Ήδη από τον 19ο αιώνα μεγάλοι στοχαστές με διαφορετικές φιλοσοφικές και πολιτικές κατευθύνσεις είχαν προγνώσει την παρακμή και τον εκβαρβαρισμό στον οποίο επρόκειτο να βυθιστεί η Ευρώπη στους αιώνες που θα ακολουθούσαν.Από τον συντηρητικό Μπούρκχαρντ ,τον θρησκευτικό ριζοσπάστη Τολστόη, τον αναρχικό Προυντόν, τον επαναστάτη Μαρξ, όλοι τους μα όλοι συνέκλιναν
στην θέση ότι ο άνθρωπος είναι ο σκοπός και ποτέ δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσον για την υλική παραγωγή (…) Ο μόνος τρόπος διεξόδου από την κρίση της κοινωνίας είναι μια ανακατάταξη στην κλίμακα αξιών δίνοντας στην οικονομική δραστηριότητα τη θέση που της αρμόζει ως υπηρέτη και όχι ως κυρίαρχου επί της κοινωνίας ( Ρ.Χ Τώνεϋη , « Η αρπακτική κοινωνία Ν.Υόρκη 1920»
Σκοπός της ζωής, θεωρούσαν, είναι το ξεδίπλωμα όλων των δημιουργικών δυνατοτήτων του ανθρώπου μέχρι τον πλήρη εξανθρωπισμό του. Ανάλογος και ο σκοπός της ιστορίας ∙ δηλαδή ο μετασχηματισμός της κοινωνίας σε μια ένωση ανθρώπων κατά τον Μαρξ , όπου η ελεύθερη εξέλιξη του ενός, είναι προϋπόθεση για την ολόπλευρη και ελεύθερη εξέλιξη του άλλου …πραγματικά αν δεν χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη σαν μέσον για να δημιουργήσουμε ελεύθερους ανθρώπους έχουμε μονάχα δυό λύσεις : είτε κάμποσους μιλιταριστικούς ολοκληρωτισμούς ή έναν υπερεθνικό ολοκληρωτισμό που θα προκύψει από το κοινωνικό χάος και την ραγδαία πρόοδο της τεχνολογίας ο οποίος θα εξελιχθεί κάτω από την ανάγκη για σταθερότητα, στην τυραννία της ευημερίας .Ένας κόσμος αυτοματοποιημένος ,ολοφάνερα παράφρονας, όπου όλα τα υφιστάμενα σχήματα της ανθρώπινης ζωής θα διαταραχθούν, ενώ ένα αλάνθαστο σύστημα ευγονικής για την τυποποίηση του ανθρώπινου προϊόντος , θα διευκολύνει το έργο μιας στρατιάς διευθυντών που θα ελέγχουν έναν πληθυσμό δούλων . (Α.Χαξλεϋ,Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος 1951)
Όταν η Ρόζα Λούξενμπουργκ δολοφονήθηκε από τους γερμανούς αντεπαναστάτες το 1919 , θεωρήθηκε πως μαζί της δολοφονήθηκε η ανθρωπιστική παράδοση στην Ευρώπη ∙ δηλαδή η πίστη προς τον άνθρωπο .
Ήταν η ίδια που είχε διαγνώσει την κατερείπωση της Ευρώπης , υποστηρίζοντας ότι ο καπιταλισμός αναζωογονείται από την συνεχή αναζήτηση νέων παρθένων αγορών προς εκμετάλλευση και προέβλεπε πως το σύστημα θα καταρρεύσει όταν και αυτές οι περιοχές κατακτηθούν. Αδυνατούσε να δει τότε πως ο καπιταλισμός θα αποκτούσε την δυνατότητα να δημιουργεί ολοένα ψεύτικες – τεχνητές αγορές για να τις «καταβροχθίζει».
Μία από αυτές ήταν οι χώρες και οι άνθρωποι που δεν είχαν ακόμα χρέη. Ετσι εφευρέθηκαν οι πιστωτικές κάρτες, δημιουργήθηκε το χρέος και ένας νέος ανθρωπολογικός τύπος∙ ο άνθρωπος οφειλέτης.
Ρυθμιζόμενος ανάλογα με τους νόμους της αγοράς, απαθής, ανίκανος για αυθόρμητες δραστηριότητες που δεν διακινδυνεύει , δεν κάνει φασαρία , γιατί απλά ∙ αγαπά τη σκλαβιά του.
