος της Περιβαλλοντικής Ιστορίας βρίθει αναλύσεων φυσικών καταστροφών από τον κατακλυσμό του Νώε. Το εμβληματικό έργο του G.P. Marsh «Man and Nature» (1864) αποδίδει, κυρίως τις συνέπειές τους στις δραστικές επεμβάσεις του ανθρώπου στην επιφάνεια της γης, με σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους από τη χρήση των φυσικών πόρων. Οι κλιματικές αλλαγές έπαιζαν ρόλο, μαζί με άλλα αίτια, στην πρόκληση των φαινομένων, αλλά οι συνέπειες ήταν, όπως και είναι πάντα, συνάρτηση της κατάστασης των πληττόμενων περιοχών.
Στην προ-κλιματικής κρίσης εποχή, μέχρι τα μέσα του 2000, η πρόκληση και οι συνέπειες πυρκαγιών και πλημμυρών αποδίδονταν σε αλληλένδετα φυσικά (ηλιακή δραστηριότητα, Ελ Νίνιο, κεραυνοί, αλληλεπιδράσεις γης - ωκεανών - ατμόσφαιρας κ.λπ.) αλλά κυρίως ανθρώπινα αίτια (εμπρησμοί, αποξήρανση υδροβιοτόπων, προσχώσεις/κάλυψη ρεμάτων και ποταμών, αποψίλωση και κακή διαχείριση δασών, πλημμελής αντιπλημμυρική και αντιπυρική προστασία, εκτός σχεδίου δόμηση – ιδίως σε ρέματα και δάση, ακατάλληλη χωροθέτηση τεχνικών έργων, προβληματικό θεσμικό πλαίσιο, έλλειψη χωρικού σχεδιασμού κ.λπ.).
Το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα για την κλιματική αλλαγή στην εποχή μας τείνει να επισκιάσει όλους τους γνωστούς παράγοντες που ευθύνονται για την πρόκληση και τις συνέπειες πυρκαγιών και πλημμυρών, ανάγοντας σε αιτιότητα τη συσχέτιση της εκδήλωσής τους με την κλιματική αλλαγή και απλοποιώντας την πολυδιάστατη φύση της τελευταίας. Κι αυτό γιατί την περιορίζει στην ανθρωπογενή διάστασή της ως εάν η φυσική, που βρίσκεται σε διαρκή, πολύπλοκη κι απρόβλεπτη αλληλεπίδραση μ’ αυτή, μπορεί να αγνοηθεί.
Επιπλέον, εστιάζει ιδιαίτερα, με μεγάλη βεβαιότητα παρά τη σημαντική επιστημονική αβεβαιότητα, στην υπερθέρμανση και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλούν οι εκπομπές CO2 από την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας με χρήση ορυκτών καυσίμων και όχι στη συμβολή μυριάδων άλλων ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Κυρίως, δεν αμφισβητεί τον καταναλωτικό τρόπο ζωής, την αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας και το πού και πώς εγκαθίστανται ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες και ποιοι επηρεάζονται. Ετσι, προβάλλει (και επιβάλλει) ως μοναδική και αυτονόητη αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης την «πράσινη» ενεργειακή μετάβαση, με κατασκευή τεράστιας κλίμακας και υπερτοπικής εμβέλειας βιομηχανικών εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Αυτή η μεροληπτική, μονοδιάστατη και γραμμική προσέγγιση της κλιματικής αλλαγής/κρίσης οξύνει τη διάσταση τοπικού και παγκόσμιου και μεγαλώνει την απόσταση του καθημερινού/κοντινού από το μακροχρόνιο/μακρινό. Οι τοπικές (ατομικές και συλλογικές) αποφάσεις και επεμβάσεις στους φυσικούς πόρους δεν έχουν πια βαρύτητα στην πρόκληση και στις συνέπειες των καταστροφών αλλά συγκεκριμένες μεγάλες, μακρινές, όχι πάντα μέσα στην καθημερινότητα του ανθρώπου, δραστηριότητες που προκαλούν την κλιματική αλλαγή που συμβάλλει σ’ αυτές τις καταστροφές …
Η απο-χωρικοποίηση της συζήτησης, η απόσπασή της από το άμεσο εδώ και τώρα, οδηγεί σε ένα παράδοξο (αν όχι παράλογο): οι άνθρωποι δεν έχουν άμεσα κίνητρα να πάρουν ατομικά ή να θεσπίσουν συλλογικά προληπτικά προστατευτικά μέτρα, γιατί δεν βλέπουν την άμεση σχέση των δράσεών τους με την κλιματική αλλαγή ειδικά. Και μόνο όταν έλθει το κακό κινητοποιούνται, όπως γίνεται πάντα, αλλά συνήθως είναι αργά. Οι πικρές εμπειρίες πυρκαγιών και πλημμυρών στη χώρα … ανανεώνονται συνεχώς.
Η σχεδόν μοιρολατρική αποδοχή της αποκλειστικής ενοχής της κλιματικής αλλαγής μετατοπίζει τις ευθύνες για τις συνέπειες των φυσικών καταστροφών σε μακρινά αίτια και τις απο-πολιτικοποιεί. Δεν ευθύνονται όσοι ενεπλάκησαν άμεσα ή έμμεσα στις τοπικές αποφάσεις για ακατάλληλες επεμβάσεις στις πληγείσες περιοχές, αλλά η παγκόσμια κλιματική αλλαγή, άντε και κάποιοι που καίνε χόρτα ή δεν προσέχουν όταν κάνει κατακλυσμό…
Το κυρίαρχο αφήγημα της κλιματικής αλλαγής, οξύνοντας τη διάσταση ή καλύτερα συγχέοντας το τοπικό/κοντινό με το παγκόσμιο/μακρινό, απενοχοποιεί μια μερίδα των επίσημων και ανεπίσημων υπευθύνων και επανακατανέμει τις ευθύνες, διασπείροντάς τες σε περισσότερο πληθυσμό, στέλνοντας τον λογαριασμό σε «δικαίους και αδίκους» και στις φρόνιμες και τις μωρές παρθένες. Οι «μωροί» και «άδικοι» υπεύθυνοι έχουν «ίση» μεταχείριση με τους «φρόνιμους» και «δίκαιους». «Ο ρυπαίνων πληρώνει», αλλά δυσανάλογα λίγο τόσο για την πρόκληση όσο και για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Ομως, αν υπήρχαν «καλοί» νόμοι και εφαρμόζονταν σωστά, αν η πρόληψη ήταν τρόπος ζωής και αν τοπικοί και παγκόσμιοι ιθύνοντες σχεδίαζαν για τις επόμενες εφτά γενεές όπως οι Ινδιάνοι Iroquois…
Δεν θα καταγράφονταν τόσο δραματικές επιπτώσεις από πυρκαγιές και πλημμύρες, δεν θα συνέβαινε η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή και δεν θα υπήρχε ανάγκη για απενοχοποιητικό αφήγημα και άδικη μετατόπιση ευθυνών.
Τώρα, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι αδήριτη αναγκαιότητα, λογική απόκριση της κοινωνίας σε αλλαγές που είναι πέρα από τον άμεσο έλεγχό της…
Η εκ των ων ουκ άνευ συνθήκη για να γίνει αυτό σωστά, είναι να αλλάξει το αφήγημα.
Πηγή: https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/305082_pyrkagies-kai-plimmyres-i-klimatiki-allagi-os-apenohopoiitiko-afigima