Πολύ συχνά βλέπουμε έναν λόφο με άμμο ή εκτάσεις με άμμο πίσω από την ακτή με λίγα φυτά ή θάμνους. Θεωρούμε ότι είναι ένας σχηματισμός όπου μπορούμε να παίξουμε, να κατασκηνώσουμε ανοίγοντας λίγο τους θάμνους, να ανέβουμε με τις μηχανές, να παρκάρουμε το αυτοκίνητο. Η ζημιά που θα κάνουμε μπορεί να είναι πολύ μεγάλη καθώς είναι ευαίσθητα οικοσυστήματα.
Παραθέτω δύο σύντομα κείμενα. Μια σύντομη παρουσίαση των αμμοθινών και ένα κείμενο για τον μηχανικό καθαρισμό των ακτών, που γράφτηκε πριν 21 χρόνια αλλά είναι ακόμη επίκαιρο.
Αμμόφιλα στην Ελαφόνησο Λακωνίας
Οι αμμοθίνες είναι δυναμικά και ευαίσθητα οικοσυστήματα.
Δύο χαρακτηριστικά φυτά:
Η αμμόφιλα (Ammophila arenaria) είναι πολυετές φυτό και αναπτύσσει μεγάλου μήκους και βάθους ρίζωμα. Αυτό το κάνει ικανό να ακολουθεί τις μεταβολές σε μέγεθος και σχήμα των αμμοθινών και να δικτυώνει εσωτερικά τους αμμώδεις λοφίσκους, πετυχαίνοντας το πρώτο σημαντικό βήμα στη διαδικασία σταθεροποίησης.
Αμμόφιλα σε πρώτο πλάνο και κέδρα στην Ελαφόνησο Λακωνίας
Ο κρίνος της θάλασσας (Pancratium maritimum) διαθέτει υπόγειο βολβό και εμφανίζεται σποραδικά σε ομάδες στις αμμοθίνες. Ο σπόρος είναι ελαφρύς και μπορεί να μεταφέρεται με τον άνεμο και να επιπλέει στην θάλασσα, ώστε να μεταφερθεί και σε άλλες περιοχές. Απαγορεύεται να κόβεται.
Κρίνος της θάλασσας στην Ελαφόνησο Λακωνίας, δίπλα σε Αμμόφιλα.
Η δομή των αμμοθινών
Οι αμμοθίνες μπορούν να έχουν πολλές διαφορετικές μορφές και αυτό εξαρτάται από τις συνθήκες στην θάλασσα και στην χέρσο. Ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή με παραδείγματα από την Λακωνία.
Πίσω από την ζώνη που φτάνει το κύμα αναπτύσσονται οι «υποτυπώδεις κινούμενες θίνες» με χαλαρό αμμώδες υπόστρωμα και λίγη βλάστηση. Τα χαρακτηριστικά είδη φυττών είναι η αμμόφιλα και ο απειλούμενος με εξαφάνιση κρίνος της θάλασσας.
Εσωτερικά προς την ξηρά αναπτύσσονται οι «ψηλές κινούμενες θίνες με αμμόφιλα» που ξεπερνούν μερικές φορές τα 10 μέτρα ύψος. Η αμμόφιλα καταλαμβάνει την κορυφή των αμμοθινών.
Οι «σταθερές θίνες με ποώδη βλάστηση» είναι σταθεροποιημένες αμμοθίνες, που διαδέχονται τις κινούμενες προς την κατεύθυνση της χέρσου. Η σταθεροποίηση των αυτών των θινών επιτυγχάνεται με την εγκατάσταση μόνιμου φυτοκαλύμματος από ποώδη φυτά, βρύα και λειχήνες τα οποία προσφέρουν την οργανική ουσία, που βελτιώνει τη συνεκτικότητα του εδάφους.
Στις αμμοθίνες συχνά αναπτύσσονται και άλλοι τύποι βλάστησης, όπως πχ στην Λακωνία στην Ελαφόνησο και μπροστά από τηνλιμνοθάλασσα Στρογγύλη αντί για τον προηγούμενο τύπο κυριαρχούν οι «Λόχμες των παραλίων με άρκευθους (κέδρα)». Στην Λακωνία το κυρίαρχο είδος είναι το θαλασσόκεδρο Juniperus oxycedrus ssp. macrocarpa που είναι από τα πιο σπάνια του Αιγαίου και της Μεσογείου.
Όταν η βλάστηση των αμμοθινών καταστραφεί ή διασπαστεί τοπικά με ανθρώπινη επέμβαση ο άνεμος παρασύρει την άμμο σε μεγάλες ποσότητες και σκεπάζει αγρούς, λιβάδια ή υγροτόπους.
