Ο νέος "αναπτυξιακός'' νόμος
Του Κωστή Χατζημιχάλη
Ποτέ δεν έχω καταλάβει γιατί η εκάστοτε νομοθεσία κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις ονομάζεται αναπτυξιακή. Υποθέτω ότι ο νομοθέτης περιμένει ότι ενισχύοντας την υλοποίηση ενός επενδυτικού σχεδίου θα υπάρξουν θετικές αναπτυξιακές επιπτώσεις στη χώρα, σε συγκεκριμένες περιοχές, στην απασχόληση, κλπ. Ελάχιστες φορές έχει γίνει αξιολόγηση των αναπτυξιακών επιπτώσεων από τους νόμους που έχουν εφαρμοστεί (κυρίως στις περιοχές υλοποίησης) και έτσι πολιτικοί και επενδυτές εξακολουθούν να πιστεύουν λανθασμένα και για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις είναι εξ ορισμού αναπτυξιακές. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος/α αριστερός/η για να ξέρει ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο επιδιώκει το κέρδος και όχι την ανάπτυξη. Και δεν ανοίγω το μεγάλο πρόβλημα ποια ανάπτυξη, για ποιους/ες κλπ., παίρνω ως δεδομένο ότι ο νέος νόμος αποδέχεται τις καπιταλιστικές επενδύσεις στο υφιστάμενο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο και σε ένα καθεστώς επιτροπείας που έχουν επιβάλλει τα τρία μνημόνια. Δεν μιλάμε δηλαδή για ένα αριστερό νομοσχέδιο και ούτε φυσικά περίμενα κάτι τέτοιο.
Τα τελευταία 15 χρόνια (μαζί με τα 6 των μνημονίων) έγιναν επενδύσεις 32 δισ. με μέση ενίσχυση ανά θέση εργασίας 323.000 ευρώ. Από αυτές τις επενδύσεις, το 72% του προϋπολογισμού απορρόφησαν ξενοδοχεία και ενέργεια, κλάδοι σχετικά χαμηλής τεχνολογίας αλλά με μεγάλες ανάγκες σε γη. Δηλαδή για κάθε μία από τις λιγοστές θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν σε ξενοδοχεία, αιολικά πάρκα και ιδιωτικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού, οι φορολογούμενοι πλήρωσαν το τεράστιο ποσό των 323.000 ευρώ. Δεν χρειάζεται πολύ σκέψη για να καταλάβουμε γιατί και πώς δεν επιτεύχθηκε η πολυπόθητη ανάπτυξη ενώ υφαρπάχτηκαν χιλιάδες στρέμματα γης σε ακτές και βουνοκορφές.
Τι προβλέπει το νομοσχέδιο
Το σχέδιο νόμου «Θεσμικό πλαίσιο για τη δημιουργία καθεστώτων ενισχύσεων ιδιωτικών επενδύσεων για την περιφερειακή και οικονομική ανάπτυξη της χώρας» κάνει φιλότιμη προσπάθεια να εισάγει ορισμένες καινοτομίες και να αποφύγει τα λάθη του παρελθόντος. Δεν ενισχύει υπάρχουσες τάσεις (π.χ. για ξενοδοχεία και ΑΠΕ) αλλά δυο κλάδους που θεωρεί ότι είναι εξωστρεφείς και διεθνώς ανταγωνιστικοί: τη τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών και την αγροτο-διατροφική αλυσίδα. Πρόθεση του νομοθέτη είναι οι δυο αυτοί κλάδοι, οι οποίοι έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία, να αποκτήσουν διακριτό όνομα-ετικέτα (brand name). Ο νέος νόμος θέτει ανώτερο ύψος ενίσχυσης ανά επενδυτικό σχέδιο και ενισχύει πρωτίστως τις φοροαπαλλαγές. Εισάγει επίσης νέα χρηματοδοτικά, ευέλικτα εργαλεία, όπως ταμεία συμμετοχών (funds) και αξιοποίηση ταμείων private equity, με σκοπό να βελτιώσει τα προβλήματα ρευστότητας και να παρακάμψει τους περιορισμούς των τραπεζών.
Πέντε σημαντικά στοιχεία του σχεδίου νόμου είναι (α) η ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ιδίως εκείνων που εισάγουν καινοτομίες), (β) οι ενισχύσεις για συνέργειες και δικτυώσεις επιχειρήσεων, (γ) τα ολοκληρωμένα χωρικά και κλαδικά σχέδια που αφορούν τοπικά παραγωγικά συστήματα και αλυσίδες αξίας και (δ) η ενίσχυση των ΚΟΙΝ.ΣΕΠ, των ομάδων παραγωγών, των δημοτικών επιχειρήσεων και των αγροτικών εταιρικών συμπράξεων. Για την τελευταία κατηγορία φορέων έχουν υπάρξει μεγάλες αντιδράσεις από τον ΣΕΒ και τον ΣΕΤΕ. Επιπλέον σημαντικό στοιχείο του νόμου είναι η ένταξη στις ενισχύσεις της χωρικής διάστασης εισάγοντας κριτήρια ενισχύσεων για ειδικές περιοχές, όπως οι ορεινές (υψόμετρο άνω των 800 μέτρων), οι νησιωτικές (νησιά με λιγότερο από 3.100 κατοίκους), οι παραμεθόριες (απόσταση 20 χιλιομέτρων από σύνορα) και περιοχές που έχουν μεγάλη αρνητική πληθυσμιακή μεταβολή (άνω του 30%). Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2016 οι περιοχές που ορίζονται ως «ειδικές» αντιστοιχούν με το 40% των δημοτικών ενοτήτων της χώρας και αφορούν το 14,5% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.