Έτσι η Ευρώπη εισήλθε μεθοδικά στον δεσποτισμό και την απολυταρχία του πλανητικού καπιταλισμού όπου ολόκληρα κράτη ‘’ άρπάζονται΄΄ ως χρεοκοπημένοι δούλοι για να εργαστούν στα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα,στο βωμό των συμφερόντων μιας «κάστας ψυχοπαθών» της εξουσίας
«Πως είναι δυνατόν οι άνθρωποι να ορίζουν την τύχη άλλων ανθρώπων ; Αγαπητό μικρό μου πουλί σε όλη την ιστορία ανθρώποι ορίζουν την τύχη άλλων ανθρώπων κι η αδικία τούτη έχει βαθύτατα τις ρίζες της στις υλικές συνθήκες της ζωης»(απόσπασμα επιστολής της Ρ.Λ από την φυλακή )
Το αποτρόπαιο χτύπημα στο Παρίσι σφραγίζει ένα ιστορικό κύκλο που ξεκίνησε με τη δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ και ολοκληρώνεται στις μέρες μας με την πλήρη πολιτισμική κατάρρευση της Ευρώπης και τη μετατροπή της σε ένα στρατόπεδο εκμηδενισμένων υπάρξεων με τελικό στόχο την εξαφάνιση του υποκειμένου της διαφορετικότητας , να ευτελίσει το ανθρώπινο πρόσωπο, να μεταβάλλει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες σε αληθινή κόλαση.
Σ΄αυτήν την τραγική πραγματικότητα που βιώνει η ανθρωπότητα που και πώς μπορεί άραγε η Αριστερά να θεμελιώσει την ταυτότητά της ή μήπως ήρθε η ώρα να την ενταφιάσουμε ;
Κάθε άλλο! Στις σημερινές συνθήκες απορρύθμισης η αριστερά αντιμετωπίζει τη μεγάλη πρόκληση για τον 21ο αιώνα .
Ν’ ανυψώσει την πολιτική της δραστηριότητα σε ένα επίπεδο προβλημάτων με παγκόσμιο χαρακτήρα, προάγοντας την αλληλεγγύη και τη συνεργασία των λαών. Να καταστήσει πραγματικότητα το όραμα της ανθρώπινης συνύπαρξης, ενδυναμώνοντας τους αδύναμους, όπως στην περίπτωση μιας αλυσίδας, της οποίας η αντοχή δεν καθορίζεται από τους μέσους κρίκους αλλά από την αντοχή του πιο αδύναμου, εξασφαλίζοντας την πρόσβαση όλων των πολιτών στα κοινά αγαθά , ν΄ αντικαταστήσει το λεξιλόγιο της υποκρισίας και του ψέματος , να «ξεθάψει» καθολικές - ακατάλυτες έννοιες όπως η ελευθερία , η δικαιοσύνη ,η δημοκρατία για ένα νέο ρεύμα ανθρωπισμού ,προκειμένου οι κοινωνίες ν΄ ανακτήσουν την χαμένη τους ανθρωπινότητα .
Ενας νέος πολιτικός κύκλος οφείλει να δώσει άλλη διάσταση στην πολιτική, επανακαλύπτοντας την ηθική της διάσταση, ώστε να γίνει συνώνυμο του πολιτισμού ,της παιδείας, της αρετής ,της αγάπης προς την πόλη και τους ανθρώπους «Δεν γεννήθηκα για να μισώ μαζί με τους άλλους αλλά ν ΄αγαπώ μαζί με τους άλλους.» κατά τα αθάνατα λόγια του Σοφοκλή στην Αντιγόνη.
Αυτές οι διαδικασίες αναζήτησης αν αναπτυχθούν και ολοκληρωθούν ίσως αποτελέσουν την προσφορά της Αριστεράς στο όραμα της ανθρωπότητας για αναγέννηση και απελευθέρωσής της , από τα σημερινά σημάδια της αλλοτρίωσης και της ανήλεης βαρβαρότητας που πυκνώνουν γύρω μας .
Αγώνας λοιπόν σε όλα τα επίπεδα για ένα ριζοσπαστικό ουμανισμό που θα μας κάνει να ζούμε ειρηνικά με τους λαούς γύρω μας και ταυτόχρονα να υπερασπίσουμε τα αναπαλλοτρίωτα και απαράγραπτα δικαιώματά μας, να θεραπεύσουμε τις πληγές μας και πάνω απ΄όλα να κρατήσουμε ζωντανές τις ψυχές μας ∙ « να γιατί η αλληλεγγύη με τους ανθρώπους δεν είναι πια μια τρυφερόκαρδη πολυτέλεια , παρά βαθιά αυτοσυντήρηση κι ανάγκη όπως σ΄ένα στρατό που μάχεται , η σωτηρία του παραστάτη»( Ν.Καζαντζάκης Ασκητική )
Η κραυγή της Ρόζας σκίζει μέχρι σήμερα τα σωθικά μας ∙ Σα να θέλει να μας θυμίσει πόσο σκοτάδι ,πόση σκλαβιά και τι αγώνας χρειάζεται!
- Η Γιούλη Ιεραπετριτάκη είναι ιστορικός - αρχαιολόγος