Αμμόφιλη βλάστηση στο έλεος των μηχανημάτων καθαρισμού.
Ένα κείμενο γραμμένο για το περιοδικό Οιωνός το 1997. Σαν να μην πέρασε μια μέρα.
Το καλοκαίρι που πέρασε γίναμε μάρτυρες της καταστροφής ενδιαιτημάτων παράκτιων περιοχών με στόχο την τουριστική ανάπτυξη. Σε πολλές περιοχές της χώρας νομαρχίες και δήμοι εφαρμόζουν προγράμματα μηχανικού καθαρισμού των ακτών από βλάστηση και σκουπίδια. Εκατοντάδες εκατομμύρια δοθήκανε για την αγορά και την χρήση μηχανημάτων που καθαρίζουν τις ακτές από την βλάστηση. Έτσι νέες περιοχές με αμμόφιλη βλάστηση αποψιλώθηκαν και στην θέση τους αποκαλύφθηκε ένα γυμνό άδειο τοπίο με ή χωρίς ξαπλώστρες.
Αν υπάρχει ένα μικρό έλος πίσω από την ακτή συνήθως αποξηραίνεται με την διάνοιξη μιας μικρής τάφρου και συχνά μπαζώνεται για την κατασκευή κέντρων αναψυχής.
Η αξία της βλάστησης των αμμολωρίδων και των αμμοθινών έχει τονιστεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία επανειλημμένα με ειδικές μελέτες που αναφέρονται στις ακτές της Ελλάδας και με την διοργάνωση ευρωπαϊκού συνεδρίου για τις ακτές της Ευρώπης το 1994.
Η αμμόφιλη βλάστηση έχει πολλαπλή αξία. Τα φυτά σταθεροποιούν τις θίνες με το ριζικό τους σύστημα. Ταυτόχρονα με το υπέργειο τμήμα τους συγκρατούν τις ριπές του ανέμου με αποτέλεσμα την απόθεση άμμου και την αύξηση του ύψους και το πλάτους της θίνας. Μετά την αποψίλωση όμως, τα μελτέμια του Αυγούστου ξεσηκώνουν μεγάλες ποσότητες άμμου και την οργή των λουομένων.
Σ΄ αυτές τις περιοχές φωλιάζουν ή τρέφονται πολλά είδη παρυδάτιων πουλιών και είναι ο χώρος που αποθέτουν τα αυγά τους οι θαλάσσιες χελώνες. Η αμμόφιλη βλάστηση προσφέρει ένα καλό κάλυμμα για την πρόχειρη φωλιά που κατασκευάζουν στο έδαφος και τους νεοσσούς.
Η αισθητική αξία επίσης αυτών των περιοχών, όταν βέβαια δεν έχουν ρυπανθεί από σκουπίδια, είναι πολύ μεγάλη. Έτσι σε πολλές περιοχές της Ευρώπης γίνονται επεμβάσεις αποκατάστασης της αμμόφιλης βλάστησης με φυτεύσεις και μέτρα προστασίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε περιοχές με μικρούς υγροτόπους όπου η αποκατάσταση της βλάστησης δίνει δυνατότητες επιβίωσης της πανίδας και διατήρησης της ποικιλομορφίας του τοπίου. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η κολύμβηση είναι μια συμβατή δραστηριότητα.
Αντί όμως να μπούμε σε τέτοιες διαδικασίες στην Ελλάδα, ο καθαρισμός των ακτών από την βλάστηση συμπεριλαμβάνεται στα μέτρα διατήρησης και βελτίωσης (!) του περιβάλλοντος. Η Ορνιθολογική προτείνει στους υπεύθυνους των νομαρχιών και των δήμων να προσπαθήσουν να λύσουν το πρόβλημα των σκουπιδιών στις ακτές με την τοποθέτηση κάδων, ενημέρωση του κοινού και εποχιακή πρόσληψη ανέργων. Σίγουρα το κόστος θα είναι φτηνότερο, το τοπίο καλύτερο και θα αναδεικνύει την ιδιαιτερότητα της περιοχής, ενώ τα μάτια των λουομένων θα υποφέρουν λιγότερο από την άμμο που παρασύρει ο άνεμος.
Πηγή: https://koutsomili.wordpress.com/2018/06/03/%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B6%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%87%CE%AE-%CE%BC%CE%B1%CF%82/
Δημήτρης Γ. Μπούσμπουρας