Από πού πηγάζει η αισιοδοξία;
Επιφυλάσσομαι για μια περισσότερο αναλυτική και κριτική ανάλυση όταν θα ψηφιστεί το τελικό κείμενο. Εύχομαι τα τέσσερα θετικά στοιχεία και η χωρική διάσταση που σημείωσα παραπάνω να διατηρηθούν και στη τελική εκδοχή που θα γίνει νόμος. Γιατί είμαι σίγουρος ότι στη Βουλή θα γίνουν πολλές παρεμβάσεις και αλλαγές με τροπολογίες της τελευταίας στιγμής για να «βολέψουν» συγκεκριμένα συμφέροντα. Αυτά που έγιναν στο πολυνομοσχέδιο με τις μεγάλες εργολαβικές εταιρίες και τα τυχερά παιγνίδια, με τις off shore εταιρείες δυο μέρες μετά και οι απαράδεκτοι χειρισμοί της κυβέρνησης είναι ενδεικτικά του τι θα γίνει και με τον νόμο αυτό. Ιδίως τώρα που τα συμφέροντα θα είναι περισσότερα και με μεγαλύτερη κοινωνική και γεωγραφική διασπορά.
Σημειώνω ωστόσο κάποια ευρύτερα αρνητικά δεδομένα που θα επηρεάσουν την εφαρμογή του νέου «αναπτυξιακού» νόμου.
Πρώτο, η θριαμβολογία της κυβέρνησης ότι o καινούργιος νόμος θα αλλάξει με μαγικό τρόπο το αρνητικό επενδυτικό κλίμα, θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και θα συμβάλει στη «δίκαιη ανάπτυξη», όπως έγραφε το πρωτοσέλιδο της «Αυγής» την προηγούμενη Κυριακή. Δεν ξέρω από πού πηγάζει αυτή η αισιοδοξία και σε ποιο ακροατήριο απευθύνεται, αλλά προκαλεί απορίες –για να μην γράψω γέλια- δεν πείθει κανένα και, δυστυχώς, αναπαράγει τις θριαμβολογίες άλλων κρίσιμων αρνητικών αποφάσεων όπως στο προσφυγικό, στο υπερταμείο των 99 χρόνων, κ.α.
Δεύτερο, η μέχρι σήμερα λειτουργία του κυβερνητικού σχηματισμού με όλες τις εξουσίες να συγκεντρώνονται στο Μέγαρο Μαξίμου και τις σοβαρές διχογνωμίες μεταξύ υπουργών, δεν προοιωνίζει αμεροληψία απέναντι στους «επενδυτές». Ένα πρώτο δείγμα θα πάρουμε με τις τροπολογίες που θα κατατεθούν στη Βουλή και θα περιμένουμε τις πρώτες εγκρίσεις υπαγωγής στο νόμο για να επανέλθουμε.
Τρίτο, εξακολουθούν να ισχύουν οι απαράδεκτες θεσμικές ρυθμίσεις του fast track, των ΕΣΧΑΣΕ και των ΕΣΧΑΔΑ οι οποίες επιτρέπουν την καταστρατήγηση της ισχνής πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας. Αν αυτές δεν αλλάξουν οι νέες επενδύσεις θα συμβάλλουν σε νέα σκάνδαλα παραχώρησης γης, μακριά από τη «δίκαιη ανάπτυξη» που επαγγέλλεται.
Τέταρτο, η μεσοπρόθεσμη οικονομική, πολιτική και προσφυγική συγκυρία έχει εγγενείς αβεβαιότητες, παρά το κλείσιμο της αξιολόγησης (που σίγουρα επιδρά θετικά για τους «επενδυτές») και την προσωρινή αλλαγή των προσφυγικών διαδρόμων. Η χώρα μας θα συνεχίσει να βρίσκεται στον υφεσιακό κύκλο για καιρό ακόμη και η περιορισμένη εσωτερική ζήτηση ευνοεί μόνο εξαγωγικές επενδύσεις αλλά σε μια αγορά στην οποία οι ανταγωνιστές είναι ήδη εδραιωμένοι. Μια μικρή εξωγενής ή ενδογενής αλλαγή μπορεί να στοιχίσει ακριβά στο όποιο, οριακά θετικό, επενδυτικό κλίμα.
Τέλος, πέμπτο, οι όποιες θετικές επιπτώσεις από ιδιωτικές επενδύσεις αργούν να εμφανιστούν και αν αυτός ο νόμος έχει κάποια επιτυχία τους καρπούς της θα γευθούν οι επόμενες κυβερνήσεις, κάτι που δεν ξέρω αν έχουν συνειδητοποιήσει στην κυβέρνηση.
Το μεγάλο ζητούμενο
Ο νέος νόμος για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων θα κάνει αυτό που λέει: θα ενισχύσει ιδιώτες επενδυτές και ίσως κάποιες ΚΟΙΝ.ΣΕΠ, ομάδες παραγωγών κ.ά., αλλά βασικά τους ιδιώτες. Το κεφάλαιο, βλέπετε, θέλει την κρατική ενίσχυση παρά τις νεοφιλελεύθερες διακηρύξεις για λιγότερο κράτος. Αν αυτές οι ενισχύσεις θα συμβάλλουν στην «ανάπτυξη» – η οποία παραμένει άνιση αφού σε καπιταλισμό ζούμε- παραμένει το μεγάλο ζητούμενο. Αν όμως οι ενισχύσεις ακολουθήσουν διαδικασίες στοιχειωδώς δημοκρατικές, διαφανείς και χωρίς σκάνδαλα θα είναι τεράστια επιτυχία. Για Αριστερά βέβαια ούτε κουβέντα, για καλή διακυβέρνηση μιλώ.
Πηγή: http://epohi.gr/o-neos-anaptyxiakos-nomos/